Τρίτη 5 Οκτωβρίου 2010

Συμπληρωματικά στοιχεία για τη θρησκευτικότητα του Δ. Σολωμού.


Μετά από το κουίζ του Θέμη, ώρα για λίγη δουλίτσα.
Δίνουμε σήμερα λίγα στοιχεία συμπληρωματικά για τη θρησκευτικότητα του Δ.Σολωμού,
όπως αυτή συμπεραίνεται τόσο από στοιχεία του βιογραφικού του
όσο και από κρίσεις μελετητών του έργου του.
Τα στοιχεία αυτά τα "αλιεύουμε" από ομιλία της φιλολόγου Ρουκανά -Αμπελά,
που δόθηκε στο λόφο του Στράνη, στη Ζάκυνθο, το 2007,
και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ημέρα τση Ζάκυθος ".
" Είναι γεγονός, ότι έχουν ασχοληθεί κάποιοι με την θρησκευτικότητα του μεγάλου Επτανήσιου ποιητή και γράφτηκαν ορισμένα έργα για την επίδραση της Αγίας Γραφής στο έργα του, ιδεολογική και λογοτεχνική, μολονότι ο Δημαράς υποστηρίζει ότι « μας είναι ανεπαρκώς γνωστοί, γιατί δεν έχουν μελετηθεί οι θρησκευτικές πηγές του άεργου του».
Πράγματι βαθιά ιδεαλιστής ο Διονύσιος Σολωμός αλλά και βαθιά θρησκευόμενος.
Η σχέση του με την θρησκεία ήταν καρπός μια ζωντανής και δημιουργικής πίστης,
που έτρεφε από μικρός προς τον Χριστιανισμό.
Ο Δημήτριος ο αδελφός του ποιητή, μας διηγόταν στο Δεσιάζη
ότι ο Διονύσιος από μικρός σύχναζε στο ιερό του ναού της γειτονιάς του.
Είχε μάθει απ’ έξω τους ψαλμούς του Δαβίδ, τους θρήνους του Ιερεμία,
το βιβλίο του Ιώβ και το Άσμα Ασμάτων, από το οποίο είχε εμπνευσθεί πολλά
από τα Ιταλικά του τραγούδια. Σε μεγαλύτερη ηλικία διάβαζε τον Απόστολο
στην Παναγία των Κομούτων. Χαρακτηριστικό της βαθιάς ευσέβειάς του
κατά τους παιδικούς του χρόνους αναφέρεται,
ότι κάποια μέρα επιστρέφοντας από τον ναό ρωτήθηκε από τον κόντε Σολωμό,
τον πατέρα του. «παιδί μου που ήσουνα προτού γεννηθείς;»
και ο Σολωμός απάντησε αδίστακτα και με παρρησία «εις τον νουν του Θεού».
Είναι λοιπόν γεγονός ότι ο Διονύσιος Σολωμός ήταν από μικρός αφιερωμένος στο Θεό. Ο χριστιανισμός ζούσε μέσα του σαν αξία αληθινή, πίστευε στη θρησκεία όχι με τυπικότητα . Άλλωστε είναι χαρακτηριστική η απάντηση που έδινε
όταν κάποιος του εξέφραζε την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει Θεός.
¨Αν δεν υπάρχει Θεός, τι υπάρχει;¨
Στα 1850 σε μια ψυχική ανάλυση που επεχείρησε στο Σολωμό ο φίλος του Μάντζαρος αναφέρει… «Αισθάνεται ζωηροτάτη την θρησκεία διότι με τρεις αγάπες τροφοδοτεί την ψυχήν του,
με την του Θεού, την του πλησίον και πάσης χριστιανικής αρετής.
Είναι έτοιμος οποτεδήποτε να αισθανθεί τον θάνατο του σώματος,
μαντεύων τον ωραίο κόσμο που τον περιμένει.
Τον διακατέχουν η αγνότης, η ταπεινότης, η γαλήνη, η φιλανθρωπία.
Κατά τον Ν. Τομαδάκη καθηγητή της Βυζαντινολογίας
ο Διονύσιος Σολωμός «συνεκινείτο εκ της παιδικής ήδη ηλικίας από την Ορθόδοξο Εκκλησίαν
και η Ορθοδοξία τον είχε φέρει πλησίον προς την λόγιαν παράδοσιν».
Αλλά και ο λόγιος μοναχός Στρατούλης βεβαιώνει ότι «από μικρός μέχρι τελευταίας του πνοής ήταν αφοσιωμένος εις τον Θεόν και εκ της Ιεράς Δέλτου της Νέας Διαθήκης
και μάλιστα εκ της αποκαλύψεως , εξήντλει τας ποιητικάς του εμπνεύσεις».
Το συναίσθημα αυτό σκιαγραφώντας ο Λίνος Πολίτης παρατηρεί:
«Αυτό που ξεχωρίζει στο Σολωμό πιο πολύ από τις ποιητικές ή καλλιτεχνικές του αρετές, είναι η βαθιά θρησκευτικότητα και η σταθερή απόλυτη πίστη.
Ο Σολωμός ήταν μια βαθιά συνείδηση θρησκευτική που βρίσκει και διαισθάνεται κάτω από τυχαία περιστατικά το αόρατο νήμα που τα συνέχει και τα αιτιολογεί,
που αισθάνεται μέσα στη φύση, την παρουσία δηλαδή ενός Θεού».
Ο Νικόλαος Τομαδάκης βαθύς γνώστης του Σολωμού όπως προαναφέραμε,
έγραφε το 1949: «Ο Εθνικός μας ποιητής ήταν θρησκευόμενος Έλλην.
Αυτό δεν είναι τίποτα νέον, ούτε ημπορεί να θεωρηθεί αποκαλυπτικόν.
Ο Διονύσιος Σολωμός εγεννήθει ορθόδοξος, ανετράφει εις τους κόλπους της Εκκλησίας και ηκολούθησε την πίστη των Πατέρων του.
Εις αυτή την πίστην ηύρε πηγάς έμπνευσης.
Μάρτυς το έργο του, η ποίησις του η οποία δονείται από θρησκευτικό συναίσθημα».
Το ίδιο υποστηρίζουν όλοι οι μελετητές και βιογράφοι του.
Κανείς δεν αμφισβήτησε την χριστιανική έμπνευση στην κοσμοθεωρία του. "

Εσείς, εκτός από το απόσπασμα 2[19], το οποίο και ελέγξαμε,
ως προς τα στοιχεία που μας παρέχει, τα σχετικά με τη θρησκευτικότητα του ποιητή,
σε ποια άλλα σημεία του Κρητικού θα σταματούσε η κριτική σας ματιά;

7 σχόλια:

Νίκος είπε...

Νομιζω ότι σε όλο το κείμενο είναι έντονη η θρησκευτικότητα του Σολωμού.Τώρα πιο συγκεκριμένα θα μπορούσαμε να σταθούμε στην ίδια την περιγραφή της φεγγαροντυμένης διότι τόσο το μότιβο της σιγής όσο και άλλα θεϊκά χαρακτηριστικά όπως για παράδειγμα η δυνατότητα της να γνωρίζει την σκέψη του Κρητικού.Εδώ νομίζω ότι εντοπίζεται κυρίως η θρησκευτικότητα με εξαίρεση το απόσπασμα 2.Κατά τα άλλα όπως είπα και προηγουμένως η θρησκευτικότητα υπάρχει παντού,και αν δεν υπάρχει φανερά ή πιο κρυφά,είναι στοιχείο το οποίο λόγω της Σολωμικής θεώρησης των πραγμάτων και της φύσης δεν μπορεί να λείπει από τον κάθε στοίχο.

Ἅ λ ς είπε...

"αν δεν υπαρχει Θεος, τι υπαρχει?"

Πςςςς.. μεγαλος ο Σολωμος!!

(Κυριε κυριεεε, να πω κατι ασχετο??? Περασαααααα λογοτεχνια με 5 βεβαια - δε θελω σχολια ήταν δυσκολ- και λατινικα με 6 παρακαλω :))))))) περιμενω μια λογοτεχνια ακομη )

Ε. Στάμου είπε...

Επίμαχο το ζήτημα της θρησκευτικότητας του Σολωμού.

Ο Γ. Βελουδής στο βιβλίο του Ο Σολωμός των Ελλήνων, επιχειρώντας να «εξακριβώσει» τη θρησκευτική πραγματικότητα του ποιητή υποστηρίζει ότι η θρησκευτικότητά του διαμορφώθηκε, λόγω και της κοινωνικής του θέσης, από την παιδεία, την κουλτούρα και την κοσμοθεωρία του.
Πρώτος, μοναδικός και αναμφισβήτητος δάσκαλος του ως την ηλικία των δέκα ετών ήταν ο καθολικός αβάς Santo Rossi, ενώ καθολική ήταν και η εκκλησιαστική και θρησκευτική κουλτούρα του κατά την κρισιμότερη για την πνευματική του διαμόρφωση δεκαετία που σπούδασε στα σχολεία και τα Πανεπιστήμια της Ιταλίας. Η ευσέβεια λοιπόν του Σολωμού εκδηλώθηκε και καλλιεργήθηκε σ` ένα απόλυτα καθολικό περιβάλλον και με καθολικά θρησκευτικά και πολιτισμικά πρότυπα.
Ο θεός του Σολωμού, κατά τον Βελουδή, δεν μπορούσε να είναι ο «προσωπικός» θεός των ελληνορθόδοξων παπάδων αλλά ο «θεός των φιλοσόφων» δεν ήταν ένας εξωκόσμιος δημιουργός του Κόσμου, αλλά, όπως στο μεγάλο δάσκαλό του το Hegel, το απόλυτο πνεύμα, ένας ενδοκόσμιος Θεός, που ενοικεί στη Φύση. Θεός και Φύση είναι, κατά το Σολωμό, ταυτόσημα.

Και οι στίχοι του Κρητικού:
Όμως αυτοί είναι θεοί, και κατοικούν απ’ όπου
βλέπουνε μες την άβυσσο και στην καρδιά τ’ ανθρώπου

υπαινίσσονται μια πολυθεϊστική-πανθεϊστική αντίληψη περί του «Θείου».

Μπορεί και να το έχεις διαβάσει το βιβλίο Διονύση, είναι πολύ ενδιαφέρον.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Μαργαρίτα Ι. και Νίκο,

Τα σχόλιά σας, για κάποιο τεχνικό λόγο, "έπεσαν", εξαφανίστηκαν. Πρόλαβα, όμως και τα διάβασα και μπορώ να σας απαντήσω.
Δίκιο έχετε και οι δύο. Στα σημεία που αναφέρεις, Μαργαρίτα, είναι εμφανής η θρησκευτικότητα του ποιητή. Επίσης, Νίκο, μπορεί να έχεις δίκιο με το "όποιον στίχο και να σηκώσεις, (...) ", αλλά χρειάζεται να ασκηθούμε και λίγο στην ανίχνευση συγκεκριμένων αναφορών.

Για τα αποσπάσματα, λοιπόν, 4 και 5, το ίδιο το σχολικό βιβλίο, στις υποσημειώσεις, μάς επισημαίνει τους στίχους: 6, 8, 25-26, 27 ( του αποσπ. 4) και 49 (του αποσπ.5)
Ευδιάκριτες αναφορές μπορούμε να επισημάνουμε και τους στίχους 3, 14, του αποσπ.4.
Τώρα, για να ικανοποιηθεί και ο Νίκος, μπορούμε να θεωρήσουμε και όλο το επεισόδιο του ηχού προϊόν φιλοσοφικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων του Σολωμού: Ο τρόπος που διαπλέκονται η Φύση και το Θείο, η απόδοση βούλησης αλλά και ψυχής στη φύση ( χριστιανικός ανιμισμός), το παρδείσιο τοπίο μέσα στο οποίο σκηνοθετεί το "θέμα του Αδάμ", όπως ο ίδιος χαρακτήριζε τη σκηνή αυτή.
Αυτά τα λίγα, για την ώρα.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,
Δεν άφησες και τίποτα, σε όλα έχεις περάεει! Συγχαρητήρια.:-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Λίτσα,
" Ο θεός του Σολωμού, κατά τον Βελουδή, δεν μπορούσε να είναι ο «προσωπικός» θεός των ελληνορθόδοξων παπάδων αλλά ο «θεός των φιλοσόφων» δεν ήταν ένας εξωκόσμιος δημιουργός του Κόσμου, αλλά, όπως στο μεγάλο δάσκαλό του το Hegel, το απόλυτο πνεύμα, ένας ενδοκόσμιος Θεός, που ενοικεί στη Φύση. Θεός και Φύση είναι, κατά το Σολωμό, ταυτόσημα."

Χαίρομαι πολύ που - μέσω Βελουδή -το επισημαίνεις. Αναφερόμαστε στη θρησκευτικότητα του Σολωμού, αλλά βέβαια χρειάζεται να καταλάβουμε την ιδιοτυπία αυτής της θρησκευτικότητας και την επιρροή που ασκείται σ' αυτή από το φιλοσοφικό σύμπαν των γερμανών, κυρίως, στοχαστών που μελετούσε ο Σολωμός.
Πάντως, η ανάγνωση/ανάλυση του Κρητικού βοηθάει πολύ σ' αυτό, καθώς, όπως παρατηρούν και τα ίδια τα παιδιά, ο τρόπος που δείχνει να αντιλαμβάνεται τη σχέση ανθρώπινου-θείου, π.χ, ή τη φύση, είναι ιδιαίτερος.

Ευχαριστούμε πολύ πολύ.

Ἅ λ ς είπε...

φτου φτου καλε....!:)
χεχε πως? αφησα.. (μαλλον με αφησε -.-)