Παρασκευή 30 Ιανουαρίου 2009

Δικαίωσις, Κ.Γ Καρυωτάκη

Η ανάρτηση του κ. Βάγια στο ιστολόγιο του σχολείου μας, ήταν η αφορμή να θυμηθουμε το ποίημα του Καρυωτάκη "Δικαίωσις".
Τότε λοιπόν αδέσποτο θ' αφήσω
να βουίζει το Τραγούδι απάνωθέ μου.
Τα χάχανα του κόσμου, και του ανέμου
το σφύριγμα, θα του κρατούν τον ίσο.

Θα ξαπλωθώ, τα μάτια μου θα κλείσω,
κι ο ίδιος θα γελώ καθώς ποτέ μου.
"Καληνύχτα. Το φως χαιρέτισέ μου."
θα πω στον τελευταίο που θ' αντικρύσω.

Όταν αργά θα παίρνουμε το δρόμο,
η παρουσία μου κάπως θα βαραίνει
-πρώτη φορά- σε τέσσερων τον ώμο.

Ύστερα, και του βίου μου την προσπάθεια
αμείβοντας, το φτυάρι θα με ραίνει
ωραία - ωραία με χώμα και μ' αγκάθια...



Είχε μελοποιηθεί και τραγουδηθεί από την Ηδύλη Τσαλίκη στους αγώνες τραγουδιού της Κέρκυρας (1981), διευθυντής των οποίων ήταν ο Μάνος Χατζιδάκις. Μάλιστα, το βρήκαμε και στο youtube κι έτσι το μεταφέρουμε εδώ, για να το ακούσουμε.

Μπορείτε απλώς να το ακούσετε. Αν θέλετε το κάτι παραπάνω, δείτε το σαν παράλληλο κείμενο με τη Μικρή Ασυμφωνία, σημειώνοντας τα κοινά στοιχεία ύφους που παρατηρείτε στα δύο ποιήματα. Τις απαντήσεις σας είτε στα σχόλια είτε στην τάξη.

Τρίτη 27 Ιανουαρίου 2009

Ο Mario Vitti για την Ιστορία ενός αιχμαλώτου, του Στρατή Δούκα

"Ο Στρατής Δούκας στο Άγιον Όρος", έργο του Σπύρου Παπαλουκά (1892-1957)

Πολλά έχουν γραφεί για την απλότητα του ύφους του αφηγήματος "Ιστορία ενός αιχμαλώτου", του Στρατή Δούκα. Ο Mario Vitti στο μνημειώδες έργο του "Η γενιά του Τριάντα. Ιδεολογία και Μορφή" προτείνει έναν ιδιαίτερο τρόπο να δούμε τη λιτότητα στο έργο του Δούκα:
" Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου αποτελεί μια περίπτωση πλήρους αφήγησης στο στοιχειωδέστερο στάδιο, όπου δεν επεμβαίνει κανένα από τα σχήματα δομής της καλλιεργημένης παιδείας.
Ο αφηγητής εκθέτει την προσωπική του περιπέτεια σαν ένα κακό που πέρασε ( και γι' αυτό προστρέχει στον παρατατικό και τον αόριστο της οριστικής) και όταν πια ο ίδιος βρίσκεται έξω από κάθε κίνδυνο. Το " αίσιο" τέλος υπολανθάνει στην κάθε φράση που ο ίδιος προφέρει και λειτουργεί σαν προοπτική, σαν σκοπιά που προσδίδει ψυχική γαλήνη στο κείμενο: όσο οδυνηρές και να' ναι οι δοκιμασίες του ξέρουμε ότι θα τις ξεπεράσει. Το να ξέρουμε ότι ο αιχμάλωτος θα βγει από την εφιαλτική περιπέτειά του σώος και αβλαβής, δίχως αυτή η επίγνωση να μικραίνει καθόλου το δράμα που ο ίδιος έζησε, συντελεί στην επιβλητική απλότητα, στην καθησύχαση των αισθημάτων του τη στιγμή που τα αφηγείται, και επιτρέπει έτσι να λειτουργήσει αποδοτικά η λιτότητα, που σε άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είναι παράταιρη για τόσο συγκλονιστικά επεισόδια. (…)
Αποδραματοποιούνται λεκτικά τα πιο συγκλονιστικά επεισόδια. Όσο πιο μεγάλα τα γεγονότα, τόσο πιο απλά τα λόγια."
έλληνες αιχμάλωτοι (1922)

Ο Μario Vitti σημειώνει και τις ομοιότητες που έχει η αφήγηση του Δούκα με αυτές των παραμυθιών
."Η υποτυπώδης πλοκή ακολουθεί μια διαδοχή γραμμική, παρατακτική των γεγονότων, που αναπαράγει αρκετά αφηγηματικά σχήματα της παλιότερης παράδοσης, των λαϊκών παραμυθιών." Και ως τέτοια στοιχεία υπογραμμίζει τους μεγάλους κινδύνους που διέρχεται ο ήρωας, την απόκρυψη της ταυτότητάς του, την αναγνώριση, το αίσιο τέλος της ιστορίας, το πανομοιότυπο σχήμα διαλόγου, μέσα στο πλαίσιο μιας τυποποιημένης συμπεριφοράς ( κατά τη συνάντηση, π.χ, του ήρωα με τους Τούρκους, καθώς οδοιπορεί σε αναζήτηση εργασίας.)

Την προφορικότητα του λόγου ο Mario Vitti την αναγνωρίζει στην απουσία επιθέτων, στην απουσία περιγραφών, στη λιτότητα των μέσων, στον ευθύ λόγο.

Σε επόμενη ανάρτηση θα δούμε τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν την εκφραστική καθαρότητα του έργου και άλλοι μελετητές.

Παρασκευή 23 Ιανουαρίου 2009

Γιάννης Ρίτσος. Σταγόνες φωτός και βροχής

* είναι ένα φως γύρω μας και μέσα μας, που δε στερεύει.
* δε χωράει ο πόνος μες στο φως. Ας τον διώξουμε, θα τον διώξουμε.
* όπου κι αν ψάξεις είναι φως, το φως κερδίζει απ' την αρχή τα χέρια μας.
* είναι άνοιξη πια, δε χωράει η πίκρα μέσα στο φως.
* Να λες: ουρανός· κι ας μην είναι.



* Φύτεψα ένα δέντρο. Θα το μεγαλώσω. Ό,τι κι αν γίνει δε γυρίζω πίσω.



* Πρέπει ν' αποθηκέψουμε πολλά τσουβάλια φως για να τα βγάλουμε πέρα μεθαύριο που θάρθουν τα σύννεφα.
* Ήλιε, σφυρί μου, δούλεψέ μας, σε δουλεύουμε, ήλιε μας.
* άκου τι όμορφα που τραγουδάει η βροχή, τι όμορφα που τραγουδάει η καρδιά μας.Τ'όνειρο δε μουσκεύει στη βροχή.


Δευτέρα 19 Ιανουαρίου 2009

Στοιχεία για την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη

Ο Ελεγκτής


Ένας μπαξές γεμάτος αίμα
είν ο ουρανός
και λίγο χιόνι
Έσφιξα τα σκοινιά μου
πρέπει και πάλι να ελέγξω
τα αστέρια
εγώ
κληρονόμος πουλιών
πρέπει
έστω και με σπασμένα φτερά
να πετάω


v Εντάσσεται εντός και εκτός του υπερρεαλισμού, στην ποίησή του κυριαρχούν το παράλογο στοιχείο, η απλή γλώσσα, η ποιητική σκηνοθεσία και η εικονοποιία. Οι εικόνες του εδράζονται στην πραγματικότητα, όπου ζώα, πρόσωπα και πράγματα μεταπλάθονται με τη φαντασία και το παράλογο σε σημεία με συμπυκνωμένη ενέργεια.


v Ο Σαχτούρης αξιοποιεί στοιχεία από τον εξπρεσιονισμό, τον εικονισμό, τον υπερρεαλισμό και το παράλογο, αλλά ουσιαστικά ακολουθεί το δικό του μοναχικό δρόμο, που συνίσταται στη φανταστική εγγραφή του εμπράγματου κόσμου στην ποίησή του.


v Η συμπύκνωση των όρων της παρομοίωσης και η αξιοποίησητης μεταφοράς συγκροτούν ένα νέο ποιητικό τοπίο σύντηξης του πραγματικού και του ποιητικού. Το ποιητικό του τοπίο είναι μοναχικό, γεμάτο φόβο.


v Οι δραματικές καταστάσεις δίνονται με επιλεγμένες λέξεις και εικόνες που θυμίζουν Ιερώνυμο Μπος και Γκερνίκα, μεταδίδουν φρίκη, κομματιασμένο κόσμο και πληγωμένη συνείδηση. Τα μοτίβα του
v ( πουλιά, ζώα, ουρανός, ψωμί, ζητιάνα κλπ ) επανέρχονται σε κάθε ποιητική συλλογή.

Καταλύει την απόσταση ανάμεσα στη γη στον ουρανό, οι μορφές του ανεβοκατεβαίνουν από τη ζωή στο θάνατο και το αντίστροφο ως εκφάνσεις του ίδιου πράγματος.


v Το ύφος του κινείται ανάμεσα στην οικειότητα και την ανοικειότητα, ξαφνιάζοντας τον αναγνώστη με την παραμορφωτική διάσταση των ποιητικών υλικών από τα οποία αναδεικνύεται η τραγική μοίρα του ανθρώπου ως πάσχοντος όντος, χωρίς καρυωτακική απαισιοδοξία. Η δικαιοσύνη και η λύτρωση αναζητούνται στον ουρανό.


v Ο Μ. Σαχτούρης με την ποίησή του αναζητά την αλήθεια, την αυθεντική ζωή, την απελευθέρωση από «πάθη και παθήματα» ανάμεσα στον ουρανό και τη γη και δίνει την εντύπωση ότι ως κλόουν μετεωρίζει και μετεωρίζεται αναζητώντας το νόημα της ύπαρξης.


v Οι εικόνες του παρουσιάζονται ως στοιχεία της καθημερινότητας, του γήινου και πραγματικού κόσμου, που επεκτείνονται στον ουράνιο και φανταστικό κόσμο δημιουργώντας το ποιητικό φαινόμενο.


v Η σκηνοθετική τεχνική του συγκροτεί ένα σκηνικό μεταμορφώσεων όπου κυριαρχούν το τοτεμικό στοιχείο, οι αρχετυπικές μορφές, τα πλάσματα της παιδικής παραμυθικής φαντασίας και το παράλογο, τα οποία με τη σειρά τους αποκαλύπτουν το ζοφερό βιωματικό κόσμο του Σαχτούρη, που αναζητά την ελπίδα σε έναν άλλο χώρο καθαρό, τον ουράνιο. Έτσι, ο κομματιασμένος του κόσμος είναι το βάθος και το πλάτος ενός επώδυνου βιώματος που μετέτρεψε την παιδική και εφηβική ηλικία σε εφιαλτικό βίωμα.

Από άρθρο της Χριστίνας Αργυροπούλου ( περ. Ομπρέλα, 6-7-8-2006 )

Κυριακή 18 Ιανουαρίου 2009

Δευτέρα 12 Ιανουαρίου 2009

Στοιχεία για το ποιητικό σύμπαν του Μίλτου Σαχτούρη

Όπως λέγαμε και στην τάξη, το ποίημα του Σαχτούρη "Ο ελεγκτής", για να το προσεγγίσουμε καλύτερα, καλό θα ήταν να το εντάξουμε στο γνώριμο κόσμο τού ποιητή. Να νιώσουμε πρώτα την - πολύ χαρακτηριστική, αλήθεια - ατμόσφαιρα του ποιητικού του κόσμου.
Σήμερα, λοιπόν, στο ιστολόγιο, ένα οπτικοποιημένο ποίημα και παραπομπές σε δέκα ηλεκτρονικές διευθύνσεις που περιέχουν ποιήματα, κριτικά κείμενα, συνεντεύξεις, σχόλια, φωτογραφίες, αναγνώσεις, βιογραφικά στοιχεία.


(Ανθολόγηση ποιημάτων από όλες τις ποιητικές του συλλογές.)

( Συνέντευξη στο Νίκο Λαγκαδινό.)

( Πολλά και καλά κριτικά κείμενα για τον ποιητή ( Σελλά, Βαρβέρης, Χατζηβασιλείου, Μαγκλίνης) )

( Αναγνώσεις τριών ποιημάτων του από τον ίδιο.)

(Όλη η συλλογή " Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο" )

( Ένα βιογραφικό του.)

( Αποσπάσματα από το βιβλίο με τις συνεντεύξεις του "ποιος είναι ο τρελός λαγός;" )

Κυριακή 11 Ιανουαρίου 2009

Ο Διονύσιος Σολωμός στον καμβά

Λεύκωμα με έργα 65 ζωγράφων εμπνευσμένα από το έργο του ποιητή, μαζί με κείμενο του N. Μάντζαρου

Σκιαγραφώντας τον Διονύσιο Σολωμό - 65 εικαστικές απόπειρες μνημόνευσης
Νικόλαος Μάντζαρος, Σημειώσεις για τον κόμη Σολωμό.
μετ., επιμέλεια, σημειώσεις: Βασίλης Ρούβαλης
Επιμέλεια έκθεσης - εισαγωγικό κείμενο: Ιρις Κρητικού
εκδ. Μικρή Αρκτος

Εξήντα πέντε ζωγράφοι εμπνέονται από το πρόσωπο και το έργο του εθνικού μας ποιητή: μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση αναδεικνύει εκείνα τα στοιχεία του σολωμικού έργου που ορίζουν την ανοιχτότητα και τη διαρκή ανατρεπτικότητά του. Τα έργα αυτά συμπληρώνονται από μιαν εισαγωγή, ένα κείμενο του Νικόλαου Μάντζαρου, φίλου του Σολωμού, και λίγες επιστολές του ποιητή: προκύπτει ένας θαυμάσιος τόμος, που λειτουργεί φυσικά ως κατάλογος της έκθεσης, μνημειώνοντας την πρωτοβουλία, αλλά και ως έργο καθαυτό, το οποίο συναιρεί το εικαστικό με το κειμενικό σε ένα συναρπαστικό όλον.

Δεν διαθέτουμε πολλά κείμενα που να μιλούν για την προσωπικότητα, για τη μορφή, τις σκέψεις και τις αντιλήψεις του Σολωμού από συγκαιρινούς του. Αυτό ακριβώς ορίζει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της κατάθεσης του Μάντζαρου, στη νέα αυτή μετάφραση του Βασίλη Ρούβαλη. Το κείμενό του ζωντανεύει τον άνθρωπο σε όλες τις εκφάνσεις του, την ευάλωτη, ασταθή φύση του που δεν του επέτρεπε να γνωρίσει τους ανθρώπους, αλλά ούτε τον εαυτό του· τη μόνωσή του, το κράμα αθωότητας και πονηριάς ενός αριστοκράτη που προάσπιζε την κοινωνική του θέση, αλλά και την ευζωία του, παραμένοντας με το ένα πόδι εντός και το άλλο εκτός της κοινωνίας των ανθρώπων· την πνευματική μεγαλοσύνη και την ανθρώπινη αδυναμία του σε ένωση αξεδιάλυτη, την αθωότητα και την παρορμητικότητά του, την πονηριά και την αφέλειά του, τη μετριοφροσύνη και το πέταγμα της ψυχής του.

Οξυδερκές και βαθιά αγαπητικό, το κείμενο του Μάντζαρου προσπαθεί να ορίσει τόσο τα περιγράμματα του προσώπου όσο και του έργου, με τρόπο λεπτό και καίριο. Περνώντας από την άρτια διάπλαση του ποιητή στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αυτός αντιλαμβανόταν τη μουσική, ο Μάντζαρος σχολιάζει ένα καίριο στοιχείο της ώριμης σολωμικής δημιουργίας, τη μελωδικότητα, που προκύπτει από την απάλειψη των σκληρών συμφώνων, τη λελογισμένη χρήση της χασμωδίας και της συνίζησης, τον πολλαπλασιασμό των φωνηέντων και των παρηχήσεων. Αυτή η μουσικότητα διαφοροποιεί, σε ένα βαθμό, και το σολωμικό δεκαπεντασύλλαβο, από τις καταγωγικές του μορφές. Μια μελωδικότητα που εκτός από αναζήτηση της ψυχής είναι επίσης πρόταγμα ρομαντικό, αίτημα για μια ποίηση που δεν μιμείται, αλλά αναδημιουργεί μέσα από την αίσθηση, τη συνδήλωση, την υποβολή.

Εργαστήρι ιδεώνΘαυμάζοντας όλες αυτές τις απεικονίσεις-προσλήψεις του Σολωμού, τους 65 πίνακες, φέρνει κανείς στο νου του το παρανάλωμα του ποιητικού έργου του Σολωμού, το φλογερό αρχείο που κατέλιπε, ως απόσπασμα μίας ανέφικτης ενότητας, τη δύσκολη σχέση του με τη γλώσσα, τα ιταλικά ποιήματα και τις ιταλικές σημειώσεις – σημειώσεις εναργέστατες, που σχεδιάζουν υπό μία έννοια το εργαστήρι του όπου ανέσκαπτε τις ιδέες, όπως ωραία το τοποθετεί ο Μάντζαρος, τις «μεγάλες ουσίες», τις ολόλαμπρες στη σκοτεινότητά τους ενοράσεις του.

Η πολύτροπη αυτή δημιουργία, πέραν του ότι ενισχύει τους άρρηκτους δεσμούς της νεοελληνικής ζωγραφικής με τη νεοελληνική ποίηση, ανοίγει επίσης και ένα διάλογο για την πρόσληψη του σολωμικού έργου, την επικαιρότητα και τη διαχρονικότητά του. Ενα έργο που πρέπει πρώτα να φτάσει στο ευρύ κοινό της Ελλάδας, που το αγνοεί, και στη συνέχεια να ανοιχτεί στον κόσμο. Ωστε να βρει ο Σολωμός τη θέση του στο πάνθεον των μεγάλων Ευρωπαίων ρομαντικών
( Τιτίκα Δημητρούλια, εφ. Καθημερινή, 7/12/2008)

Πέμπτη 8 Ιανουαρίου 2009

Μια κρίση της μαθήτριας Μ.Σ για το ποίημα του Δ. Σολωμού "Κρητικός"

Κατά τη διάρκεια των διακοπών είδα κάποια τετράδιά σας.
Κράτησα μερικές απαντήσεις, να τις δούμε μαζί, περισσότερο για να θυμόμαστε τα κείμενα, να "συζητάμε" τη ματιά μας πάνω σ' αυτά, κι όχι για να τις κρίνουμε ή να τις διορθώνουμε. Αυτά τα κάνουμε από κοντά και μεταξύ μας.

Λοιπόν, η Μ.Σ σημείωνε για τη βασική ιδέα του ποιήματος "Κρητικός", του Δ.Σολωμού, τα εξής:

" Το κείμενο του ποιήματος αναπαράγει το τραγούδι ενός πρόσφυγα κρητικού, που μακριά από την πατρίδα του αναπολεί τα περασμένα και ένα περιστατικό που καθόρισε τη ζωή του. Το βασικό θέμα του ποιήματος είναι ο δημιουργικός έρωτας. Ο έρωτας περιορίζει ή συχνά καταργεί τη φιλαυτία, εμπνέει αξίες και ιδέες και δρα καταλυτικά στην ηθική ολοκλήρωση του ανθρώπου. Τονίζεται η σημασία της προσπάθειας να πλησιάσει και να αγγίξει κανείς το στόχο και τα ιδανικά του. Αυτή η ηθική τελείωση προϋποθέτει δυσκολίες, όπως στιγμές μοναξιάς και απελπισίας, οι οποίες μπορούν να ξεπεραστούν μέσα από την πίστη, την αγάπη, την ελπίδα και την αστείρευτη επιθυμία του ανθρώπου να ζήσει τις όμορφες στιγμές της ζωής.
Συνοψίζοντας, ο Κρητικός είναι ένα αισιόδοξο ποίημα, γιατί εστιάζει στην κατάκτηση των ηθικών αξιών που μπορούν να προσφέρουν ο γόνιμος έρωτας και οι δύσκολες καταστάσεις."

(μακάβριο αλλά συγκινητικό, παραδεχτείτε το! Οι δυο αγκαλιασμένοι της λίθινης εποχής που πρόσφατα ήρθε στο φως και που οι αρχαιολόγοι αποφάσισαν να μην τους χωρίσουν. Ους ο χρόνος συνέζευξεν...)

(Και) κάπως έτσι ο "Κρητικός", Μ.Σ, αποκτά τη διαχρονικότητά του...

Τρίτη 6 Ιανουαρίου 2009

Κ.Π Καβάφη "Πολύ σπανίως" - ως παράλληλο κείμενο του "Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή 595μ.Χ"

Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται σε όλους τους μαθητές του Γ1 και Γ2 θεωρ., που ήταν και η αφορμή για να ξεκινήσει αυτό το ιστολόγιο
Παιδιά, καλή χρονιά! Ας μπούμε με δύναμη στο 2009. Χάθηκαν πολλές διδακτικές ώρες και οι παραδόσεις θα συμπιεστούν. Ευτυχώς, για μας ο χώρος αυτός βρίσκεται (και) για να δίνονται κάποια στοιχεία συμπληρωματικά. Θα γίνει μια προσπάθεια να πυκνώσουν οι αναρτήσεις, ώστε να προσφέρεται και περισσότερο υλικό αλλά και όσο γίνεται χρήσιμο για την προετοιμασία.

Για σήμερα ένα παράλληλο ποίημα στο "Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου...". Απολαύστε το - και, αν θέλετε, μπορείτε να γράψετε άσκηση απαντώντας στο ερώτημα:" Να εντοπίσετε ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο μεταξύ του ποιήματος " Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου .." και του παρακάτω ποιήματος του Κ.Π Καβάφη.


ΠΟΛΥ ΣΠΑΝΙΩΣ


Είν’ ένας γέροντας. Εξηντλημένος και κυρτός,

σακατεμένος απ’ τα χρόνια, κι από καταχρήσεις,
σιγά βαδίζοντας διαβαίνει το σοκάκι.
Κι όμως σαν μπει στο σπίτι του να κρύψει
τα χάλια και τα γηρατειά του, μελετά
το μερτικό που έχει ακόμη αυτός στα νειάτα.

Έφηβοι τώρα τους δικούς του στίχους λένε.
Στα μάτια των τα ζωηρά περνούν η οπτασίες του.
Το υγιές, ηδονικό μυαλό των,η εύγραμμη, σφιχτοδεμένη σάρκα των,
με την δική του έκφανσι του ωραίου συγκινούνται.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)