Σάββατο 26 Δεκεμβρίου 2009


" Τι είναι ο χρόνος;
Αν οι άνθρωποι δεν με ρωτήσουν τι είναι ο χρόνος, ξέρω.
Αν με ρωτήσουν, τότε δεν ξέρω"
( Από τις Εξομολογήσεις του αγίου Αυγουστίνου)


Καθώς κυλάει ο χρόνος και μας φέρνει σε λίγες μέρες το 2010, στο διάλειμμα των λίγων ημερών που θα κάνουμε μας μένει χώρος για να δώσουμε ευχές, να έρθουμε πιο κοντά στην αλήθεια μας, να ονειρευτούμε και να σχεδιάσουμε καλύτερες μέρες.
Αποχαιρετάμε το χρόνο που φεύγει και καλωσορίζουμε το χρόνο που έρχεται με ένα ποίημα που παίζει με το χρόνο,
του Στάθη Κουτσούνη.


Καταβύθιση
στην Άλκηστη

Έβγαλα σήμερα
την κόρη μου στο πάρκο
την κρατούσα απ' το χέρι και προχωρούσα
στην παιδική χαρά με τις κούνιες
τις τσουλήθρες τις τραμπάλες τα μονόζυγα


τώρα πώς έγινε
η κόρη μου μάνα κι εγώ
το μικρό παιδί που τη βαστούσα
απ' το φουστάνι κι έτρεμα
-ναι έτρεμα αναγνώστη-
να μη μου φύγει και τη χάσω
ούτε που το κατάλαβα

έτρεμα μόνο ελάφι στο δόκανο
κι απ' την πολλή την ένταση
να τρέξει ο χρόνος
να γλιτώσω απ' τον τρόμο
έγινα γέροντας - όχι ο άντρας που είμαι πράγματι-
και δίπλα η κόρη μου
ολόκληρη γυναίκα πλέον
να με κρατά απ' το μπράτσο
για την ακρίβεια να με υποβαστάζει
βόλτα πηγαίνοντάς με στο πάρκο
σακάτη απ' τα γεράματα

κι ο τρόμος του παιδιού
είναι αλήθεια μού πέρασε
γιατί εδώ που έφτασα
δεν είχα τίποτε πια να χάσω

μόλις ωστόσο το συλλογίστηκα αυτό
μ' άρπαξε ακόμη πιο μεγάλος τρόμος
που δεν είχα τίποτε πια να χάσω
-πολύ μεγάλος τρόμος αναγνώστη-
τόσο μεγάλος και βαρύς που γλίστραγα
απ' της κόρης μου το χέρι
και βούλιαζα
βούλιαζα μέσα στην καταπράσινη
τη χλόη του πάρκου


Ό,τι ποθείτε για το 2010.

Πέμπτη 24 Δεκεμβρίου 2009

Εμείς αγαπήσαμε

Μανόλης Αναγνωστάκης

Μες στην κλειστή μοναξιά μου

έσφιξα τη ζεστή παιδική σου άγνοια

στην αγνή παρουσία σου καθρέφτισα

τη χαμένη ψυχή μου

εμείς αγαπήσαμε

εμείς προσευχόμαστε πάντοτε

εμείς μοιραστήκαμε το ψωμί

και τον κόπο μας

κι εγώ μέσα σε σένα

και σ' όλους.

Με τις πιο θερμές ευχές για όλους σας.

Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 2009

Χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη στη Μελαγχολία

Στοιχεία για την άσκηση




Ας δούμε τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Κ. Καβάφη, όπως τα αναφέρουν 1) το βιογραφικό του στο σχολικό εγχειρίδιο (ΚΝΛ, τεύχος Α΄, σελ.443), 2) το παράθεμα από την Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λίνου Πολίτη που δόθηκε φωτοτυπημένο στην τάξη.

Τα χωρίζουμε σε χαρακτηριστικά α) περιεχομένου, β) μορφής. Όσο κι αν αυτή η διάκριση είναι σχηματική και…παλιομοδίτικη για την ανάλυση των κειμένων, αυτό το κάνουμε για να διευκολύνουμε τη δομή της απάντησής μας.

Μορφή:
1) ποίηση απογυμνωμένη από παραδοσιακά λυρικά σχήματα, πεζολογική.
2) παραστατικότητα,
3) εξαιρετική γλωσσική ευστοχία,
4) υποβολή
5) ιδιότυπη γλώσσα, μακριά και απ' τη δημοτική της εποχής και από την
καθαρεύουσα .Συχνή χρήση όρων της καθαρεύουσας ως ηθελημένο, ίσως, πεζολογικό, ρεαλιστικό στοιχείο. Πολίτικοι ιδιωματισμοί.
6) Ο στίχος καλλιεργεί τα "αντιποιητικά", τα πεζολογικά στοιχεία.
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών
8) Μέτρο χαλαρό ιαμβικό
9) Πολλές φορές φανερώνεται και η ομοιοκαταληξία - σαν παιχνίδι ή ειρωνεία.
10) Κάποτε ο στίχος κόβεται, διαλύεται στα δύο, σα να μην έχει δύναμη να ολοκληρωθεί.
11) Προσοχή και λεπτουργία ως την τελευταία λεπτομέρεια.(στίξη, παύσεις, περίοδοι)
12) Κομψότητα και καλαισθησία.

Περιεχόμενο:
1) λεπτή ειρωνεία, "συνοδευμένη από μια γκριμάτσα τραγική"
2) οξύτατη σκέψη,
3) βαθιά αίσθηση τραγικού, συνειδητοποίηση της δραματικής ουσίας της ζωής
4) εκλεπτυσμένη ευαισθησία
5) διάκριση ποιημάτων σε ιστορικά-φιλοσοφικά-ερωτικά
6) σοβαρότητα και βαρυθυμία
7) αίσθηση παρακμής και ματαιότητας (που δεν οδηγεί, όμως, στη διάλυση και την απιστία)
8) αίσθημα αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας
9) στην άλλη πλευρα των decadents του 1920

Η εργασία μας ήταν να εντοπίσουμε όσα απ' αυτά τα χαρακτηριστικά υπάρχουν και στο ποίημά μας. Και εκείνο που συμπληρώσαμε ήταν το αναγκαίο της τεκμηρίωσης κάθε χαρακτηριστικού που αναφέρουμε με παραπομπές στο κείμενο και παραθέματα απ' αυτό.


Τι βρίσκουμε, λοιπόν [στις παρενθέσεις, ενδεικτικά, τα στοιχεία που μπορούν να στηρίξουν τους ισχυρισμούς μας]:
Στη μορφή: 1) ποίηση απογυμνωμένη από παραδοσιακά λυρικά σχήματα, πεζολογική ( απουσία ομοιοκαταληξίας, φόρτου σχημ. λόγου, καλολογικών επιθέτων, χρήση "αντιποιητικών" λέξεων-φάρμακα, φέρε κ.α)
2) παραστατικότητα (από τις προσωποποιήσεις, την ποιητ. αποστροφή, τη θεατρικότητα που επιτυγχάνεται, τις μεταφορές - πληγή, μαχαίρι).
3) γλωσσική ευστοχία ( η παράλληλη χρήση των λέξεων"σώμα"-"μορφή", το μόνο επίθετο στην κατάλληλη θέση -"φρικτό", η σύνταξη των δύο πρώτων στίχων)
4) υποβολή ( από τη χρήση της Κομμαγηνής, ως σύμβολο φθοράς, από τον εξομολογητικό τόνο του ποιήματος)
5) Τύποι καθαρεύουσας (εις, εν, δοτικές, ποιήσεως, ποιητού, άλγους)
6) Ιδιοτυπίες ( εγκαρτέρησι, κάμνουνε)
7) Στίχος ελεύθερος, με άνισο αριθμό συλλαβών. Μέτρο χαλαρό ιαμβικό (π.χ μέτρου καλό οι δυο πρώτοι στίχοι)
8) Προσοχή και λεπτουργία ως την τελευταία λεπτομέρεια.-στίξη, παύσεις, περίοδοι. ( οι άνω τελείες του τίτλου, οι παύλες στη β΄στροφή, η σύνταξη των δύο πρώτων στίχων, η επιλεκτικές επαναλήψεις στη β΄στροφή)
9) Κομψότητα και καλαισθησία. ( Γενικά μόνο μπορεί να υποστηριχθεί, με αναφορά σε λεξιλογικές επιλογές, προσεκτική χρήση γλωσσικών και σημείων στίξης, πιθανώς και σε χρήση τύπων καθαρεύουσας)



Στο περιεχόμενο:
1)βαθιά αίσθηση τραγικού, συνειδητοποίηση της δραματικής ουσίας της ζωής
( αναφορά στο χρόνο και την επίδρασή του στην ανθρώπινη ύπαρξη, στην αδυναμία του ανθρώπου, τη θέση του)
2) εκλεπτυσμένη ευαισθησία ( όπως προκύπτει από το 7ο χαρακτηριστικό της μορφής)
3) σοβαρότητα και βαρυθυμία ( τίτλος, μελαγχολία, τρίτος στίχος αλλά και οι δύο πρώτοι)
4) αίσθηση παρακμής και ματαιότητας, που δεν οδηγεί, όμως, στη διάλυση και την απιστία. ( δήλωση μεν φθοράς - στ.1, 2, 7 - αλλά και απόπειρα αντιμετώπισης, πίστη στην Ποίηση και στην ευεργετική της λειτουργία.)
5) Το ποίημα μπορεί να ενταχθεί, ως προς το πλαίσιό του, στα ψευδοϊστορικά, ένα πλάισιο, όμως, που είναι έτσι τοποθετημένο, ώστε να οδηγεί στο πεδίο του στοχασμού, των φιλοσοφικών ποιημάτων του Καβάφη.


Μην ξεχνάτε πως μεγάλη σημασία για την ποιότητα της απάντησής σας έχει η σύνδεση που κάνετε των στοιχείων του ποιήματος με τα χαρακτηριστικά που αναφέρετε.

Το σαββατοκύριακο δε θα έχουμε αναρτήσεις λόγω απουσίας.



Μπορείτε για τη Δευτέρα να ξαναδείτε τις αναρτήσεις των προηγούμενων ημερών για την Πολυδούρη, ώστε να είσαστε …"σαν έτοιμοι από καιρό" στην παράδοση.
Πριν κλείσετε, κάνετε και ένα μικρό κουίζ: ποια από τις φωτογραφίες της ανάρτησης ΔΕΝ είναι από μακέτα; (εύκολο, εύκολο!)

Καλό σαββατοκύριακο.

Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2009

Για την ποίηση της Πολυδούρη


Προτού εξετάσουμε το ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη που είναι στην εξεταστέα μας ύλη, ας δούμε πώς γίνεται η πρόσληψη του έργου της από όσους το έχουν μελετήσει. Παρατίθενται εδώ λίγα χαρακτηριστικά αποσπάσματα και σε άλλη ανάρτηση θα ακολουθήσουν κι άλλα.
Ας τονίσουμε, πάντως, πως όλοι συγκλίνουν σε κάποια χαρακτηριστικά του έργου της Μ.Πολυδούρη, τα οποία τελικά είναι κι αυτά που το οριοθετούν.


*** "Τα αισθήματα επίσης είναι γνωστά, μάλλον ένα και μόνο αίσθημα: ο έρωτας και μάλιστα ο πιο γνήσια γυναικείος αισθηματικός έρωτας με τις αποχρώσεις της μελαγχολίας, νοσταλγίας, περιπάθειας, τρυφερότητας, θανάσιμης απελπισίας (…) Ο έρωτας από αισθηματική πληρότητα ξεπερνάει τον ίδιο το χώρο του αισθηματισμού και γίνεται δύναμη, που μεταμορφώνει την ύπαρξη, μέσα στο λαμπρό φως μιας μυστικής γέννησης" ( Γιώργος Θέμελης)

*** "Είναι λυρική και όχι μόνον υπό την γραμματολογικήν έννοιαν"
( Τέλλος Άγρας)

*** "(…) η Πολυδούρη έχει κατά βάθος κάτι το δαιμονικά ανυποχώρητο. Παρόμοια με τον Καρυωτάκη, θηρεύει κι εκείνη με τον τρόπο της το απόλυτο, που γίνεται μάλιστα στην περίπτωσή της πιο τελεσίδικα ανέφικτο, καθώς ο ασίγαστος ερωτισμός της τη σπρώχνει τελικά να το εντοπίσει στη μορφή του αυτόχειρα ποιητή, όταν ο θάνατος τον είχε κάνει απλησίαστο, ώσπου δεν της μένει πια παρά "στου έρωτα την άγρια καταιγίδα να ιδεί να μετρηθούν γι' αυτήν θάνατος και ζωή".
( Κώστας Στεργιόπουλος)

*** Η λυτρωτική λειτουργία της ποίησης βοηθά την Πολυδούρη να βρει διέξοδο στο εκρηκτικό πάθος της, που εκδηλώνεται σε δύο άξονες, τον έρωτα και το θάνατο. Η ρομαντική της φύση την κάνει να αντιφάσκει, να αιωρείται ανάμεσα στη δίψα της για τον έρωτα και την ένταση της ζωής και νοσηρό, τραγικό προαίσθημα του θανάτου. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για αντίφαση, η μεταφυσική βεβαιότητα ότι ο θάνατος πλησιάζει επιταχύνει και εντατικοποιεί τους ρυθμούς της ζωής, ώστε να ικανοποιηθεί η άπληστη ανάγκη για έρωτα (Γ. Χατζίνης).


*** Τα ποιήματά της παρουσιάζουν μια εικόνα ατημελησίας. Φθαρμένα υλικά, κοινότοπες εικόνες, κοινόχρηστες λέξεις, φλύαροι πλατειασμοί, αισθηματολογία, μελοδραματισμός, ελλιπής γλωσσική και στιχουργική επεξεργασία, τετριμμένη θεματολογία. Αυτό που διασώζει την ποίησή της είναι η γνησιότητα του πάθους της, που οδηγεί κάποιες φορές σε δραματικές κορυφώσεις ανεπανάληπτες, και η μουσικότητα του στίχου που αποδίδει τις συναισθηματικές μεταπτώσεις. Είναι η βάση της κατά τ ’άλλα ορμεμφυτικής και ανοργάνωτης ποιητικής της
(Κ. Στεργιόπουλος).

*** Η Μαρία Πολυδούρη υπήρξε γνήσιο παιδί των ιστορικών και αισθητικών παραμέτρων της εποχής της. Η στενή σχέση αλληλεπίδρασης, έως και ταύτισης, ζωής και έργου είναι θεμελιώδης αρχή των νεορομαντικών. Η σύνδεση ζωής και έργου κατά τη διαδικασία της ποιητικής σύνθεσης ήταν αυτονόητη για την Πολυδούρη. (elogos.gr)

*** Οι στίχοι της είν' ατημέλητοι και τους διακρίνει μελαγχολία, ρέμβη και διάθεση για φυγή. ( Έλλη Αλεξίου)

*** Δυο βιβλία που περιέχουν περισσότερο θάνατο από σελίδες... Έτσι όπως μας έρχονται από την ολοκληρωτική της νύχτα, έχουν την υποβλητικότητα ενός μεγάλου θρήνου... ( Ουράνης)

( Θα μπορούσατε να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά που αναφέρονται και να τα συγκεντρώσετε σε ένα μικρό, δικό σας κείμενο, διακρίνοντας αυτά του περιεχομένου απ' αυτά της μορφής).

Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2009

Η φυσικότητα, η αμεσότητα, η "αυθορμησία", το πηγαίο της ποίησης της Μαρίας Πολυδούρη.


Οι απόψεις όσων έχουν μελετήσει το ποιητικό έργο της Μαρίας Πολυδούρη συγκλίνουν σε δύο βασικές διαπιστώσεις: 1) Χαρακτηρίζεται από αμεσότητα, φυσικότητα, "αυθορμησία". 2)Υπάρχουν σ' αυτό αδυναμίες, προχειρότητες. Ας σταθούμε σήμερα στο πρώτο κι ας δούμε πώς περιγράφεται, πώς σχολιάζεται, από τους κριτικούς του έργου της.

Διαβάστε:

*** "Συνήθως η αυθορμησία είναι το έδαφος της πρώτης ύλης, που έρχεται άμεσα από την ψυχή μαζί με τη φωνή, η ίδια φυσική φωνή ως φορέας συναισθημάτων. Χρειάζεται πάντα και κάτι άλλο για να γίνει ποίηση αυτή η πρώτη ύλη. Χρειάζεται τέχνη, που θα μετουσιώσει την ύλη σε μουσική, αφού την απαλλάξει από το βάρος της ζωτικής ανάγκης, που την κρατεί στο επίπεδο των συναισθηματικών εκκενώσεων. Και όμως η ποίηση της Μαρίας Πολυδουρη μοιάζει να' ναι ευθύς αμέσως έτοιμη, χωρίς να 'χει ανάγκη να υποστεί αυτή την αλλοίωση και διαμόρφωση, σάμπως ο παράγων Τέχνη να 'ναι σύμφυτος με την ύλη και βγαίνει μαζί της με τη φωνή. Κινδυνεύει να μην είναι αποτέλεσμα από τη διαμορφωτική ενέργεια του πνεύματος, αλλά κατάσταση ψυχής."

*** "Το βλέπει κανείς πως η ποίηση αυτή είναι σκέτη, απλή ομιλία και εξομολόγηση"
( Γιώργος Θέμελης)


Τα ίδια, περίπου, παρατηρεί και ο Κώστας Στεργιόπουλος:
*** "Γιατί η Πολυδούρη έγραφε τα ποιήματά της όπως και το ατομικό της ημερολόγιο. Η μεταστοιχείωση γινόταν αυτόματα και πηγαία. Κι αν στους περισσότερους της νεορρομαντικής σχολής το βιωματικό στοιχείο - τόσο κυριαρχικό σε όλους τους - ήταν μια πρώτη ύλη που περνούσε από διαδοχικές διαφοροποιήσεις, ώσπου να φτάσει στο ποίημα, γι' αυτήν η έκφραση εσήμαινε κατ' ευθείαν μεταγραφή των γεγονότων του συναισθηματικού της κόσμου στην ποιητική γλώσσα της εποχής, με όλες τις εξιδανικεύσεις, τις ωραιοποιήσεις και τις υπερβολές, που της υπαγόρευε η ρομαντική της φύση κι η ατμόσφαιρα του περιβάλλοντος."

Αλλά και ο Τέλλος Άγρας και ο Γιάννης Χατζίνης:
*** "Η ποιητική γλώσσα και η ομοιοκαταληξία της Πολυδούρη ως και η στιχουργία αυτής, παρ' όλην την ποικιλίαν των ευχερώς χρησιμοποιηθέντων ρυθμών, από της οποίας μετέστη, τέλος εις τον ελεύθερον στίχον, χαρακτηρίζεται υπό φυσικότητος. "


" Η ποιητική έκφραση είναι γι’ αυτήν ζωτική ανάγκη, γιατί λειτουργεί σαν πράξη λύτρωσης από τα πάθη της, σαν απαραίτητη προϋπόθεση για την ψυχική της ηρεμία. Μπροστά σ’ αυτή την επιτακτική ανάγκη έκφρασης, τα ζητήματα τεχνικής περνούν σε δεύτερη μοίρα. Αδυνατεί και, κυρίως, αδιαφορεί να υποτάξει το χειμαρρώδη λυρισμό της σε συμμετρικά σχήματα" (Τέλλος Άγρας).


*** "Ο συνηθισμένος τύπος λογοτέχνη είναι αυτός που ζει για να γράφει. Εκείνος, δηλαδή, για τον οποίο τα ίδια τα πάθη αποκτούν αξία μόνο απ' τη στιγμή που θα βρουν καλλιτεχνική έκφραση. Η Πολυδούρη όμως ζει για να ζήσει. Κι όταν χαράζει στο χαρτί τους στίχους της, δεν αποβλέπει στον αναγνώστη, αλλά στην ίδια τη δική της ανάγκη να δώσει στο ηφαίστειό της διέξοδο". (Γιάννης Χατζίνης)


Εσείς με ποιο τρόπο, μέσα από το ποίημα "Μόνο γιατι μ' αγάπησες", θα μπορούσατε να υποστηρίξετε τα περί φυσικότητας και αμεσότητας της ποιητικής φωνής της Μ. Πολυδούρη;

Παρασκευή 11 Δεκεμβρίου 2009

Ένα ποίημα - τρία τραγούδια

Παρασκευή απόψε και μπορούμε να χαλαρώσουμε λίγο.
Ας διαβάσουμε κι ας ακούσουμε το ποίημα της Πολυδούρη που είναι στην ύλη μας φέτος.
Φαίνεται πως το ποίημα αρέσει πολύ, μια και στο διαδίκτυο βρίσκεις πολλές εκδοχές του, πολλές καταχωρίσεις, video, απαγγελίες, πλαισίωση με μουσική, με εικόνες.

Διάλεξα να ακούσουμε τρεις διαφορετικές μελοποιήσεις που έχουν γίνει κι ο καθένας ας κρατήσει όποια προτιμήσει.

Πρώτα όμως το παραθέτουμε ολόκληρο και με τις εννιά του στροφές, όπως δηλαδή πρωτοδημοσιεύτηκε στη συλλογή "Τρίλλιες που σβήνουν" (1928).


Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ'αγάπησες

στα περασμένα χρόνια.

Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα

και σε βροχή, σε χιόνια,

δεν τραγουδώ παρά γιατί μ'αγάπησες.



Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου

μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα,

μόνο γι'αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο

κ' έχω ένα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα,

μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου.



Μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν

με την ψυχή στο βλέμμα,

περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο

της ύπαρξής μου στέμμα,

μόνο γιατί τα μάτια σου με κύτταξαν.



Μόνο γιατί όπως πέρναα με καμάρωσες

και στη ματιά σου να περνάη

είδα τη λυγερή σκιά μου, ως όνειρο

να παίζη, να πονάη,

μόνο γιατί όπως πέρναα με καμάρωσες,



Γιατί δισταχτικά σα να με φώναξες

και μου άπλωσες τα χέρια

κ' είχες μέσα στα μάτια σου το θάμπωμα

-μιά αγάπη πλέρια,

γιατί δισταχτικά σα να με φώναξες,


Γιατί μόνο γιατί σε σέναν άρεσε

γι'αυτό έμεινε ωραίο το πέρασμά μου.

Σα να μ'ακολουθούσες όπου πήγαινα,

σα να περνούσες κάπου εκεί σιμά μου.

Γιατί μόνο γιατί σε σέναν άρεσε.



Μόνο γιατί μ'αγάπησες γεννήθηκα,

γι'αυτό η ζωή μου εδόθη.

Στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη

μένα η ζωή πληρώθη.

Μόνο γιατί μ'αγάπησες γεννήθηκα.





Μονάχα για τη διαλεχτήν αγάπη σου

μού χάρισε η αυγή ρόδα στα χέρια.

Για να φωτίσω μια στιγμή το δρόμο σου

μού γέμισε τα μάτια η νύχτα αστέρια,

μονάχα για τη διαλεχτήν αγάπη σου.



Μονάχα γιατί τόσο ωραία μ'αγάπησες

έζησα, να πληθαίνω

τα ονείρατά σου, ωραίε που βασίλεψες

κ' έτσι γλυκά πεθαίνω

μονάχα γιατί τόσο ωραία μ'αγάπησες...


1. Ας ακούσουμε πρώτα την πιο παλιά μελοποίηση, του 1969, από το Γιάννη Σπανό, με την Πόπη Αστεριάδη








2. 1996. Μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου,

απόδοση από την Ελευθερία Αρβανιτάκη






3. Και η τρίτη μελοποίηση (2009), του Βασίλη Δημητρίου,

με την Μάγδα Πένσου, για την τηλεοπτική σειρά "Καρυωτάκης"







Λοιπόν; Ποια μελοποίηση σας άρεσε περισσότερο;


Για την ώρα καλό σας βράδυ και αύριο θα αρχίσουμε να βλέπουμε κάποια χαρακτηριστικά της ποίησης της Πολυδούρη - να κάνουμε και λίγη δουλειά, ε;

Κυριακή 6 Δεκεμβρίου 2009

28 χρόνια πάθους



Στον Καβάφη και στην ποιητική Μελαγχολία του θα επιστρέψουμε. Ας ετοιμαζόμαστε, όμως και για τα επόμενα ποιήματα της φετινής ύλης.


Σήμερα ανοίγουμε τη χαραμάδα της πόρτας της ζωής της Μαρίας Πολυδούρη. Χωρίς να μας είναι απαραίτητα για τις εξετάσεις, καλό είναι να έχουμε γνώση των στοιχείων του βιογραφικού της, στοιχείων που διαμορφώνουν την ατμόσφαιρα του πάθους που τρέφει την ποίησή της.




Η Μαρία Πολυδούρη ήρθε κι έφυγε από τη ζωή σαν αστραπή, χωρίς να προσγειωθεί κι υπάρξει σα συνηθισμένος άνθρωπος. Η Μαρία Πολυδούρη δεν είναι ηρωίδα ρομάντζου. Γεννήθηκε και έζησε σε μια εποχή συντηρητική, που τη συνέθλιψε. Δεν υπήρξε μόνο θύμα του εαυτού της - είναι αλήθεια ότι διακατεχόταν από μια ανίκητη τάση αυτοκαταστροφής- αλλά και του κλίματος που επικρατούσε γενικά και ιδιαίτερα της κοινωνικής μοίρας της ως γυναίκα. Eξετάζοντας αυτό το αστέρι του αιώνα μας που τόσο μικρή τροχιά διένυσε θα διαπιστώσουμε από τη μία μεριά, μια αντίθεση ανάμεσα στις ιδέες της και τις αρχές της και από την άλλη, στο ποιητικό της έργο.
Ενώ οι ιδέες της είναι πολύ προοδευτικές για την εποχή, η ποίησή της -επηρεασμένη, αναμφισβήτητα, σε μεγάλο μέρος από τον Καρυωτάκη- διακρίνεται για το στοιχείο του πεσιμισμού: Υμνεί τον έρωτα και τον θάνατο. Είχε ριζώσει τότε ο νεορομαντισμός, που διαπότιζε την ποίηση. Ομως, στον πεζό λόγο είναι αδέσμευτη. Τόσο στο ημερολόγιό της όσο και στην άτιτλη νουβέλα της παρουσιάζει τις αντιλήψεις της εποχής και σαρκάζει τις συμβατικότητές της.
Οι αντίθετες αυτές πλευρές συνθέτουν μία από τις σπάνιες προσωπικότητες και ολοκληρώνουν έναν ακέραιο άνθρωπο. Ενα πνεύμα σταθερό, ανυποχώρητο και ασυμβίβαστο, που εύκολα δεν μπορούσε να το «σηκώσει» το πνεύμα των καιρών. «Τι θαρραλέα και τι σπουδαία γυναίκα!», γράφει η Λιλή Ζωγράφου στο βιβλίο της «Καρυωτάκης, Πολυδούρη και η αρχή της αμφισβήτησης».
«Φυσούσε μέσα της ένας σίφουνας, που την έσπρωχνε να πηδά άφοβα πάνω από τους ανόητους φραγμούς που την εμπόδιζαν να δει την αλήθεια. Αυτός ο σίφουνας τη σήκωσε στα 18 της -τόλμημα τρομαχτικό- από την Καλαμάτα και την έφερε στην Αθήνα του ’20».


1902. Γεννήθηκε την 1η Απριλίου
και ήταν κόρη του φιλόλογου Ευγένιου Πολυδούρη και της Κυριακής Μαρκάτου, μιας γυναίκας με πρώιμες φεμινιστικές ανησυχίες. Ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές της σπουδές στην Καλαμάτα, αφού προηγουμένως είχε φοιτήσει σε σχολεία του Γυθείου και των Φιλιατρών.



Γύθειο. Φωτογραφία του Βαγγέλη Βλάχου από το vlavag.blogspot.com



1916. Στα γράμματα εμφανίζεται σε ηλικία 14 ετών, με το πεζοτράγουδο «Ο πόνος της μάνας». Αναφέρεται στο θάνατο ενός ναυτικού, τον οποίον ξέβρασαν τα κύματα στις ακτές των Φιλιατρών και είναι επηρεασμένο από τα μανιάτικα μοιρολόγια που άκουγε στο Γύθειο. Σε ηλικία 16 ετών διορίζεται στη Νομαρχία Μεσσηνίας, κατόπιν διαγωνισμού και παράλληλα εκδηλώνει ζωηρό ενδιαφέρον για το γυναικείο ζήτημα.

1920. Χάνει, σε διάστημα σαράντα ημερών, τον πατέρα και τη μητέρα της, ενώ εκείνη είναι μακριά απ' το σπίτι παρασυρμένη από ένα σφοδρό έρωτα παρά την κακή κατάσταση υγείας της μητέρας της.

1921. Μετατίθεται στη Νομαρχία Αθηνών και παράλληλα εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
την οποία θα εγκαταλείψει έπειτα από τρία χρόνια. Στην υπηρεσία της θα γνωρίσει τον συνάδελφο και ομότεχνό της Κώστα Καρυωτάκη. Αυτή είναι 20 χρονών κι αυτός 26. Μεταξύ τους θα αναπτυχθεί ένας σφοδρός έρωτας, που θα κρατήσει λίγο, αλλά θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη ζωή και το έργο της. Έχουν κοινά ενδιαφέροντα: Τη λογοτεχνία. Έχουν κοινές εμπειρίες: Την αποπνιχτική ατμόσφαιρα της επαρχιακής ζωής, την τσακισμένη τους ευαισθησία από την ακατανοησία του περίγυρου. >Ο Καρυωτάκης την ενθαρρύνει να συνεχίσει το γράψιμο, αλλά ταυτόχρονα της μεταδίδει την απαισιοδοξία του.


1922. Το καλοκαίρι ο Καρυωτάκης μαθαίνει ότι έχει προσβληθεί από σύφιλη, νόσημα τότε ανίατο και κοινωνικά στιγματισμένο. Το ανακοινώνει πρώτα στην αγαπημένη του και της ζητά να χωρίσουν. Εκείνη, του προτείνει να παντρευτούν χωρίς να κάνουν παιδιά, αλλά ο Καρυωτάκης είναι πολύ περήφανος για να δεχθεί τη θυσία της. Εκείνη πάλι αμφιβάλλει για την ειλικρίνειά του, νομίζει ότι η αρρώστια του είναι πρόφαση για να την απομακρύνει από κοντά του.


1923. Κάνει έντονη ζωή. Υποφέρει από αδενοπάθεια και υπερκόπωση.


1924. Μπαίνει στη ζωή της ο δικηγόρος Αριστοτέλης Γεωργίου, άρτι αφιχθείς εκ Παρισίων. Είναι νεαρός, ωραίος και πλούσιος. Θα τον αρραβωνιαστεί στις αρχές του
1925, αν και στην καρδιά της σιγοκαίει ο έρωτάς της για τον Καρυωτάκη. Παρά την αφοσίωση του αρραβωνιαστικού της, η Μαρία Πολυδούρη δείχνει να μην μπορεί να συγκεντρωθεί σοβαρά σε καμιά δραστηριότητα. Χάνει τη δουλειά της στο Δημόσιο από τις αλλεπάλληλες απουσίες της κι εγκαταλείπει τη Νομική. Φοιτά στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, προλαβαίνει μάλιστα να εμφανισθεί ως ηθοποιός σε μία παράσταση.


1926-28. Το καλοκαίρι διαλύει τον αρραβώνα της και φεύγει στο Παρίσι. Τότε, όμως, τυχαίνει να βεβαιωθεί από κοινούς φίλους ότι στην πραγματικότητα, η υγεία του Καρυωτάκη στεκόταν εμπόδιο στο γάμο τους. Ενας σεισμός την τράνταξε. Πλημμύρισε από συγγνώμη και μεταμέλεια για την αδικία που του έκανε. Γράφει για αυτό το θέμα ποιήματα και πεζά. Μα ο Καρυωτάκης δεν περίμενε ούτε συγχώρεσε ποτέ τον αρραβώνα της και οι φιλικές σχέσεις τους είχαν διακοπεί και δεν αντάλλασσαν ούτε χαιρετισμό. Οταν η Μαρία συνειδητοποιεί ότι χάνει οριστικά τον ποιητή της, πέφτει σε βαθιά κατάθλιψη.
Από το Παρίσι γράφει στον αρραβωνιαστικό τους πως ο δεσμός τους έλαβε τέλος. Σπουδάζει ραπτική, αλλά δεν κατορθώνει να εργαστεί, επειδή προσβάλλεται από φυματίωση.



Επιστρέφει στην Αθήνα και συνεχίζει τη νοσηλεία της στο νοσοκομείο «Σωτηρία». Εκεί την επισκέπτεται για τελευταία φορά ο Καρυωτάκης. Ετοιμαζόταν να φύγει για μετάθεση για την Πρέβεζα και πήγε να τη δει. Ο ποιητής της δε δείχνει θυμό ούτε ψυχρότητα, αλλά χαρά και επιείκεια. Μα κι αυτήν τη φορά παριστάνει τη δυνατή. Αργότερα, θα μάθει για την αυτοκτονία του (28 Ιουλίου 1928.).
Τον ίδιο χρόνο κυκλοφορεί την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Οι τρίλλιες που σβήνουν».


1929. Κυκλοφορεί η δεύτερη ποιητική της συλλογή («Ηχώ στο Χάος»).


1930. Η φυματίωση τελικά θα την καταβάλει και θα αφήσει την τελευταία της πνοή στην Κλινική Χριστομάνου τα ξημερώματα της 29ης Απριλίου. Ο Κώστας Παπαδάκης, ο Γιάννης Χονδρογιάννης, η Λιλή Ζωγράφου, που της έγραψε τη πιο εμπεριστατωμένη κι ολοκληρωμένη μονογραφία, αποδέχονται την εκδοχή πως αυτοκτόνησε μ' ενέσεις μορφίνης.

(Πηγές βιογραφικού:Λιλή Ζωγράφου, www.sansimera.gr, www.pedia-elogos.gr, www. peri-grafis.com, Έλλη Αλεξίου, www.imerisia.gr -Μαρίνα Ζιώζου)

Παρασκευή 4 Δεκεμβρίου 2009

Τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει...

Gustav Klimt, οι τρεις ηλικίες της γυναίκας



Ας παρακολουθήσουμε απόψε αυτό που μας προτείνει ο Γ.Π.Σαββίδης στα Μικρά Καβαφικά (τομ.β΄, Ίκαρος, σελ. 152). Εκεί γράφει: "Αρκεί να θυμηθούμε το "Πολύ σπανίως" (1911), το "Μελαγχολία Ιάσονος Κλεάνδρου" (1918) και το "Κατά τες συνταγές αρχαίων ελληνοσύρων μάγων (1931), για να νιώσουμε την πρόοδο του βιώματος του γήρατος στον Καβάφη".

Διαβάζουμε, δηλαδή, τρία ποιήματα που αναφέρονται στα γηρατειά και στον τρόπο που τα αντιμετωπίζει το ποιητικό υποκείμενο.
Το πρώτο το γράφει σε ηλικία 48 ετών.
Το δεύτερο σε ηλικία 55 ετών.
και το τρίτο σε ηλικία 68 ετών
Πώς εξελίσσεται το βίωμα του γήρατος από ποίημα σε ποίημα; αναρωτιέται ο Γ.Π.Σαββίδης.

Ας το παρακολουθήσουμε, λοιπόν, διαβάζοντας τα τρία ποιήματα, εντάσσοντάς το, περίπου, σε άσκηση αδίδακτου κειμένου.


Salvador Dalì, οι τρεις ηλικίες

1. Πολύ σπανίως
Είν' ένας γέροντας. Εξηντλημένος και κυρτός,
σακατεμένος απ' τα χρόνια, κι από καταχρήσεις,
σιγά βαδίζοντας διαβαίνει το σοκάκι.
Κι όμως σαν μπει στο σπίτι του να κρύψει
τα χάλια και τα γηρατειά του, μελετά
το μερτικό που έχει ακόμα αυτός στα νειάτα.

Εφηβοι τώρα τους δικούς του στίχους λένε.
Στα μάτια των τα ζωηρά περνούν οι οπτασίες του.
Το υγιές, ηδονικό μυαλό των,
η εύγραμμη, σφιχτοδεμένη σάρκα των,
με την δική του έκφανσι του ωραίου συγκινούνται.



2. Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου
ποιητού εν Κομμαγηνή 595 π.Χ

Το γήρασµα του σώµατος και της µορφής µου
είναι πληγή από φρικτό µαχαίρι.
∆εν έχω εγκαρτέρησι καµιά.
Εις σέ προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
πού κάπως ξέρεις από φάρµακα
νάρκης του άλγους δοκιµές, εν Φαντασία και Λόγω.

Είναι πληγή από φρικτό µαχαίρι. -
Τα φάρµακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάµνουνε - για λίγο - να µη νοιώθεται η πληγή.


3. Κατά τες συνταγές αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων
«Ποιό απόσταγμα να βρίσκεται από βότανα
γητεύματος», είπ' ένας αισθητής,
«ποιό απόσταγμα κατά τες συνταγές
αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων καμωμένο
που για μια μέρα (αν περισσότερο
δεν φθάν' η δύναμίς του), ή και για λίγην ώρα
τα είκοσι τρία μου χρόνια να με φέρει
ξανά· τον φίλον μου στα είκοσι δυο του χρόνια
να με φέρει ξανά -- την εμορφιά του, την αγάπη του.»

Ποιό απόσταγμα να βρίσκεται κατά τες συνταγές
αρχαίων Ελληνοσύρων μάγων καμωμένο
που, σύμφωνα με την αναδρομήν,
και την μικρή μας κάμαρη να επαναφέρει.»


Το ερώτημα που μπορείτε να απαντήσετε είναι: " Πώς αντιμετωπίζει σε κάθε ποίημα ο Καβάφης τα γηρατειά; Εξετάστε συγκριτικά τα τρία ποιήματα."

Απαντήσεις, κατά το γνωστό, στα σχόλια, με mail, στην τάξη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ας μη μας διαφεύγει πως η κάθε ποιητική δημιουργία είναι αυτοτελής και δε δεσμεύεται αναγκαστικά από τα προσωπικά δεδομένα του δημιουργού. Δε θεωρώ, δηλαδή, πως το κάθε ποίημα μας δείχνει απαραίτητα πώς βιώνει ο δημιουργός του μια κατάσταση ( Παρόλο που στην περίπτωση του Καβάφη φαίνεται πως αυτό, σε γενικές γραμμές, ισχύει). Όμως, διαβάζοντας τα τρία αυτά ποιήματα , γίνεται πραγματικά ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς την πρόοδο του βιώματος του γήρατος στον Καβάφη.

Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2009

Μελαγχολία Ιάσωνος Κλεάνδρου. Ερωτήσεις ΚΕΕ. Αναπλήρωση-9


Μπορείτε σήμερα να επεξεργαστείτε τις λίγες ερωτήσεις που προτείνει το ΚΕΕ για τη Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ελέγχοντας κάπως τον τρόπο με τον οποίο έχετε αντιληφθεί το ποίημα.

Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τον τόσο εκτενή και πλούσιο σε λεπτομέρειες τίτλο του ποιήματος;
2. Το ποίημα αποτελείται από δύο δυσανάλογες ως προς το μέγεθος στροφές. Ποιο είναι το περιεχόμενό τους και πώς συνδέονται μεταξύ τους2;
3. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται παραστατικά ο «αναλγητικός» ρόλος της ποίησης;
4. Στο ποίημα διατυπώνεται μία επίκληση. Ποιος μιλάει και ποιον επικαλείται;

Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Ποια επίδραση έχει το γήρας στην όψη και την ψυχική διάθεση του Ιάσωνος;
2. Γιατί ο Ιάσων προστρέχει στην ποίηση;
3. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας τα φάρμακα της ποίησης; Πώς μπορούν να βοηθήσουν τον ήρωα στη μάχη του με τα γηρατειά;
4. «Που κάμνουνε - για λίγο- να μη νοιώθεται η πληγή»: Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η δράση των φαρμάκων της τέχνης της ποίησης είναι σύντομη σε διάρκεια;
5. Γιατί νομίζετε ότι χαρακτηρίζονται τα φάρμακα της ποίησης ως δοκιμές;

Περιμένω τις απορίες σας, τα σχόλιά σας.

Εργασία γραπτή: Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τον τόσο εκτενή και πλούσιο σε λεπτομέρειες τίτλο του ποιήματος;

Τα υπόλοιπα από κοντά. Καλό βράδυ.

δοκιμές νάρκης του άλγους...Αναπλήρωση-8

Λίγα λόγια για το πρώτο ποίημα της ενότητας "Ποιήματα για την ποίηση", τη
«Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου· ποιητού εν Κομμαγηνή· 595μ.Χ»,
του Κ. Καβάφη, σήμερα. Τα υπόλοιπα θα τα δούμε στην τάξη, όπου θα κουβεντιάσουμε και τα βασικά σημεία της ανάλυσης και του περιεχομένου του ποιήματος.

Το γήρασμα του σώματος και της μορφής μου
είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.
Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά.
Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα∙
νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω.

Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.-
Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάμνουνε – για λίγο – να μη νοιώθεται η πληγή.




Πρώτα κάποια σχόλια για τον κάπως περίεργο και εκτενή τίτλο (από τους πιο εκτενείς του Καβάφη και μάλιστα δυσανάλογος με το ποίημα).
Γιατί τον επιλέγει έτσι ο Καβάφης; Γιατί αλλάζει τον αρχικό τίτλο του ποιήματος ( "Το μαχαίρι"); Κι ύστερα… Ποιος είναι αυτός ο Ιάσων Κλεάνδρου; Η Κομμαγηνή; Τι έγινε το 595μ.Χ;
Το όνομα, το τοπωνύμιο, η χρονολογία, δίνουν ένα ιστορικό άλλοθι στον Καβάφη, για να αναπτύξει τον εσωτερικό αυτό μονόλογο. Ένα ιστορικό άλλοθι που και τον ίδιο θα κρύψει και θα δώσει άλλη διάσταση στο ποίημά του.
Ο Ιάσων Κλεάνδρου δεν υπήρξε. Είναι φανταστικό πρόσωπο και το όνομά του, πιθανώς, με πολλή προσοχή καασκευασμένο ( Ιάσων, ιάομαι=θεραπεύω. Κλεάνδρου < κλέος+ἀνήρ) Η Κομμαγηνή, ένα μικρό κρατίδιο στη Συρία, σε παρακμή, αφού 40 χρόνια αργότερα (638) θα κατακτηθεί από τους Άραβες, μόνο ως σύμβολο φθοράς εξυπηρετεί. Ίσως γι' αυτό και το
595μ.Χ, αφού τίποτ' άλλο δε συνέβη τότε. Ίσως και γιατί η χρονολογία περιλαμβάνει την ηλικία του ίδιου του Καβάφη, όταν έγραφε το ποίημα ( 55 χρονών το 1918)

Τι μένει απ' τον τίτλο; "Μελαγχολία ποιητού" Αυτό το τετριμμένο, το πολυχρησιμοποιημένο από/για τους ποιητές συναίσθημα, η μελαγχολία, αποκτάει άλλη διάσταση καθώς εντάσσεται σ' αυτό το ψευδοϊστορικό πλαίσιο. Το ανύπαρκτο πρόσωπο της ιστορίας, ο Ιάσων Κλεάνδρου, γίνεται το προσωπείο του Καβάφη, του... ποιητού εν Αλεξανδρεία, 1918 μ.Χ…



Και γιατί αυτό; Τι κερδίζει το ποίημα έτσι;
--Τα συναισθήματα του ποιητή έτσι αποκτούν τη διάσταση του καθολικού και διαχρονικού βιώματος [Γιατί;]
--Δίνεται η ευκαιρία στον ποιητή να μιλήσει με προσωπείο, άρα με ελευθερία.
-- Κερδίζει σε αντικειμενικότητα, αληθοφάνεια, πειστικότητα. [Γιατί;]


Ας πάμε στο ποίημα, ας το διαβάσουμε πάλι προσεκτικά.
Ποιο είναι το θέμα του; Δε δηλώνεται από την αρχή; Δεν επαναλαμβάνεται η λέξη "πληγή" που προσδιορίζει το γήρασμα τρεις φορές στο ποίημα; Δεν επαναλαμβάνεται το θέμα και στην αρχή της δεύτερης στροφής;
Πληγώνει, λοιπόν, το γήρασμα, φριχτά. Ο χρόνος, σα μαχαίρι, φριχτά μας πληγώνει, μας φθείρει. Θλιβερή, απόλυτη διαπίστωση: "Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά." Ένας στίχος, τέσσερις λέξεις, η πρώτη κι η τελευταία αρνητικές. Πλήρης αδυναμία αυτοπαρηγοριάς.
Κι εκεί η Ποίηση, η Τέχνη της Ποιήσεως. Με κεφαλαία, προσωποποιημένη, σα φίλη, σα σύντροφος. Την οποία ικετεύει ο ποιητής να…
...τι; Έχει δίκιο το σχολικό βιβλίο που ισχυρίζεται ότι ο ποιητής ικετεύει την ποίηση να θεραπέυσει τα σημάδια του χρόνου ( σελ.67); Θεραπεία επιδιώκει ο ποιητής; Ή μήπως την πρόσκαιρη ανακούφιση, τη νάρκωση; Βρείτε 4 λέξεις/διατυπώσεις με τις οποίες μπορείτε να στηρίξετε μιαν απάντηση σ' αυτό το ερώτημα.

Και με τι θα επιχειρήσει η Ποίηση να ναρκώσει το άλγος, τον πόνο από το γήρασμα; Ποια είναι τα φάρμακά της; Και ποια τα μέσα της;

Λοιπόν, ποια η προσφορά της ποίησης στο ποίημα αυτό; Ποιος ο ρόλος της; Αλλά και ποια η στάση απέναντι στη φυσική φθορά που φέρνει ο χρόνος;

Τα εκφραστικά μέσα τα βρήκατε; Βρήκατε την υπαλλαγή, τις μεταφορές, τις προσωποποιήσεις, το υπερβατό, τις επαναλήψεις, την ποιητική αποστροφή;

Διαβάστε με προσοχή τις υποσημειώσεις του βιβλίου (σελ.66), καθώς και το σχόλιο της σελ. 67.
Απαντήστε στις ερωτήσεις του ΚΕΕ: 1) Το ποίημα αποτελείται από δύο δυσανάλογες ως προς το μέγεθος στροφές. Ποιο είναι το περιεχόμενό τους και πώς συνδέονται μεταξύ τους; 2) Γιατί νομίζετε ότι χαρακτηρίζονται τα φάρμακα της ποίησης ως δοκιμές;