Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2008

Η Μαρία Ζαχαρή, η θεατρική Δεσποινιώ, μιλάει για το Αμάρτημα της μητρός μου


Η θεατρική μητέρα του Γιωργή, η Μαρία Ζαχαρή, έδωσε χτες μια συνέντευξη στο Γιώργο Βιδάλη και την "Ελευθεροτυπία". Μια και στις 21 Δεκεμβρίου θα έχουμε την ευκαιρία να την απολαύσουμε κι από κοντά, καθώς θα πάμε στο θέατρο Τέχνης για την παράσταση "Το αμάρτημα της μητρός μου", θεωρήσαμε καλό να δούμε πώς "βλέπει" η ίδια τη Δεσποινιώ, αλλά και ευρύτερα το έργο του Βιζυηνού.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η ματιά της δεν είναι στενά φιλολογική, ότι μπορούμε να δούμε πώς κάποιος, απαλλαγμένος από τη "φιλολογική" ανἀλυση, προσλαμβάνει το συγκεκριμένο έργο του Βιζυηνού.
Θυμάμαι πως, στην περυσινή παράσταση, παιδιά και συνοδοί είχαμε εντυπωσιαστεί από την υποκριτική επάρκεια της Μαρίας Ζαχαρή.

Παραθέτουμε, λοιπόν, αυτούσια τη συνέντευξη:

Ο Βιζυηνός, σαν τον Ντοστογιέφσκι, σπάει το φράγμα του χρόνου

Στο κλασικό διήγημα και λεπταίσθητο ψυχογράφημα του Γεώργιου Βιζυηνού «Το αμάρτημα της μητρός μου» (1883), που παρουσιάζεται αυτό τον καιρό στο Υπόγειο του «Θεάτρου Τέχνης», η Μαρία Ζαχαρή υποδύεται έξοχα την θωρακισμένη στον πόνο της ακούραστη αυτή μάνα. Παράσταση καλοδουλεμένη του Κωστή Καπελώνη, που αναδεικνύει με σεβασμό και απλότητα τον υπέροχο λόγο του Θρακιώτη συγγραφέα. Με τον Ηλία Λογοθέτη να είναι ο στέρεος κορμός του έργου ως λαγαρός αφηγητής και ευαίσθητος γιος της ηρωίδας.

Η Μαρία Ζαχαρή έχει μια αθόρυβη κι ουσιαστική πορεία στο θέατρο, συνεργαζόμενη με σχήματα όπως το Εθνικό, το Αμφιθέατρο, το Απλό Θέατρο, το Θέατρο Καισαριανής κ.ά., και με σκηνοθέτες όπως ο Σεβαστίκογλου, ο Ευαγγελάτος, ο Μπάκας, ο Μπαντής κ.ά. Αυτό τον καιρό συμμετέχει στα γυρίσματα της τηλεοπτικής σειράς για τον Καρυωτάκη σε σκηνοθεσία Τάσου Ψαρρά, ερμηνεύοντας τη γραμματέα του ποιητή (θα προβληθεί τον καινούργιο χρόνο από την ΕΡΤ).

Στην παράσταση του Κωστή Καπελώνη η Μαρία Ζαχαρή υποδύεται τη μάνα που σκοτώνει κατά λάθος το παιδί της, έχοντας στο πλευρό της τον (και σύζυγό της) Ηλία Λογοθέτη.


Πώς θα περιγράφατε τον χαρακτήρα της μάνας;
«Κατ' αρχάς η μάνα στο διήγημα του Βιζυηνού είναι η μάνα του συγγραφέα. Το διήγημα είναι αυτοβιογραφικό. Είναι ένα τραγικό πρόσωπο. Εν δυνάμει βέβαια θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε μάνα. Ενα βράδυ, μετά το τέλος της παράστασης, ήρθε κλαίγοντας στο καμαρίνι μια νέα γυναίκα και έπεσε στην αγκαλιά μου λέγοντας "αυτό το γεγονός συνέβη σε συγγενικό μου πρόσωπο και πάντα είχα τον φόβο μήπως μου συμβεί κάτι ανάλογο όταν θήλαζα το μωρό μου". Είναι χαρακτήρας δυναμικός, με αυταπάρνηση, που κουβαλά τον σταυρό του μαρτυρίου της μέχρι το τέλος της ζωής της».

Πόσο οικεία ή απόμακρη είναι σ' εσάς;
«Κατά έναν περίεργο τρόπο, που και εγώ δεν μπορώ να εξηγήσω, αυτό το πρόσωπο της μάνας μού είναι πολύ οικείο. Νιώθω την ψυχή της ν' ακουμπάει βαθιά την ψυχή μου, έτσι απλά, και ο πόνος της να μου σωματοποιείται. Από την πρώτη σχεδόν ανάγνωση δεν συνάντησα δυσκολία στο να την ερμηνεύσω. Απλά αφέθηκα να νιώσω το κείμενο, τη μουσική των λέξεων. Πληθώρα καταστάσεων γεννήθηκαν μέσα μου, που είναι κάτι περισσότερο από το συναίσθημα και τη συγκίνηση».

Τι είναι αυτό που κάνει το γραμμένο πριν από 125 χρόνια διήγημα του Βιζυηνού να συγκινεί σήμερα; Να χειροκροτούν και να φωνάζουν «μπράβο» οι θεατές;
«Ο λόγος του είναι ποίηση, μουσική, μαγεία, κώδικες και μηνύματα που διανύουν και σπάνε το φράγμα του χρόνου, οργανώνονται και φτάνουν στον σύγχρονο θεατή και αποκωδικοποιούνται μόλις ακουμπούν την ψυχή του. Και φτάνει μέχρι τις βαθύτερες πτυχές της ψυχής του ανθρώπου, όπως και ο Ντοστογιέφσκι. Συγκινεί η αλήθεια, το ανθρώπινο υποκείμενο σ' όλο του το μεγαλείο. Είναι ο κόσμος ολόκληρος. Ενα σύμπαν που αναπαράγεται. Ο λόγος φτάνει στο αυτί του θεατή σύγχρονος όσο ποτέ. Τον κατανοεί απόλυτα και νομίζω ότι τα "μπράβο" τού ανήκουν».

Η σκηνοθεσία του Κωστή Καπελώνη πού δίνει βαρύτητα;
«Στη λιτότητα, την ακρίβεια του κειμένου, την αλήθεια».


Με τον Ηλία Λογοθέτη που κρατάει τον βασικό ρόλο του αφηγητή-γιου της ηρωίδας, είστε παντρεμένοι χρόνια και παίζετε συχνά μαζί στο θέατρο. Πόσο μοιάζετε σαν χαρακτήρες και τι είναι αυτό που σας δένει περισσότερο; Η καθημερινή επαφή σπίτι-θέατρο μπορεί να πάει κόντρα στη ρουτίνα;
«Εχουμε δουλέψει λίγες φορές μαζί και κρίμα! Με τον Ηλία έτσι κι αλλιώς δεν τίθεται θέμα ρουτίνας και είναι μαγικές οι ώρες που περνάμε κουβεντιάζοντας, αναλύοντας κείμενα, χαρακτήρες ηρώων. Πιστεύω ότι οι κοινές αναζητήσεις ανοίγουν δρόμους κόντρα στη ρουτίνα. Σαν χαρακτήρες είμαστε όμοιοι και αντίθετοι. Είναι οξύμωρο, αλλά έτσι είναι. Αυτό που μας δένει περισσότερο είναι η ποίηση της καθημερινότητας».

Το θέατρο για σας είναι...
«Ταξίδι με επιστροφή».

Αυτά από τη Μαρία Ζαχαρή. Έτσι κι αλλιώς θα έχουμε τη χαρά να τη δούμε και στη σκηνή.
Για την ώρα, ένα καλό σαββατοκύριακο

Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2008

Έφυγε από τη ζωή ο Γιώργης Παυλόπουλος


Έφυγε χθες από τη ζωή, σε ηλικία 84 χρονών ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος, ποίημα του οποίου ( "Τα αντικλείδια" ) περιλαμβάνει το βιβλίο μας στην ενότητα "Ποιήματα για την ποίηση".

Τα αντικλείδια
Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.
Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν
τίποτα και προσπερνούνε. Όμως μερικοί
κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι
και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν.
Η πόρτα τότε κλείνει.
Χτυπάνε μα κανείς
δεν τους ανοίγει. Ψάχνουνε για το κλειδί.
Κανείς δεν ξέρει ποιος το έχει. Ακόμη
και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια
γυρεύοντας το μυστικό να την ανοίξουν.
Φτιάχνουν αντικλείδια. Προσπαθούν.
Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ
για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος.
Ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν
από τότε που υπάρχει ο κόσμος
είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια
για να ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης.

Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.

Θα θέλαμε απόψε, μνημονεύοντάς τον, να σας παρουσιάσουμε μια ομιλία του, του 1997, με θέμα ακριβώς αυτό που μελετάμε τον καιρό αυτόν στην τάξη:τι είναι ποίηση. Πώς διαλέγονται τα ποιήματα με την ποίηση.

Γιώργης Παυλόπουλος - Τί εἶναι ποίηση...


Ὁμιλία τοῦ ποιητῆ Γιώργη Παυλόπουλου στὴν ἐκδήλωση τοῦ περιοδικοῦ «Γράμματα καὶ Τέχνες» ποὺ ἔγινε πρὸς τιμήν του στὸ «Σπίτι τῆς Κύπρου»στὶς 8-12-1997. Ἀναδημοσιεύεται διασκευασμένη σὲ πολυτονικὸ ἀπὸ τὸ τεῦχος 83 τοῦ περιοδικοῦ «Γράμματα και Τέχνες» (Φεβρουάριος - Μάρτιος 1998)

«Ἂν ἕνα πουλὶ μποροῦσε νὰ πεῖ μὲ ἀκρίβεια τί τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, καὶ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸ κάνει νὰ τραγουδάει, δὲν θὰ τραγούδαγε».

Κυρίες και Κύριοι,Φίλες και Φίλοι,
Παραλλάζοντας αὐτὴ τὴ σημείωση τοῦ Πὼλ Βαλερύ, ἡ ὁποία παραπέμπει ἀμέσως στὸν Ποιητὴ καὶ στὴν Ποίηση, θὰ λέγαμε: «Ἂν ἕνας ποιητὴς μποροῦσε νὰ πεῖ μὲ ἀκρίβεια τί γράφει, γιατί γράφει καὶ τί εἶναι αὐτὸ ποὺ τὸν κάνει νὰ γράφει, δὲν θὰ ἔγραφε».
Κι ἐγὼ τώρα δὲν ξέρω νὰ σᾶς πῶ τί εἶναι Ποίηση καὶ γιατί γράφω ποιήματα. Πολὺ περισσότερο δὲν ξέρω νὰ σᾶς πῶ σὲ τί μᾶς βοηθάει ἡ Ποίηση καὶ ποιὸς εἶναι ὁ σκοπός της.
Τὸ μόνο ποὺ ξέρω εἶναι πῶς ὁ Ποιητὴς ἦταν πάντα ἕνας ἀφοσιωμένος τῆς Ζωῆς. Εἴτε τὸν γεμίζει χαρά, εἴτε τὸν θλίβει ἡ Ζωή, εἴτε τὸν πάει στὸν Οὐρανό, εἴτε τὸν κατεβάζει στὴν Κόλαση, αὐτὸς μένει πάντα ὁ ἀφοσιωμένος της.
Τὴ μυστήρια ἀγάπη του γιὰ τὴ Ζωὴ δὲν ἔχει ἄλλο τρόπο νὰ τὴν ἐκφράσει: γράφει ποιήματα. Νομίζω ὅτι προσπαθεῖ νὰ ἐκφράσει κυρίως αὐτὸ ποὺ κρύβει ἡ ζωή. Ὅπως ὁ ἔρωτας κρύβει αὐτὸ ποὺ μᾶς κάνει ἐρωτευμένους.
Ἡ Ποίηση λοιπὸν εἶναι πράξη ἐρωτική; Ἢ μήπως πράξη ἀπόγνωσης; Ἢ μήπως καὶ τὰ δυό; Πράξη ἐρωτικὴ καὶ συνάμα πράξη ἀπόγνωσης.
Γιὰ τὴν ποιητικὴ πράξη ἔχουν γραφτεῖ πολλὰ καὶ διάφορα. Καὶ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τους τεχνῖτες καὶ ἀπὸ τοὺς θεωρητικούς. Πολλὲς φορὲς οἱ Ποιητὲς προσπάθησαν νὰ διατυπώσουν τὸν ἀνύπαρκτο ὁρισμὸ τῆς Ποίησης, σὰν νὰ κοίταζαν σ᾿ ἕναν καθρέφτη ὅπου δὲν ἔβλεπαν τὸ πρόσωπό τους, ἀλλὰ τὸ ἀπόλυτο κενό.

Πρόχειρα σταχυολογήματα

Ἡ ποίηση εἶναι ἡ αἰτία ποὺ φθείρει τὸ κάθε τί ἀπὸ τὸ μὴ εἶναι στὸ εἶναι.
Πλάτων

Ἡ ποίηση ἕνα πρᾶγμα ἀνάλαφρο, ἱερὸ καὶ φτερωτό.
Πλάτων

«Διὸ εὐφυοῦς ἡ ποιητικὴ ἐστιν ἢ μανικοῦ. Τούτων γὰρ οἱ μὲν εὔπλαστοι οἱ δὲ ἐκστατικοὶ εἰσίν».(Ἡ τέχνη τῆς ποίησης εἶναι ἔργο τοῦ προικισμένου μᾶλλον παρὰ τοῦ μανικοῦ καλλιτέχνη, γιατί ὁ πρῶτος εἶναι ὁ ἐπιδέξιος μιμητής, ἐνῷ ὁ δεύτερος κατέχεται ἀπὸ ἐνθουσιασμὸ καὶ τοῦ λείπει ἡ ψυχικὴ ἠρεμία).
Ἀριστοτέλης

Οἱ ποιητὲς ὅλων τῶν ἐποχῶν ἔλαβαν μέρος στὴ συγγραφὴ ἑνὸς Μεγάλου Ποιήματος ἀενάως ἐν ἐξελίξει.
Σέλλεϋ

Ὅλη ἡ ποίηση εἶναι ποίηση πειραματική.
Στῆβενς

Ἡ ποίηση εἶναι ἡ ἀναζήτηση τοῦ ἀνεξήγητου.
Στῆβενς

Ἡ ποίηση εἶναι ἕνας φασιανὸς ποὺ χάνεται στοὺς θάμνους.
Στῆβενς

Ἡ ποίηση ἀρχίζει πάντα, ὅταν κάποιος ποὺ πρόκειται νὰ γίνει ποιητής, διαβάζει ἕνα ποίημα.
Μίλτον

Ἡ ποίησή μας δημιουργεῖ τὴν ἐντύπωση, ὄχι πὼς ἀνακαλύψαμε κάτι καινούργιο, ἀλλὰ πὼς θυμηθήκαμε κάτι ποὺ εἴχαμε ξεχάσει.
Μπράντλεϋ

Ἡ ποίηση ἀρχίζει μὲ τὴν ἐπίγνωση ἐκ μέρους μας ὄχι τῆς Πτώσης, ἀλλὰ τοῦ ὅτι πέφτουμε.
Μπλούμ
Ἡ ποιότητα ἑνὸς μεγάλου ποιητὴ εἶναι πανταχοῦ παροῦσα καὶ πουθενὰ ὁρατὴ σὰν μία ξεχωριστὴ συγκίνηση.
Κόλεριτζ ἢ Ντὲ Κουίνσυ

Ἡ ποίηση δὲν εἶναι ἕνα ἐλευθέρωμα τῆς συγκίνησης, ἀλλὰ ἀπόδραση ἀπὸ τὴ συγκίνηση. Δὲν εἶναι ἔκφραση τῆς προσωπικότητας, ἀλλὰ ἀπόδραση ἀπὸ τὴν προσωπικότητα.
Τ. Σ. Ἔλιοτ

Οἱ ἀνώριμοι ποιητὲς μιμοῦνται. Οἱ ὥριμοι ποιητὲς κλέβουν.
Τ. Σ. Ἔλιοτ

«Ὁ ποιητὴς κάνει τὸν ἑαυτό του ὁραματιστὴ μέσα ἀπὸ μία μακριά, ἀπεριόριστη καὶ συστηματικὴ ἀποδιοργάνωση ὅλων τῶν αἰσθήσεων. Ὅλες οἱ μορφὲς ἔρωτα, πόνου, τρέλας. Διερευνᾷ τὸν ἑαυτό του, ἐξαντλεῖ μέσα του ὅλα τὰ δηλητήρια καὶ διατηρεῖ τὴν πεμπτουσία τους. Δοκιμασία ἀκατανόμαστη, ὅπου θὰ χρειαστεῖ τὴ μεγαλύτερη πίστη, τὴν ὑπεράνθρωπη δύναμη, ὅπου θὰ γίνει αὐτὸς μέσα ἀπ᾿ ὅλους, ὁ μέγας σακάτης, ὁ μέγας ἀφορισμένος καὶ ὁ ὑπέρτατος ἐπιστήμων. Γιατί φτάνει τὸ ΑΓΝΩΣΤΟ! Ἔτσι λοιπόν, τί κι ἂν καταστραφεῖ στὴν ἐκστατικὴ πτήση του μέσα ἀπὸ πράγματα πρωτάκουστα, ἀκατανόμαστα;»
Ἀρτοὺρ Ῥεμπώ

Ἡ ποίηση ὑπαγορεύεται ἀπὸ ἕνα δαιμόνιο, ἂν καὶ θὰ ἦταν ὑπερβολὴ νὰ τὸ χαρακτηρίσει κανεὶς ἀγγελικό.
Σέσλαβ Μίλοζ

Στὴν ἴδια τὴν οὐσία τῆς ποίησης ὑπάρχει κάτι τὸ ἀπρεπές: Φανερώνονται πράγματα ποὺ δὲν ξέραμε πὼς τὰ κρύβαμε μέσα μας καὶ τρομάζουμε σὰ νὰ εἶχε ξεπηδήσει μία τίγρης καὶ στεκόταν μπροστά μας στὸ φῶς τινάζοντας τὴν οὐρά της.
Σέσλαβ Μίλοζ

Ἡ ποίηση εἶναι ἔκφραση, ἂν ἕνας στίχος εἶναι ἔκφραση, ἂν καθένα ἀπὸ τὰ μέρη ποὺ ἀπαρτίζουν ἕνα στίχο, κάθε μία λέξη, εἶναι ἐκφραστικὰ μόνα τους.Κρότσε
Ἡ ποίηση δὲν ἀνήκει σ᾿ αὐτοὺς ποὺ τὴ γράφουν ἀλλὰ σ᾿ αὐτοὺς ποὺ τὴν ἔχουν ἀνάγκη.
Πάμπλο Νερούντα

Ἡ ποίηση εἶναι ἡ πιὸ πυκνὴ μορφὴ προφορικῆς ἔκφρασης.
Ἔζρα Πάουντ

Ἂν κάποιος μάθει καλὰ ἑλληνικά, μπορεῖ νὰ βρεῖ σχεδὸν «ὁλόκληρη τὴν ποίηση» στὸν Ὅμηρο.
Ἔζρα Πάουντ

Ἡ ποίηση δὲν ἔχει καθόλου χρῆμα, ἀλλὰ καὶ τὸ χρῆμα δὲν ἔχει καθόλου ποίηση.
Ρόμπερτς Γκρέιβς

Ἂν δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι ποιητής, γίνε τὸ ποίημα.
Ντέιβιντ Καραντάιν

Ἡ χειρότερη μοῖρα γιὰ ἕναν ποιητὴ εἶναι νὰ τὸν θαυμάζουν χωρὶς νὰ τὸν καταλαβαίνουν.

Ζὰν Κοκτώ

Ἡ ποίηση εἶναι τὸ καταφύγιο ποὺ φθονοῦμε.
Κώστας Καρυωτάκης

Ἡ ποίηση ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀνθρώπινη ἀνάσα.
Γιῶργος Σεφέρης

Εἶναι παράξενο πὼς γράφει κανεὶς ποιήματα.
Γιῶργος Σεφέρης

Ἡ ποίησις εἶναι ἀνάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου.
Ἀνδρέας Ἐμπειρίκος

Ἀφοῦ δὲν εἶπες τίποτα κύριε ποιητή, γιατί ἐνόχλησες τὶς λέξεις;
Κώστας Μόντης

Ἡ ποίηση δὲν εἶναι ὁ τρόπος νὰ μιλήσουμε, ἀλλὰ ὁ καλύτερος τοῖχος νὰ κρύψουμε τὸ πρόσωπό μας.
Μανόλης Ἀναγνωστάκης

Ἡ ὀμορφιὰ καραδοκεῖ. Ἂν εἴμαστε εὐαίσθητοι, θὰ τὴν αἰσθανθοῦμε μέσα στὴν ποίηση ὅλων τῶν γλωσσῶν.
Μπόρχες

Ὅταν διαβάζουμε ἕνα καλὸ ποίημα, φανταζόμαστε πὼς κι ἐμεῖς θὰ μπορούσαμε νὰ τὸ ἔχουμε γράψει, πὼς τὸ ποίημα προϋπῆρχε μέσα μας.
Μπόρχες

Ὁ κατάλογος εἶναι ἀνεξάντλητος ὅπως ἀνεξάντλητες εἶναι οἱ ἄπειρες αἰσθήσεις πού μας ὑποβάλλει ἡ Ποίηση. Θὰ σταματήσω ἐδῶ. Καὶ θὰ τὸν κλείσω μὲ μία φράση τοῦ Πεσόα:
Ὁ ἄνεμος φυσάει
ἔτσι ὅπως τὸν ἄκουσε ὁ Ὅμηρος
ἀκόμα κι ἂν δὲν ὑπῆρξε ποτὲ



Ἀνέφερα τὸν Πεσόα, ἀλλὰ δὲν σᾶς ἀποκάλυψα τὰ ὀνόματα ἐκείνων ποὺ ἔγραψαν αὐτοὺς τοὺς στοχασμοὺς γιὰ τὴν Ποίηση. Καλύτερα ἔτσι.Ἴσως αὐτὸς ὁ τρόπος μᾶς φέρνει πιὸ κοντά σε Κεῖνον ποὺ ἀποσβύνοντας ὁλοένα τὸ πρόσωπό του μέσα στὸ ἔργο του, γίνεται ὁ ἄλλος, γίνεται οἱ ἄλλοι, γίνεται ὁ Κανένας. Θέλω νὰ πῶ μας φέρνει πιὸ κοντὰ στὸν Ποιητὴ καὶ στὸ Ποίημα.
Καὶ τί εἶναι τελικὰ τὸ Ποίημα; Ἴσως εἶναι τὸ νόμισμα ποὺ σφίγγει στὰ δόντια του ὁ Ποιητὴς γιὰ νὰ μπεῖ στὴ βάρκα τοῦ Θανάτου. Μὲ αὐτὸ θὰ πληρώσει γιὰ τὸ μέγα θαῦμα ποὺ ἀξιώθηκε καὶ ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν ἴδια τη ζωή.
Ἔχω γράψει τοῦτο τὸ χαϊ-κού:
Ὅλοι χωρᾶμε
οἱ ζωντανοὶ κι οἱ νεκροὶ
σ᾿ ἕνα ποίημα
Ἀλλὰ καὶ ὅλη ἡ μνήμη τοῦ κόσμου χωράει μέσα στὴν Ποίηση. Ἢ τουλάχιστον αὐτὴ τὴ μαγικὴ ἐντύπωση μᾶς δίνει ἡ τέχνη τῆς Ποίησης. Πὼς ὅσα ἔχουν χαθεῖ καὶ κεῖνα ποὺ θὰ ἔρθουν καὶ θὰ περάσουν καὶ θὰ χαθοῦν θὰ μείνουν γιὰ πάντα μέσα στὴν Ποίηση. Θὰ μείνουν γιὰ πάντα μέσα στὴν Ποίηση «ὅσα κι ἂν εἶναι λίγα αὐτὰ ποὺ σταματιοῦνται», ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Ἀλεξανδρινός.


Ο Γιώργης Παυλόπουλος πέρασε από την ανοιχτή πόρτα της ποίησης στη σιωπή.

Η σιωπή
Η Σιωπή είναι μια άγνωστη
που έρχεται τη νύχτα.
Ανεβαίνει τη σκάλα
χωρίς νʼ ακούγονται πατήματα
μπαίνει στην κάμαρα
και κάθεται στο κρεβάτι μου.
Μου φοράει το δαχτυλίδι της
και με φιλεί στο στόμα.
Τη γδύνω.
Μου δίνει τότε τις βελόνες
και τα τρία χρώματα
το κόκκινο το μαύρο και το κίτρινο.
Κι αρχίζω να κεντάω
πάνω στο δέρμα της
όλα όσα δε σου είπα
και ποτέ πια δε θα σου πω.

Εντοπίζοντας τις τεχνικές και τα μέσα ενός κειμένου.


Η Δώρα ζήτησε να αναρτήσω οδηγίες για την εργασία που είχαμε. ( " Αναφέρετε δυο σημεία όπου εντοπίζετε λυρισμό στην τελευταία ενότητα του διηγήματος "Όνειρο στο κύμα" αιτιολογώντας τις επιλογές σας)

Είπαμε, λοιπόν, ότι στην ( πολύ συνηθισμένη) περίπτωση όπου σας ζητούν να εντοπίσετε ένα χαρακτηριστικό του συγγραφέα σε συγκεκριμένα αποσπάσματα του κειμένου, η απάντησή σας χρειάζεται οπωσδήποτε να περιλαμβάνει και τη στήριξη της επιλογής σας.

Ένας τρόπος είναι αδιαπραγμάτευτα σωστός: Να αιτιολογήσετε μέσω των χαρακτηριστικών της τεχνικής που ζητείται ( εδώ:λυρισμός). Τα χαρακτηριστικά αυτά μπορείτε να τα αναφέρετε τόσο στην αρχή της απάντησής σας όσο και μέσα στην αιτιολόγησή σας. Τη δομή της απάντησής σας την αποφασίζετε εσείς.

Στη σημερινή ερώτηση, περί λυρισμού: Τα γνωρίσματα του λυρισμού έχουν να κάνουν με την έκφραση των συναισθημάτων του ατόμου. Μ' άλλα λόγια, ο λυρισμός περιέχει το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και εκφράζει την εσωτερική ζωή και τον ψυχισμό του ήρωα ή του λογοτέχνη. Ο πλούτος αυτός των συναισθημάτων μπορεί να εκφράζεται με χρήση άφθονων εκφραστικών μέσων, εικόνων, μεταφορών, προμοιώσεων κλπ, με κοσμητικά επίθετα και προσεγμένες λεξιλογικές επιλογές, με πλούσια στίξη κλπ.

Είναι ευνόητο, λοιπόν, πως μέσα από αυτά τα χαρακτηριστικά θα αιτιολογήσουμε τα αποσπάσματα που επιλέγουμε. Και μάλιστα καλό θα ήταν να αναφέρονται τόσο στο περιεχόμενο, όσο και στη μορφή. Δείτε, π.χ, την περιγραφή της Μοσχούλας ( σελ. 173-174) και εξετάστε πόσο αυτή ικανοποιεί όλα τα χαρακτηριστικά του λυρισμού που αναφέραμε.
Απορίες;

Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2008

Λίγη ξεκούραση, μετά τον Παπαδιαμάντη

Η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη στην Άντζελα Δενδράκη (και) για την εργασία της στα λαογραφικά του Βιζυηνού

Τελειώνοντας τον Παπαδιαμάντη με το Γ2θεωρ., έτσι, σαν παιχνίδι, στο τελευταίο πεντάλεπτο της ώρας, είπαμε να γράψει ο καθένας ένα σημειωματάκι με θέμα: " εσείς πώς θα βλέπατε τη ζωή σας, αν ήσασταν στη θέση του αφηγητή σήμερα; "

Αντιγράφω μερικά σημειώματα:


Μαρία Ντεμίρ:" Με την προϋπόθεση ότι ο Παπαδιαμάντης δούλευε σε ένα δικηγορικό γραφείο, θα ήταν έκπληξη για μερικούς, όπως και για μένα, αν με τόσα που θα είχα, ζητούσα την ευτυχία σε κάτι άλλο. Η θεωρία μου είναι πως, όταν κάποιος κάνει επιλογές και ρισκάρει για κάποια πράγματα ενώ έχει αποτύχει, είναι άδικο και ανώριμο να αναπολεί θέλοντας να ξαναγυρίσει στα ωραία του χρόνια"




Σοφία Χαλυβοπούλου:"Αν ήμουν στη θέση του Παπαδιαμάντη και ήμουν δικηγόρος, θα νοσταλγούσα τη νεανική μου ζωή. Θα ήμουν, βέβαια, ευχαριστημένη με το επάγγελμά μου, αλλά σίγουρα θα μου έλειπε η παλιά ζωή στο χωριό. Η φύση, η ξεγνοιασιά, η ήρεμη και η χαρούμενη ζωή. Εννοείται πως θα προσπαθούσα να γυρίσω κάποια στιγμή σε εκείνο τον τόπο, έστω και για λίγο διάστημα, μόνο και μόνο για να ξαναζήσω τα παλιά."

Βίβιαν: " Στο διήγημα του Παπαδιαμάντη αναδεικνύεται η δυστυχία που νιώθει ένας άνθρωπος που ζει στην πόλη, περιορισμένος στην ανιαρή εργασία του, χωρίς προοπτικές και νοσταλγώντας συνεχώς την παρελθούσα ζωή του δίπλα στη φύση, ως βοσκόπουλο.
Αυτό το θέμα φαίνεται να είναι επίκαιρο ακόμα και στην εποχή μας που η αστικοποίηση και η αλλοτρίωση καταδυναστεύουν τη ζωή του ανθρώπου.
Κατά την άποψή μου, αν βρισκόμουν στη θέση του αφηγητή, θα εγκατέλειπα τη ζωή στην πόλη και θα επέστρεφα στη φύση που τόσο πολύ αγαπούσα. Έτσι, οι πληγές και το αίσθημα της νοσταλγίας θα έπαυε, εφόσον το όνειρο της παραδείσιας ζωής στην ύπαιθρο θα ήταν πλέον πραγματικότητα."





Πέπη Μανασίδη: " Θεωρώ πως ο αφηγητής δεν είχε ιδιαίτερα προβλήματα. Απλώς, ήταν απαισιόδοξος, γιατί ήταν ο πρωταγωνιστής των γεγονότων. Εγώ στη θέση του θα ακολουθούσα αυτό που λέει η καρδιά μου. Θα έκανα αυτό που θα με ευχαριστούσε, για να ξεχνιόμουν απ' αυτό που με απασχολούσε."

Link: "Ύστερα από το περιστατικό με την κοπέλα θα συνέχιζα τη ζωή μου κανονικά σα να μη συνέβη τίποτα. Δεν πιστεύω ότι ήταν κάτι συνταρακτικό, απλά μια περιπετειούλα μέσα στη ρουτίνα της καθημερινότητας."

Λ. Ανδρέας: " Εάν είχα ζήσει κι εγώ τη ζωή που ζούσε ο αφηγητής πριν μάθει γράμματα και δουλέψει σε υψηλές θέσεις, θα νοσταλγούσα κι εγώ την παλιά μου, βουκολική ζωή, καθώς τότε θα είχα το αίσθημα της ελευθερίας, ότι είμαι ελεύθερος και είναι κτήμα μου ό,τι βλάπω μπροστά μου. Θα αναπολούσα, λοιπόν, την προηγούμενη ζωή μου, δεν είναι σίγουρο όμως ότι θα ήθελα να γυρίσω πάλι πίσω, γιατί στις μέρες μας είναι καλύτερο να "επιβιώσουν" οι μορφωμένοι άνθρωποι στις σημερινές συνθήκες της ζωής. "

Σαϊμίρα:" Αν βρισκόμουν στη θέση του αφηγητή, δε θα το αντιμετώπιζα τόσο τραγικά όσο αυτός. Από τη στιγμή που εμείς κάνουμε τις επιλογές στη ζωή μας, πρέπει να τις στηρίζουμε και να προσπαθούμε να βρίσκουμε τα θετικά τους. Το παρελθόν δεν πρέπει να μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή, είτε είναι ωραίο είτε είναι άσχημο. Ο άνθρωπος, εξάλλου, πρέπει να εξελίσσεται και να μη μένει σταθερός σε μία κατάσταση. Εξάλλου, τίποτα δε γίνεται για κακό. Όλα τα πράγματα έχουν δυο όψεις, το καλό και τι κακό, και είναι στο χέρι μας να διαλέξουμε ένα από τα δυο."

Μαρία Μουκατατζή: " Στη θέση του αφηγητή θα προσπαθούσα να αντιμετωπίσω τις παρόμοιες καταστάσεις με αυτή που μόλις είχα περάσε με περισσότερη αυτοπεποίθηση και ψυχραιμία, χωρίς να σκέφτομαι όσα είχα περάσει στο παρελθόν, τα οποία με έκαναν να αισθανθώ άσχημα και να στενοχωρηθώ. "

Παναγιώτης Τσιμπιρίδης:" Εμένα δε θα με πείραζε το γεγονός που έγινε με τη Μοσχούλα. Δε θα άφηνα ένα τέτοιο συμβάν να μου "στοιχειώνει" τη ζωή, αλλά θα το ξεπερνούσα. Όμως πάντα στο μυαλό μου θα υπήρχε η εικόνα της Μοσχούλας. Επίσης, αφού θα ήμουνα και άνθρωπος της εκκλησίας, θα προσπαθούσα να προσευχηθώ γι' αυτήν, αφού θα την αγαπούσα ακόμα. "


( Κάνετε κλικ πάνω στις εικόνες, για να διαβάσετε και τα υπόλοιπα σημειώματα)





Παιχνίδια, τέλος. Τώρα διάβασμα. Από αύριο, επιτέλους, ποίηση!

Πέμπτη 20 Νοεμβρίου 2008

Για την ενότητα των αφηγηματικών τεχνικών και μέσων στο Όνειρο.


Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να δούμε τον τρόπο με τον οποίο διάφορες αφηγηματικές τεχνικές και μέσα του Παπαδιαμάντη στο Όνειρο στο κύμα συγκλίνουν στο στόχο που έχει ο ίδιος θέσει.
Να δούμε, π.χ, ότι
-- η τεχνική ανάπτυξης της πρώτης ενότητας ( σελ. 1621-162),
-- η " διφυία" του αφηγητή,
-- ο εγκιβωτισμός του Σισώη,
-- ο εγκιβωτισμός του κυρ Μόσχου,
-- ο αρκαδισμός που εκφράζεται,
αλλά και άλλα ακόμα μέσα ( ποιητική γλώσσα, λυρισμός κα) είναι επιλεγμένα έτσι ώστε να εξυπηρετούν την αντιπαράθεση ανάμεσα στις έννοιες που θέλει ο συγγραφέας και που θα αναλύσουμε παρακάτω.

Στην πρώτη ενότητα του έργου, λοιπόν, αντιπαρατίθεται το παρελθόν του αφηγητή ( στην πρώτη παράγραφο) με το παρόν του ( πέμπτη και έκτη παράγραφος).
Για το παρελθόν δίνονται τα στοιχεία της φτώχειας, της αγραμματοσύνης και της άγνοιας, της εφηβείας, της ρώμης και της "φυσικής" ζωής, δηλ. της ζωής στη φύση. Το άθροισμα αυτών των στοιχείων μάς κάνει ευτυχία ( "χωρίς να το ἠξεύρω, ἤμην εὐτυχής")
Για το παρόν δίνονται τα στοιχεία της μέσης ηλικίας, της γνώσης, της εγγραμματοσύνης, της αστικής ζωής, δηλ. της ζωής στον "πολιτισμό". Το άθροισμα των στοιχείων αυτών μάς κάνει δυστυχία.( "περιωρισμένος καί ἀνεπιτήδειος")

Ο Παπαδιαμάντης διασπά το αφηγηματικό υποκείμενο σε δύο πρόσωπα, τα οποία αντιστοιχούν στο παρελθόν και το παρόν του ήρωα. Άλλοτε συνομιλούμε με τον ώριμο αφηγητή και άλλοτε με το μικρό βοσκόπουλο που ήταν κάποτε. Εύκολα λειτουργεί τότε η παπαδιαμαντική νοσταλγία, μέσα από ένα άνθρωπο που ασφυκτιά στο εργασιακό παρόν του και αποζητά απελπισμένα τον απωλεσθέντα παράδεισο των παιδικών του χρόνων, την παιδική του αθωότητα.
Στο παρελθόν, δηλαδή, ακουμπάει η φωνή του αφηγητή που αντιστοιχεί στο βοσκόπουλο που ήταν, ενώ στο παρόν ακουμπάει η φωνή του αφηγητή που αντιστοιχεί στο μαραζωμένο βοηθό δικηγόρου που είναι τώρα.


Ανάμεσα στους δύο αυτούς αντιτιθέμενους πόλους ο εγκιβωτισμός του Σισώη, φαινομενικά ασύνδετος, γρήγορα όμως καταλαβαίνουμε πως αποτελεί μικρογραφία της μεγάλης αφήγησης, ένα "παράλληλο πρότυπό" της.
Σισώης και αφηγητής, βίοι παράλληλοι, όχι, όμως, και μέχρι το τέλος. Το τελικό στάδιο, κατά το οποίο ο Σισώης "σώζει την ψυχή του" ( τελευταία λέξη του εγκιβωτισμού: "εσώθη" ) ο αφηγητής δε θα το περάσει ποτέ. Κι έτσι θα μείνει μετέωρος και δυστυχής στην αφιλόξενη πόλη.
Θυμηθείτε, μάλιστα, ότι μέσα στο κείμενο επανέρχεται η θύμηση του Σισώη σαν τη φωνή της συνείδησης του αφηγητή (σελ.172: "Κ'ενθυμήθην τότε τον Σισώην…") που επιχειρεί ματαίως να τον αποτρέψει από την αμαρτία.
Ο Σισώης, λοιπόν, αποτελεί το πρότυπο που δε θα φτάσει ποτέ ο αφηγητής. Και που γι'αυτό θα παραμείνει σε ένα συντριμμένο παρόν, νοσταλγώντας και εξιδανικεύοντας το παρελθόν με όσα στοιχεία το αποτελούσαν αυτό.

Ο ενδόμυχος πόθος του αφηγητή για μια επιστροφή στο φυσικό παράδεισο του παρελθόντος, μια επιστροφή, όμως, που δεν μπορεί πια να πραγματοποιήσει, το όραμά του για μια γαλήνια ευτυχία κοντά στη φύση, όπου η αμεριμνισία, η ξεγνοιασιά, η αθωότητα, ο απλοϊκός βουκολικός βίος, σχηματίζουν το αρκαδικό στοιχείο του διηγήματος.
Το στοιχείο αυτό τονιζόμενο παγιώνει ακόμα περισσότερο την αρχική αντιπαράθεση ευτυχίας/παρελθόντος =/= δυστυχίας παρόντος - με τους όρους που αυτές περιλαμβάνουν.
Μία αντίθεση που κι ο εγκιβωτισμός του κυρ Μόσχου πολύ καλά είχε φανερώσει, καθώς ο Μόσχος, φορέας "πολιτισμού", ζει στον αντίποδα του μικρού, ελεύθερου βοσκόπουλου.

Και άλλα στοιχεία βοηθούν την αντιπαράθεση. Η ποιητικότητα κι ο λυρισμός ,που συνοδεύουν το κεντρικό επεισόδιο, βοηθάνε την εξιδανίκευση με την οποία θεωρείται το παρελθόν. Η έκπτωση, μετά την "αμαρτία", μπορεί έτσι να είναι οδυνηρότερη, ανεπανόρθωτη, αμετάκλητη. Η παρομοίωση του "σχοινίου" περιγράφει, προειδοποιεί, προοικονομεί.


Τα μέσα όλα οδηγούν στην οδύνη μιας βασανιζόμενης ύπαρξης του παρόντος που νοσταλγεί και επιθυμεί ένα δια παντός απωλεσθέντα παράδεισο.

Δευτέρα 17 Νοεμβρίου 2008

Λαογραφικά στοιχεία στο Αμάρτημα της μητρός μου, του Βιζυηνού


Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται στις Ρενάτα Ευστρατιάδου, Νάντια Καραλή, Αλεξάνδρα Καραμαλτίδου, Δώρα Κοκόση, Μαντώ Μπαζώτη, Ντεμίρ Μαρία, που προθυμοποιήθηκαν να διεκπεραιώσουν αυτή την εργασία

Έτοιμη η εργασία για τη συγκέντρωση των λαογραφικών στοιχείων από τις: Ρενάτα Ευστρατιάδου, Νάντια Καραλή, Αλεξάνδρα Καραμαλτίδου, ΔώραΚοκόση, ΜαντώΜπαζώτη, Ντεμίρ Μαρία. ( Ελπίζω να μην ξεχνάω κάποιον. Αν είναι, θα επανορθώσω! ).

Την παραθέτω:

Από το διήγημα περνάει όλος ο κύκλος της θρακιώτικης ζωής: γέννηση, θάνατος, χαρές, πίκρες... Στις σελίδες του διηγήματος μπορούμε να συναντήσουμε :

v Σελ.126 "Ἀφ'ὅτου... κατά μέρος": Στοιχεία για τη θέση της γυναίκας.
v Σελ.127-8 " Πᾶσα νόσος... μεταμορφωμένος" : Λαϊκές αντιλήψεις για το "εξωτικόν". v Σελ.129 "Πότε ἐπήγαινε ... το ἀνάστημα" : Αντιλήψεις για την αντιμετώπιση και τη θεραπεία ασθενειών.
v Σελ.129 "Ἔπρεπε λοιπόν ... κατησχυμένον" : Αντιλήψεις περί δαιμονίων, σατανικού πάθους, μαγικού αριθμού 40 κλπ.
v Σελ.132 " Κατά τήν λειτουργίαν ... τοῦ Ἐχθρού κ.τ.λ" : Θρησκευτικά δρώμενα κατά την παραμονή ασθενούς στην εκκλησία.
v Σελ.134 " Ἦτο τό ... αὐτοσχεδίως" : Στοιχεία σχετικά με τα μοιρολόγια.
v Σελ.135 Στοιχεία για τρόπο ένδυσης (καλύπτρα, σαλβάρι), λαϊκή αρχιτεκτονική (αυλόπορτα, ανώγι), σκεύη (γανωμένα χάλκινα σκεύη), φιλοξενία.
v Σελ.136-7 " Μετά τινας στιγμάς ... νά πίω" : Αντιλήψεις για τη ζωή, το θάνατο, την ψυχή.
v Σελ.139 " Ἤδη αὐτή ... παρ' ὑμῖν" : Θρησκευτικά και λαϊκά δρώμενα περί υιοθεσίας
v Σελ. 141 "ἐγώ μέν ἐπλανώμην ..ἐν τῇ ξένῃ.": Μετανάστευση ( +σελ. 144..)
v Σελ. 141, 142, 144, αναφορά στην προίκα.
v Σελ.145 " ..θα ἤμην πρόθυμος.. εἰς τούς γάμους της.": Λαϊκές γιορτές, προίκα, γάμος, θέση γυναίκας.
v Σελ. 147 "ὥς τώρα…καί ὁ πνευματικός μου." Εξομολόγηση στον πνευματικό
v Σελ.147 " Ὅ μακαρίτης ... μαζί" : Ο αριθμός σαράντα...
v Σελ.148 " Τό πρωϊ ... πολύτερα" : Λαϊκά δρώμενα του γάμου, θέση γυναίκας.
v Σελ.150 " Ὃταν ἐπῆγεν ... σχωροχάρτι" : Αντιλήψεις για τη συγχώρεση. Συμβολικοί αριθμοί 3, 12.

Επιλέξαμε τα πιο αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα. Κάποια στοιχεία που επαναλαμβάνονται δεν κρίναμε καλό να τα γράψουμε περισσότερες φορές, ενώ παραλείφθηκαν και αναφορές που, εμμέσως πλην σαφώς, οδηγούν σε αντιλήψεις και συνήθειες της εποχής.

Κυριακή 16 Νοεμβρίου 2008

Ο Ελύτης για τον Παπαδιαμάντη (2)

Η σημερινή ανάρτηση αφιερώνεται στην Αλεξάνδρα του Γ1, που παλεύει με πείσμα τις εργασίες της




Πραγματικότητα και όνειρο

Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Παπαδιαμάντης κινείται μεταξύ φυσικού και υπερφυσικού, μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου.

Διαβάζουμε στη σελ. 173-4 του σχολικού βιβλίου μας:
" Ἦτον ἀπόλαυσις, ὄνειρον, θαῦμα. Εἶχεν ἀπομακρυνθῆ ὡς πέντε ὀργυιάς ἀπό τό ἄντρον, καί ἔπλεε, κι' ἔβλεπε τώρα πρός ἀνατολάς, στρέφουσα τά νῶτα πρός τό μέρος μου. Ἔβλεπα τήν ἀμαυράν καί ὅμως χρυσίζουσαν ἀμυδρῶς κόμην της, τόν τράχηλόν της τόν εὔγραμμον, τάς λευκάς ὡς γάλα ὠμοπλάτας, τούς βραχίονας τούς τορνευτούς, ὅλα συγχεόμενα, μελιχρά καί ὀνειρώδη εἰς τό φέγγος τῆς σελήνης. Διέβλεπα τήν ὀσφύν της τήν εὐλύγιστον, τά ἰσχία της, τάς κνήμας, τούς ποδας της, μεταξύ σκιᾶς καί φωτός, βαπτιζόμενα εἰς τό κῦμα. Ἐμάντευα τό στέρνον της, τούς κόλπους της, γλαφυρούς, προέχοντας, δεχόμενους ὅλας τῆς αὔρας τάς ριπάς καί τῆς θαλάσσης τό θεῖον ἄρωμα. Ἤτον πνοή, ἴνδαλμα ἀφάνταστον, ὄνειρον ἐπιπλέον εἰς τό κῦμα· ἦτο νηρηίς, νύμφη, σειρήν, πλέουσα, ὡς πλέει ναῦς μαγική, ἡ ναῦς τῶν ὀνείρων…
(…) Εἶχα μείνει χάσκων, ἐν ἐκστάσει, καί δεν ἐσκεπτόμην πλέον τά ἐπίγεια"


Κοιτάξτε τι ωραία που σταδιακά απομακρύνεται από την απτή πραγματικότητα το βοσκόπουλο, κυριευμένο από το θέαμα. Αυτό που έβλεπε ήταν " απόλαυσις [γήινο], όνειρο [στο μεταίχμιο], θαύμα [μη πραγματικό]. Ένα ασύνδετο που κλιμακούμενο οδηγεί πέραν του πραγματικού. Η ίδια κλιμάκωση και στα τρία βασικά ρήματα της παραγράφου: Έβλεπα…διέβλεπα…εμάντευα. Η όψη της πραγματικότητας γίνεται πεδίο της φαντασίας - αφού, άλλωστε, "όλα συγχεόμενα και ονειρώδη, μεταξύ σκιάς και φωτός.." Στο τέλος πια της παραγράφου η λουόμενη κόρη περιγράφεται με χαρακτηρισμούς που ανήκουν αποκλειστικά στην έξω της πραγματικότητας περιοχή: " πνοή, ἴνδαλμα ἀφάνταστον, ὄνειρον ἐπιπλέον εἰς τό κῦμα· ἦτο νηρηίς, νύμφη, σειρήν, πλέουσα, ὡς πλέει ναῦς μαγική, ἡ ναῦς τῶν ὀνείρων…"
Έτσι που ο αφηγητής απομένει "χάσκων, εν εκστάσει", χωρίς να σκέπτεται πλέον τα επίγεια.

Η θαυμαστή πραγματικότητα του Παπαδιαμάντη. Που αντιμετωπίζει λογικά το θαύμα και θαυμαστά την απτή πραγνατικότητα. Γράφει ο Ελύτης:
" Συνεχώς η δυσπιστία προς την ασφάλεια που μπορεί να προσφέρει το έδαφος των ανθρωπίνων είναι - και με πολύ έντονο τρόπο - αναπτυγμένη στον Παπαδιαμάντη· αλλά και το πάτημα του άλλου ποδιού στα πέραν του κόσμου τούτου, πολύ σταθερό. Η επί γης ευτυχία είναι μια στιγμούλα, και η στιγμούλα αυτή ένα σκαλοπάτι για να περάσεις από το άλλο μέρος, το μέρος του θανάτου. "

Στο όνειρο στο κύμα ο Ελύτης διακρίνει τα εξής διαδοχικά στάδια: η καθαρή αίσθηση ( όταν το βοσκόπουλο βλέπει τη Μοσχούλα γυμνή στο κύμα)· αυτή η καθαρή αίσθηση γίνεται μια στιγμή ευτυχίας( όταν αγγίζει με τα χέρια το ίδιο το όνειρό του)· αυτή η στιγμή ευτυχίας γίνεται ύστερα υψηλό ιδανικό. Ένα ιδανικό που παραμένει άπιαστο, αφού η Μοσχούλα αργότερα μεταβάλλεται σε μια γυναίκα συμβατική, ενώ, συμβολικά, τη στιγμή του ονείρου χάνεται το αγαπημένο του ζωάκι, η ευνοούμενή του κατσίκα που έχει το ίδιο όνομα με την κοπέλα.



Ο Ελύτης επισημαίνει πως στον Παπαδιαμάντη όλα
" παίρνουν το χαρακτήρα του μυστηρίου και των υπερφυσικών γεγονότων χωρίς, σχεδόν, να διαταράσσεται η τρέχουσα καθημερινή φύση των πραγμάτων· κάτι που μόνον ο συνειρμός ο ονειρικός μπορεί, στο επίπεδο, το ποιητικό, να πετύχει".
Παράλληλα δε με τα φυσικά στοιχεία, που μετέχουν με τρόπο χαμηλόφωνο, καθημερινό, στο ανθρώπινο δράμα, λειτουργούν και τα υπερφυσικά εκείνα,
" χωρίς να χάνουν τα μέτρα όπου μπορεί να κινηθεί με αληθοφάνεια η προσληπτικότητα του απλού ανθρώπου."

Σάββατο 15 Νοεμβρίου 2008

Ο Ελύτης για τον Παπαδιαμάντη (1)

Η σημερινή ανάρτηση αφιερώνεται στο Σπύρο Ζαμπέλη, για την κουβέντα που είχαμε στο διάλειμμα

Επιχειρώντας να προσεγγίσουμε τον ιδιαίτερο κόσμο, την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του κόσμου του σκιαθίτη συγγραφέα , καθώς και τον τρόπο που αυτός την πλάθει, θα πάρουμε βοήθεια από ποικίλα κείμενα που αναλύουν το έργο του.

Ξεκινάμε σήμερα από το βιβλίο " Η μαγεία του Παπαδιαμάντη ", του Οδυσσέα Ελύτη, που πρωτοεκδόθηκε το 1976.


Από το ελάχιστο στο μέγιστο

Ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: Ο Ελύτης πιστεύει ότι " Η μεγάλη τέχνη βρίσκεται οπουδήποτε ο άνθρωπος κατορθώνει ν'αναγνωρίζει τον εαυτό του και να τον εκφράζει με πληρότητα μες στο ελάχιστο" Με αυτή τη βάση αναλύει τον Παπαδιαμάντη.
Θεωρεί πως το καταφέρνει αυτό χρησιμοποιώντας δύο βασικές δεξαμενές υλικού, τον πλούτο της χλώρης, το φυσικό τοπίο, κι απ'την άλλη τους ανθρώπους του τόπου, "που σμίλεψαν οι αιώνες και οι άνεμοι, με το καθαρό περίγραμμά τους, την ορατή ψυχική τους ενδοχώρα και το καθημερινό τυπικό της ζωής τους, μιας ζωής απείραγης ακόμα από τον πολιτισμό, σ' ένα βάθος από ακτές και λόφους, όπου κάθε πέτρα, κάθε κλαδί ξεχωρίζει, χωρίς να συγχέεται μες στην ατμόσφαιρα με τα γύρω του(…) Και ο λαός αυτός ν'αναπαράγει, να "παίζει" σε μικρογραφία τα παντοτινά πάθη του ανθρώπου, τις ζήλιες, τους έρωτες, τις φιλοδοξίες, τα μίση, τους φόβους, τ' ατυχήματα, με μια κίνηση σχεδόν ιερατική, μ'ένα ρυθμό χορού τραγωδίας μόλις αισθητόν αλλ' αρκετόν για να υποβάλει τη βαθύτερη, την αληθινή φύση του κόσμου."

Και παραδείγματα της αναγωγής αυτής που κάνει ο Ελύτης από το μερικό, απλό και συγκεκριμένο στο παγκόσμιο, γενικό και διαχρονικό φέρνει ήρωες των διηγημάτων του σκιαθίτη συγγραφέα: "(…) φορέας εγκαρτέρησης είναι ο Γιαννιός, ένας αφανής κουβαλητής μιας ασήκβτης μοίρας, χωρίς, ο δόλιος, να έχει ούτε κατ' ιδέαν διαστάσεις προμηθεϊκές."
Έχει, δηλαδή, την ικανότητα ο Παπαδιαμάντης να βλέπει τα γύρω του και να μεταφέρει σε μια δοσμένη κλίμακα, όσο μικρή κι αν είναι,τα ανθρώπινα, όσο μεγάλα κι αν είναι.

Η διαχρονικότητα και η επικαιρότητα του έργου του Παπαδιαμάντη

Είναι φυσικό, μ'αυτό τον τρόπο της αναγωγής, το έργο του Παπαδιαμάντη ν'αποκτά διαχρονικότητα και επικαιρότητα. Είναι οι ιδέες, οι αντιλήψεις, των οποίων φορείς είναι οι ήρωες, κι όχι αυτοί οι ίδιοι το ζητούμενο. Σημειώνει ο Ελύτης:
" Στον μισό και πλέον αιώνα που μας χωρίζει από το θάνατο του Παπαδιαμάντη [ ο Ελύτης γράφει το 1976] τ'αντιστύλια του οικοδομήματός του έπεσαν ένα προς ένα. Η αγρατική φάση πέρασε στη βιομηχανική, το χωριό στην πολιτεία, ο χριστιανός στον άπιστο. Μια μέρα το παρελθόν θα μας αιφνιδιάσει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του. Δε θα 'χει αλλάξει εκείνο αλλά το μυαλό μας. Ένα ψήλωμα νοητό, που θα χρειαστεί να το ξανανεβούμε για να εκτιμήσουμε σωστά τις διαστάσεις των πραγμάτων γύρω μας. Από ένα τέτοιο ψήλωμα είναι που πρέπει να θεωρήσουμε και τη χώρα του Παπαδιαμάντη."

Συνεχίζοντας να διαβάζουμε τον κατά Ελύτη Παπαδιαμάντη, και αφού το κείμενό μας ένα όνειρο έχει ως θέμα του ( ένα όνειρο, όμως, που "μετέχει"στη ζωή του πρωταγωνιστή ορίζοντας τις παραμέτρους της), στην επόμενη ανάρτηση θα αναφερθούμε στον τρόπο που συνυφαίνονται στοιχεία από τον πραγματικό κόσμο κι από ένα κόσμο "έξω" απ' αυτόν.


Για την ώρα, να έχετε ένα χαρούμενο σαββατοκύριακο.

Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2008

Μνήμη Γιάννη Ρίτσου

" Α, να' σαι ήλιος, να χαρίζεις φως"
φράση από επιστολή στην αδελφή του Λούλα


11 Νοεμβρίου 1990. Φεύγει από τη ζωή ο Γιάννης Ρίτσος. Κατάφωτη η ποίησή του συνεχίζει να μας συντροφεύει, προσφέροντάς μας ένα δεκανίκι σε εποχές δύσκολες.


Είναι εντυπωσιακή η σύγκριση του βιογραφικού του με το πνεύμα της ποίησής του και της στάσης του απέναντι στη ζωή. Γνωρίζει πολύ νωρίς το θάνατο οικείων ανθρώπων ( μητέρας, αδερφού), τη χρεωκοπία του πατέρα του και τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρείο - αργότερα και της αδερφής του -, την αρρώστια ( για χρόνια πολλά φυματικός, μπαινοβγαίνει σε κλινικές και σανατόρια ), τη φτώχεια, τα πολλά χρόνια της εξορίας, των φυλακίσεων και των διώξεων, της κατ' οίκον απομόνωσης.

Κι όμως. Όχι μόνο σε καμιά στιγμή της ζωής του δεν κάμπτεται, αλλά το έργο του πλημμυρίζει από φως, αισιοδοξία, αγάπη για τη ζωή, αγωνιστικότητα, πίστη στον Άνθρωπο, εμμονή σε αξίες, ιδανικά και οράματα.


Ένα σκελετό του βιογραφικού του παρουσιάζουμε σήμερα και θα επανέλθουμε πολλές φορές, αφού και το 2009 συμπληρώνονται 100 χρόνια από το θάνατό του.



Μπορείτε να δείτε περισσότερα και στα ωραία αφιερώματα: http://roadartist.blogspot.com/,

http://many-books.blogspot.com/ και

http://www.blogger.com/profile/05869404678430425403


1909. Γέννηση στη Μονεμβασιά, το τέταρτο παιδί αρχοντικής οικογένειας.

1921. Πεθαίνει από φυματίωση ο αδερφός του και μετά από τρεις μήνες η μητέρα του, 42 χρονών, σε σανατόριο του Πηλίου. Βρίσκει καταφύγιο στη ζωγραφική και στη στιχουργία.

1925. Στην Αθήνα με την αδερφή του Λούλα. Ανεργία, δύσκολες συνθήκες, δικτατορία Πάγκαλου, εργάζεται ως δακτυλογράφος και αντιγραφέας στην Εθνική Τράπεζα.

1926. Φυματίωση. Επιστροφή στη Μονεμβασιά. Ο πατέρας έχει χρεωκοπήσει. Ο Ρίτσος εγκαθίσταται σε ένα ερειπωμένο πανδοχείο και ο πατέρας του, με ψυχολογικά προβλήματα στο ψυχιατρείο του Δαφνιού. Επιστρέφει στην Αθήνα. Η φυματίωση εξακολουθεί να τον ταλαιπωρεί, εργάζεται ως βιβλιοθηκάριος και γραφέας.

1927 - Νοσηλεύεται στην κλινική Παπαδημητρίου και αργότερα στο Σωτηρία. Θα μείνει
1930 εκεί για τρία χρόνια. Διαβάζει ποίηση, γνωρίζει την Πολυδούρη.

1930-31 Νοσηλεύεται στο άσυλο φυματικών της Καψαλώνας, ένα σανατόριο για
άπορους, στην Κρήτη. Με δημόσια επιστολή καταγγέλλει την αθλιότητα.

1931 Επιστροφή στην Αθήνα. Δουλεύει ως ηθοποιός και σκηνοθέτης κι αργότερα ως επιμελητής και διορθωτής δοκιμίων.

1934 Εκδίδει τις πρώτες του ποιητικές συλλογές.

1936 [Επιτάφιος] Η αγαπημένη του αδελφή Λούλα οδηγείται στο Δαφνί.

1937 Νέα υποτροπή της αρρώστιας του. Σανατόριο Πάρνηθας.

1938 Πεθαίνει ο πατέρας του στο Ψυχιατρείο.

1941 Πόλεμος. Κατάκειτος στο σπίτι συναδέλφων του.

1942 Η πείνα της κατοχής σκοτώνει χιλιάδες ανθρώπους. Ο Ρίτσος εξαντλημένος κινδυνεύει θανάσιμα. Γίνεται δημόσιος έρανος για τη σωτηρία του. Ο ίδιος ζητάει τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν να παραδοθούν ακριβοδίκαια σε όσους έχουν ανάγκη. Προσχωρεί στο μορφωτικό τομέα του ΕΑΜ.

1945 Με τον ΕΛΑΣ, γράφει έργα εμπνευσμένα από τις ιστορικές συγκυρίες.

1946-7 [Ρωμιοσύνη], [Κυρά των αμπελιών].

1948 [Καπνισμένο τσουκάλι] Συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στο στραστόπεδο Κοντοπούλι της Λήμνου.

1949 Μεταφέρεται στη Μακρόνησο. Τα χειρόγραφα τα θάβει στη γη, μέσα σε μπουκάλια, για να διασωθούν.

1950-1 Απολύεται ως φυματικός αλλά μετά από ένα μήνα συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στον Αη-Στράτη. [ Γράμμα στο Ζολιό Κιουρί ]

1952 Επιστρέφει στην Αθήνα. Το έργο του είναι απαγορευμένο. Προσχωρεί στην ΕΔΑ.

1954 Παντρεύεται την παιδίατρο Φαλίτσα Γεωργιάδη από τη Σάμο. [Αγρύπνια ]

1955 Γεννιέται η κόρη του Έρη. [ Πρωινό άστρο ]

1956 [Η σονάτα του σεληνόφωτος]

1957 Θάνατος της Φωτεινούλας, κορούλας του ζεύγους που τον φιλοξενούσε. Συγκλονίζεται. Η ποιητική του παραγωγή είναι έντονη.

1958 [Ανυπόταχτη Πολιτεία]

1960 Κυκλοφορεί ο Επιτάφιος, σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Το έργο αγκαλιάζεται από το λαό.

1962 Υποτροπή της φυματίωσης. Νοσηλεία στην Οστράβα.

1967 Τη νύχτα του πραξικοπήματος ο ποιητής ειδοποιείται από φίλους που τον προτρέπουν να φύγει και να κρυφτεί. Οι διώξεις πολιτικών στελεχών και διανοουμένων έχουν αρχίσει. Αρνείται να φύγει, ετοιμάζει τα πράγματά του και περιμένει μέσα στο σπίτι του. Στις έξι το πρωί , αστυνομικοί τον συλλαμβάνουν. Μεταφέρεται εξόριστος στη Γυάρο, στη Λέρο, στο Παρθένι.

1968 "Άγιος Σάββας", Λέρος, κατ' οίκον περιορισμός στο Καρλόβασι της Σάμου.

1970 Επιπλοκή της υγείας του. Εγχειρίζεται.

1970- Γενικεύεται, σταδιακά, η διεθνής αναγνώριση, πολλαπλασιάζονται τα διεθνή βραβεία.
1975 Έχει έρθει η ώρα της ύψιστης αναγνώρισης και καθιέρωσης.

1977 Βραβείο Λένιν στη Μόσχα

- 1990 Τιμές, βραβεία, πλήθος εκδόσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό. Πεθαίνει στις 11 Νοεμβρίου στην Αθήνα και ενταφιάζεται στις 14 στη Μονεμβασιά.

ΣΗΜ. Τα στοιχεία του βιογραφικού του αντλήθηκαν κυρίως από τα χρονολόγια της Αγγελικής Κώττη και του Θοδωρή Πετρόπουλου.

Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2008

Η λειτουργία των αναδρομικών αφηγήσεων. Ένα παράδειγμα από το Βιζυηνό.

Η σημερινή ανάρτηση αφιερώνεται στη Θεοδώρα, που παιδεύεται τόσον καιρό να γράψει σχόλιο και δεν τα καταφέρνει!


Δυο λόγια με αφορμή την άσκηση που είχαμε περί της λειτουργικότητας της τελευταίας αναδρομικής αφήγησης ( " το αμάρτημα " ) στο διήγημα του Βιζυηνού.

Για να μπορείτε να ελέγχετε πληρέστερα τις απαντήσεις σας, μπορείτε να εξετάζετε τη λειτουργικότητα της κάθε αναδρομής σε τρία επίπεδα:


1) Στο επίπεδο της δράσης, των ηρώων,
2) Στο επίπεδο της κατασκευής του έργου, των συγγραφικών προθέσεων και, βέβαια, 3) Στο επίπεδο του αναγνώστη.

1) Στο πρώτο επίπεδο εξετάζουμε την ίδια την υπόθεση του έργου, το προχώρημα της δράσης, τα πρόσωπα, τις μεταβολές τους.
Εδώ, π.χ, βλέπουμε πως ο Γιωργής αλλάζει εκ βάθρων στάση απέναντι στη μητέρα του. Η άρνησή του μετατρέπεται σε ορμητική κατάφαση. Έχει ακούσει, άλλωστε, συγκλονιστικά πράγματα για τη μητέρα του και για τον ίδιο. Η μητέρα - που εδώ δίνεται η ευκαιρία να σκιαγραφηθεί ο χαρακτήρας της - ανακουφίζεται από την αγωνία που της προκαλούσε η άρνηση του Γιωργή, αλλά κι από τη μετά από χρόνια αποκάλυψη του καλά κρυμμένου μυστικού της.

2) Στο δεύτερο επίπεδο κρίνουμε τα τεχνικά αποτελέσματα που επιτυγχάνει ο συγγραφέας με την αναδρομή.
Η αναδρομή σχεδόν πάντα προσφέρει απαραίτητες για το έργο και τη συνέχειά του πληροφορίες. Εκ των πραγμάτων προκαλεί και κάποια επιβράδυνση, αφού αποτελεί παρένθεση στον κύριο αφηγηματικό άξονα. Ρυθμίζει τις ισορροπίες του κειμένου.
Στη συγκεκριμένη, μπορούμε να παρατηρήσουμε την ευφυή αλλαγή του αφηγηματικού προσώπου που επιχειρεί ο Βιζυηνός: Η μητέρα, ως πρωτοπρόσωπος ( άρα αμεσότερος, παραστατικότερος) αφηγητής, ζωντανεύει την ιστορία. Λύνεται, επίσης, εδώ, η απορία του τίτλου, αποκαλύπτεται το αμάρτημα, ερμηνεύονται πια ευκολότερα οι προηγούμενες ενέργειες της μητέρας. Ισχυροποιείται ο δεσμός ανάμεσα σε μητέρα και γιο, εμπλουτίζεται ο άξονας "μητέρα - Γιωργή".

3) Στο τρίτο επίπεδο, συνήθως αναφέρουμε την επίδραση που έχει η αναδρομή, με τα χαρακτηριστικά της όπως έχουν ήδη περιγραφεί, στον αναγνώστη. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε εδώ την αναφορά στη ζωντάνια, την αμεσότητα, την παραστατικότητα, η οποία με τη σειρά της προκαλεί το ενδιαφέρον του ανγνώστη και εντείνει την αγωνία του, συμβάλλει στη μέθεξη.

Και τα τρία επίπεδα, λοιπόν, πρέπει να εξετάζονται, για να υπάρχει πληρότητα στην απάντηση. Κάτι που, άλλωστε, συμβαίνει, συνήθως, με όλα τα εκφραστικά μέσα και τις αφηγηματικές τεχνικές.


Για την ώρα, να έχετε ένα καλό σαββατόβραδο.

Τρίτη 4 Νοεμβρίου 2008

Καβάφης τραγουδισμένος στα καταλανικά


Θυμάμαι όταν, φοιτητής, ανακάλυπτα στη Βαρκελώνη το δίσκο ενός τότε άγνωστου σε μένα καλλιτέχνη, του Lluis Llach, που είχε μελοποιήσει στη γλώσσα του, τα καταλάνικα, Καβάφη. Έκπληξη και συγκίνηση.

Ο Lluis Llach (Λιούις Λιακ), βέβαια, κάθε άλλο παρά άγνωστος ήταν. Ποιητής, συνθέτης, τραγουδιστής μεγάλου βεληνεκούς, πασίγνωστος στην Ισπανία και σε άλλες χώρες, με τεράστιο ποιητικό και μουσικό, κυρίως, έργο.

Διαλέγω δυο γνωστά ποιήματα του Καβάφη, το Γέρο και την Ιθάκη, τόσο για να μπαίνουμε σιγά σιγά στο κλίμα της ποίησης του Αλεξανδρινού, όσο και για να τα απολαύσετε τραγουδισμένα από τον καταλανό Lluis Llach.

Άλλωστε, είπαμε: Το ιστολόγιο είναι και για χαλάρωση.΄΄Η, όπως το έλεγε ο Καβάφης: "..και μεσ' την τέχνη πάλι, ξεκουράζομαι από τη δούλεψή της..."



Ο γέρος


Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος


σκυμένος στο τραπέζι κάθετ’ ένας γέρος·


με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.



Και μες των άθλιων γηρατειών την καταφρόνια


σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια


που είχε και δύναμι, και λόγο, κ’ εμορφιά.



Ξέρει που γέρασε πολύ· το νοιώθει, το κυττάζει.


Κ’ εν τούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει


σαν χθες. Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό.



Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα·


και πως την εμπιστεύονταν πάντα — τι τρέλλα! —


την ψεύτρα που έλεγε· «Aύριο. Έχεις πολύν καιρό.»




Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόσηχαρά θυσίαζε.


Την άμυαλή του γνώσι


κάθ’ ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.....



Μα απ’ το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται


ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται


στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.







Ιθάκη


Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,


να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,


γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.



Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,


τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,


τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,


αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή


συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.



Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,


τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,


αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,


αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.



Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.


Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι


που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά


θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·


να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,


και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,


σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,


και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,


όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·


σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,


να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.



Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.


Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.


Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.


Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·


και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,


πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,


μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.



Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.


Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.


Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.



Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.


Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,


ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.







Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2008

Για την Κική Δημουλά, από μια καλή μας φίλη


Παιδιά, οι καταλήψεις μάς άφησαν λίγο πίσω. Σκέφτομαι πως καλύτερα θα είναι το μπλογκ αυτό να μην ακολουθεί το ρυθμό της τάξης, αλλά να αποκτήσει ένα δικό του, πιο γρήγορο - κι ας προτρέχει. Ας μπαίνουν, δηλαδή, αναρτήσεις από κείμενα που δεν έχουμε κάνει ακόμα, αλλά που είναι στην ύλη μας.
Θα έχουμε έτσι τη δυνατότητα να ανεβάσουμε περισσότερο υλικό και να εκμεταλλευτούμε το χρόνο αποτελεσματικότερα.
Έτσι, για σήμερα, προτείνουμε ένα ευχάριστο διάλειμμα με ποίηση της Κικής Δημουλά, δύο ποιήματα της οποίας είναι στην εξεταστέα ύλη.

Η διαδικτυακή καλή μας φίλη mareld έχει κάνει ένα υπέροχο αφιέρωμα στο
Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι ένα κλικ πάνω σ'αυτή τη διεύθυνση. Δε θα είναι καθόλου άσχημα να αρχίσουμε, ελεύθερα, να εξοικειωνόμαστε με το λόγο της Δημουλά, που, άλλωστε, είναι τόσο γοητευτικός.

Γράψτε, αν θέλετε, την πρώτη σας εντύπωση.
Καλό σας μήνα!