Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου 2008


Η φύση, ο άνθρωπος και το θείο στο ποιητικό σύμπαν του Διονυσίου Σολωμού


Σημειώσεις από το βιβλίο του Ερατοσθένη Καψωμἐνου "Καλή 'ναι η μαύρη πέτρα σου". Ερμηνευτικά κλειδιά στο Σολωμό, Αθήνα, Εστία, 1992

Στο Σολωμό η φύση αποτελεί έναν ενδοκοσμικό παράδεισο, που εξασφαλίζει την πληρότητα και την ευδαιμονία των όντων. Ανάμεσα σ' αυτή και στον άνθρωπο υπάρχει μια σχέση αρμονίας. Ο άνθρωπος εμφανίζεται ομοούσιος προς τη φύση ως προς τις κατηγορίες του ωραίου και του αγαθού.

Η αντίληψη αυτή παίρνει διαστάσεις με τη συγχώνευση φυσικής και μεταφυσικής περιοχής. Η φύση είναι ο χώρος του μυστηρίου και του θαύματος. Ορίζεται από την κατηγορία της θειότητας, της ιερότητας. Άνθρωπος, φύση, θείο, εμφανίζονται ομοειδή. Έτσι, αυτός ο κόσμος είναι ο φυσιολογικός χώρος της θεότητας. Και η "θεοφάνεια", η εμφάνιση, δηλαδή του θεού, αποτελεί μια οικεία και καθημερινή εμπειρία μέσα στην ελληνική φύση. Φυσικές, ηθικές, πνευματικές αξίες εξισώνονται, κάτι που μας φέρνει κοντά στην ιδέα της ενότητας του Σύμπαντος.

Μέσα σ' αυτό το ενιαίο σύμπαν θα περίμενε κανείς να καθιερώνεται μια αδιατάρακτη παγκόσμια αρμονία. Παρ'όλα αυτά, υπάρχουν και λειτουργούν εκδοχές του τραγικού, που έχουν την αρχή τους στην αρνητική λειτουργία των θετικών αξιών.
Έτσι, το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται στην ανάγκη, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, να υπερασπίζεται σε έναν αγώνα την ηθική του ελευθερία άλλες φορές απέναντι στην εξωτερική βία κι άλλες από την αφομοιωτική ροπή που ασκεί επάνω του η φύση μέσω των θετικών αξιών της.


Η μέχρις εσχάτων αντίσταση στη διπλή αυτή πολιορκία, όπου η ηθική ανεξαρτησία και ακεραιότητα του υποκειμένου διαφυλάσσεται τόσο απέναντι στο μέγιστο θέλγητρο όσο και απέναντι στη μέγιστη βία, αντιπροσωπεύει την καθαρά σολωμική εκδοχή του τραγικού ( "υψηλού").

Θυσιάζοντας σ'αυτό τον αγώνα ακόμα και, πολλές φορές, την ίδια του τη ζωή, ο ήρωας καταχτά, την ύστατη στιγμή πριν απ το θάνατο, μιαν ανώτερη αυτογνωσία, που συνίσταται στη συνείδηση ότι διασώζοντας την ηθική του ελευθερία πραγματώνει την ιδανική ισορροπία απέναντι στον άνθρωπο και στον κόσμο.

Κατακτά την εσωτερική του δικαίωση, μια ιδεώδη υπαρκτική πληρότητα, μιαν αυτογνωσία που ισοδυναμεί με υπέρβαση του βιώματος του θανάτου.
Ο Σολωμός συνθέτει έτσι σε ένα ενιαίο σύμπαν πολλαπλές πηγές της ντόπιας παράδοσης:
- τον ελληνικό αισθητικό ανθρωπισμό, που συλλαμβάνει τη φύση ως χώρο κάλλους και αρμονίας.
- την ελληνορθόδοξη ηθικοθρησκευτική παράδοση, που καθιερώνει το θαύμα ως φυσική εμπειρία.
- το λαϊκό ανιμιστικό μυστικισμό, που δοξάζει τις ζωικές αξίες και εγκοσμιώνει τις μεταφυσικές αξίες.
Και μ'αυτή την έννοια, αντιπροσωπεύει την πρώτη συγκροτημένη έκφραση του νεοελληνικού πολιτισμικού προτύπου.


Μπορείτε, αν θέλετε, να επαληθεύσετε σημεία του κειμένου τού Ε. Καψωμένου μέσα από τονΚρητικό. Εστιάστε ιδιαίτερα στην επίδραση της Φεγγαροντυμένης καθώς και του ηχού στο ναυαγό.

Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2008


Ο Πίτερ Μάκριτζ για τον Διονύσιο Σολωμό (2)

Σημειώσεις από το βιβλίο του "Διονύσιος Σολωμός " εστιασμένες στη διδασκαλία του Κρητικού


Δίνουμε σήμερα τη συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης, που ολοκληρώνει τις σημειώσεις μας από το βιβλίο του Π. Μάκριτζ "Διονύσιος Σολωμός" φωτίζοντας θέματα που μας απασχολούν στην τάξη κατά την ανάλυση του Κρητικού.


Η μορφολογία της ποίησης του Σολωμού.

ι) Μέθοδος σύνθεσης.

Ενώ στα νεανικά του χρόνια ο Σολωμός είχε μια φοβερή ευκολία στη σύνθεση, αργότερα απορρίπτει τον αυθορμητισμό των πρώτων του ποιημάτων και προχωράει την ποιητική του δημιουργία αργά, με σκληρή δουλειά. Χαρακτηριστικό είναι πως, ενώ τον "Ύμνο" φαίνεται πως τον γράφει σε ένα μήνα, τους Ελεύθερους Πολιορκημένους τους δούλευε είκοσι ολόκληρα χρόνια!


Στις μεγάλες του συνθέσεις στοχεύει σε μια "οργανική" δομή, όπου κάθε μέλος θα εξαρτιόταν απ' όλα τα άλλα. Τέτοιο παράδειγμα ο Κρητικός, που είναι δομημένος κυκλικά και περιέχει πολλές εσωτερικές παραπομπές. Στο χειρόγραφο του Κρητικού έχει γράψει πέντε διαδοχικές εκδοχές ολόκληρου του ποιήματος, τη μία μετά την άλλη. Το πρώτο σχέδιο είναι σχεδόν όλο σε ιταλική πρόζα, ενώ κάθε διαδοχική εκδοχή περιέχει όλο και περισσότερο υλικό στα ελληνκά, ώσπου στην τελευταία γραφή ολόκληρο σχεδόν το ποίημα είναι γραμμένο στα ελληνικά.

Για τον Σολωμό η ιδέα ενός ποιήματος είναι η ψυχή του, που ο νους μπορεί να τη συλλάβει, αλλά που, βέβαια, δεν μπορεί να υπάρξει, αν δεν ενσωματωθεί σε κάποια γλωσσική μορφή. Η "ιδέα" ήταν κάτι θεϊκό που έπρεπε να το μεταλλάξει σε κάτι συγκεκριμένο, δίνοντάς του σώμα, επινοώντας, δηλαδή, ήρωες, σκηνές, γεγονότα, αφού αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος να γίνει το "μεταφυσικό", "φυσικό". Ίσως η αίσθηση που είχε ο ποιητής πως καμιά υλική μορφή δεν μπορεί με επάρκεια να ενσωματώσει την ιδέα, να είναι αυτή που ευθύνεται για το γεγονός ότι δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει πολλά ποιήματα της ωριμότητάς του. " Η ικανότητα του νου να σκέφτεται", έγραψε, " είναι μεγαλύτερη από την ικανότητά του να μιλάει.".

ιι) Ποιητικά τεχνάσματα

α) λογοτεχνικό είδος
Ο Σολωμός προσπαθεί να συνδυάσει τρία γνωστά λογοτεχνικά είδη σ' ένα μόνο έργο: Το δραματικό, όπου οι ήρωες μιλούν κατευθείαν στον αναγνώστη, το
αφηγηματικό, όπου το μεγαλύτερο μέρος το αποτελεί η διήγηση των πράξεων των ανθρώπων και των αντικειμένων, η διήγηση μιας "ιστορίας" σε δεύτερο χέρι, από τον αφηγητή, και το λυρικό, όπου ο ίδιος ο ποιητής παρουσιάζει κάτι σαν μια άμεση έκφραση μιας προσωπικής συγκίνησης.
Στον Κρητικό ο Σολωμός προχώρησε στη δημιουργία ενός δραματικού μονολόγου, όπου αφηγείται λυρικά την τελευταία δοκιμασία της ζωής του. Είναι ο Κρητικός που μιλάει σε όλη τη διάρκεια του ποιήματος χωρίς καμία αφηγηματική εισαγωγή. Όμως μπορεί να διαβαστεί και σαν λυρικό ποίημα, αφού παρουσιάζει τη συγκίνηση που αισθάνεται ο ίδιος ο Κρητικός. Και, τέλος, όλα είναι τοποθετημένα σ' ένα αφηγηματικό πλαίσιο, υπάρχει, δηλαδή, μια "ιστορία" πίσω από το ποίημα.

β) όνειρα και οράματα
Ένα ποιητικό τέχνασμα που ο Σολωμός επανειλημμένα χρησιμοποιεί είναι να παρουσιάζει μια πράξη σαν να την έβλεπε σε όνειρο ή σε όραμα. Το όραμα τούτο αποκαλύπτει στον ήρωα κάποια αλήθεια δικιά του.
Το όραμα της φεγγαροντυμένης στον Κρητικό παρόμοιο σκοπό υπηρετεί. Σ' ένα είδος έκστασης, βλέπει αυτό που είναι ίσως το θείο αντίστοιχο της αγαπημένης του ή την αθάνατη ψυχή της, όπως ανεβαίνει από το άψυχο κορμί της στον ουρανό. Από τότε ζει πάντα με την ανάμνηση αυτού του οράματος, που τον οδηγεί να δει τη ζωή του σαν προετοιμασία θανάτου, αφού ξέρει ότι, όταν πεθάνει, θα ενωθεί ξανά και με την αγαπημένη του και μ' αυτήν τη θεία οπτασία, που στην ουσία είναι ένα και το αυτό.
Αλλά και η αναφορά του Κρητικού στο θάνατο της αρραβωνιαστικιάς του του φέρνει στο νου το όραμα όπου ψάχνει γι' αυτή στον ουρανό κατά τη Δευτέρα Παρουσία.

γ) η αρχή των ποιημάτων

Ο Σολωμός ποτέ δεν είχε την πρόθεση να γίνονται όλα και αμέσως κατανοητά από τον αναγνώστη των ποιημάτων του. Μερικά ήθελε, όπως ο ίδιος έγραφε, να αρχίζουν ex abrupto, απότομα, δηλαδή και χωρίς καμιά εισαγωγή.Στον Κρητικό η ενότητα που εμφαίνεται με τον αριθμό 18, στην πραγματικότητα είναι η πρώτη του ποιήματος. Με άλλα λόγια, ο Σολωμός σχεδίαζε ν' αρχίσει το ποίημά του με τον Κρητικό και την αγαπημένη του να βρίσκονται ήδη στο πέλαγος, μέσα στην τρικυμία, χωρίς καμιά επεξήγηση για το ποιοι ήσαν και πώς βρέθηκαν εκεί. Υπάρχουν όμως αρκετές ενδείξεις μέσα στο ποίημα για να ζωντανέψει στο μυαλό του ο αναγνώστης τις πιο σημαντικές περιστάσεις που προηγήθηκαν και ακολούθησαν το κρίσιμο συμβάν της θύελλας..
Σκοπός του, να αφαιρέσει από τα ποιήματα κάθε άχρηστο επεξηγηματικό υλικό, για να έχει το υπόλοιπο, όχι μόνο μεγάλη περιεκτικότητα και ένταση, αλλά κι ένα μυστήριο που θα γοήτευε τους αναγνώστες του και θα τους καλούσε να συμμετάσχουν στην ποίησή του.

δ) προσωποποίηση και επίκληση

Η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά του ποιητικού ιδιώματος του Σολωμού, αν και η τεχνική αυτή δε χρησιμοποιείται τόσο εκτεταμένα. Αξίζει να σημειωθεί πως την επίκληση, συνήθως, ο Σολωμός την τοποθετεί στο στόμα κάποιου ήρωα αντί να απευθύνεται στα πράγματα ο ίδιος.
( "αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι! " )

ε) παρομοίωση και μεταφορά

Ενώ στη νεοκλασική ποίηση χρησιμοποιείται συχνά η παρομοίωση, στη ρομαντική, που τείνει να είναι πιο λυρική, προτιμάται συνήθως η μεταφορά.
Γενικά η έκφραση στην ώριμη ποίηση του Σολωμού είναι εξαιρετικά μεταφορική. Αυτό δίνει εικόνες μεγάλης ομορφιάς.
Η χρήση των μεταφορών στο Σολωμό χαρακτηρίζεται από μια πολυπλοκότητα ( π.χ το απόσπασμα 4, 17-24 του Κρητικού ).


στ) εικονοπλαστική και συμβολισμός

Κάνει εντύπωση η επιμονή του ποιητή να χρησιμοποιεί εικόνες που προέρχονται από τον κόσμο της φύσης και του σύμπαντος. Συχνές, π.χ χρησιμοποιούμενες λέξεις: αέρας, άστρο, αστέρι, ουρανός, κόσμος, γη, νερό, θάλασσα, πέλαγο. Συχνότερα επαναλαμβανόμενα επίθετα: καθαρός, δροσάτος, δροσερός, γλυκός, που, είτε αναφέρονται στη φύση είτε στον ηθικό κόσμο των ανθρώπων, οπωσδήποτε δηλώνουν καλοσύνη και αγνότητα.

Συχνά εμφανίζονται, επίσης, ονόματα που αναφέρονται σε μέρη του σώματος ( μάτι, χέρι, φωνή ). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εικόνες που έχουν σχέση με "ξετύλιγμα". Συχνά περιγράφει κάποιο αντικείμενο ( ακόμη και το ανθρώπινο σώμα ) που αποκαλύπτει μια κρυμμένη όψη που ως τότε ήταν μέσα εκεί φυλακισμένη. Έτσι, λέξεις, όπως "μυστήριος" και "κρυφός" συχνά επαναλαμβάνονται. ( Στον Κρητικό: μια ανάμνηση που εμφανίζεται μπροστά του. Το νερό να πετάγεται από το βράχο. Οι εσώτατες σκέψεις του που τις διαβάζει η φεγγαροντυμένη. Η περιγραφή της εμφάνισης της φεγγαροντυμένης.)

Πολλές εικόνες του Σολωμού επαναλαμβάνονται από το ένα ποίημά του στο άλλο σαν να έχουν γίνει μέρος αναπόσπαστο της έκφρασης μιας ιδέας. ( π.χ η μαύρη πέτρα και το ξερό χορτάρι, ή το άστρο του βραδιού, που βγαίνει όταν τα νερά θολώνουν, ή η εικόνα- σύμβολο της κοπέλας με τα τρεμάμενα λουλούδια, για να δηλωθεί η αγνότητά της.)

Αντίθετα από πολλούς ρομαντικούς ποιητές, ο Σολωμός δε χρησιμοποιεί πολλά και διαφορετικά σύμβολα. Μια από τις πιο έντονα συμβολικές μορφές στην ποίηση του Σολωμού είναι η "Φεγγαροντυμένη", που εμφανίζεται ξανά και ξανά. Στον " Λάμπρο", την ώρα που αυτός κωπηλατεί με την κόρη του τη νύχτα, ο Σολωμός κάνει λόγο για φαντασιώσεις "της Αφροδίτης να γεννιέται από τη θάλασσα, να τη φωτίζει και να την ντύνει το φεγγάρι". Έτσι, η φεγγαροντυμένη μοιάζει να έχει σχέση με την Αφροδίτη σαν σύνδεσμος ανάμεσα στον επιγειο (σωματικό) και τον ουράνιο (ψυχικό) έρωτα. Ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός στον "Κρητικό", όπου διδάσκει τον άντρα ότι ο επίγειος έρωτας δεν είναι παρά ο δρόμος που, ακολουθώντας τον, μπορεί κανείς να φτάσει τον ουράνιο έρωτα. Μια παρόμοια οπτασία συναντάμε και στους Ελεύθερους πολιορκημένους, όπου κι εκεί πρόκειται μάλλον για τηνΑφροδίτη.

Η θάλασσα έχει κι αυτή συμβολική σημασία στην ποίηση του Σολωμού. Στον "Λάμπρο", τον "Κρητικό", τον "Πόρφυρα", οι ήρωες δοκιμάζονται μακρυά από το οικείο τους περιβάλλον, στη θάλασσα, η οποία δεν τους προσφέρει σταθερή γη να σταθούν. Οι ήρωες του Λάμπρου, η αρραβωνιαστικιά του Κρητικού, ο κολυμβητής στον Πόρφυρα βρίσκουν το θάνατο στη θάλασσα. Έτσι, η θάλασσα γίνεται το τέλειο σκηνικό για τον αγώνα μεταξύ ζωής και θανάτου.

ζ) Μορφολογικά στοιχεία

1. στιχουργία, 2. ομοιοκαταληξία, 3.επανάληψη, χιασμός, παρήχηση.

στιχουργία

Ο Σολωμός έφτασε στο αποκορύφωμα της ποιητικής του δύναμης με το δεκαπεντασύλλαβο του "Κρητικού", των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" και όλων σχεδόν των ύστερων ελληνικών ποιημάτων του.
Χαρακτηριστικό του δεκαπεντασύλλαβου των δημοτικών και του Σολωμού, η αντιστοιχία ανάμεσα στα δύο ημιστίχια ( π.χ "Κρητικός", 3, 12: την κοίταζα ο βαριόμοιρος μ' εκοίταζε κι εκείνη. )
Στον Κρητικό χρησιμοποιεί ομοιοκατάληκτα δίστιχα, κλασικό της κρητικής στιχουργίας.
Ο Σολωμός πυκνώνει το στίχο του δημοτικού τραγουδιού. Εκεί που ο δεκαπεντασύλλαβος του δημοτικού μπορεί να έχει μόνο τρεις, τέσσερες, πέντε λέξεις που φέρουν σημαντικό νόημα, ο Σολωμός καταφέρνει να χωρέσει μέχρι και οκτώ.

ομοιοκαταληξία

Όλα τα ελληνικά του ποήματα, μέχρι το 1844, οπότε ξεκινάει το Γ΄ σχεδίασμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων, έχουν ρίμα. Σπάνια κάνει πολύπλοκες ρίμες. Του φτάνει να χρησιμοποιεί απλές -στοιχείο πιθανόν ενδεικτικό για το μειωμένο του ενδιαφέρον για την ομοιοκαταληξία.

άλλα μορφολογικά στοιχεία

Δείχνει ευαισθησία στον ήχο της γλώσσας. Ιδιαίτερα συνηθισμένη η επανάληψη του ρήματος στην αρχή κάθε στίχου. Επανάληψη, επίσης, ομάδων ήχων. Παρηχήσεις όχι μόνο συμφώνων, αλλά και φωνηέντων (π.χ το άλφα στον Κρητικό )
Χρησιμοποιείται, επίσης, ο χιασμός, όπου λέξεις ή συντακτικά σχήματα επαναλαμβάνονται με αντίστροφη σειρά. Στον Κρητικό (3, 4 ) δίνεται με ένα σπάνιο και "κρυφό" χιασμό μια μίμηση της αντανάκλασης των άστρων που καθρεφτίζονται στη θάλασσα. Αλλά και στο 5, 43 του Κρητικού υπάρχει ένας ιδιότυπος χιασμός.

η) γλώσσα:χρήση αρχαϊκών και ιδιωματικών στοιχείων

Παρόλο που ήταν θέμα αρχής για το Σολωμό να αποφεύγει όσο το δυνατό τις διάφορες ντοπιολαλιές στη σοβαρή του ποίηση, αφού αποσκοπούσε να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες, το επτανησιακό ιδίωμα υπάρχει μέσα στην ποιητική του γλώσσα, αφού την ελληνική τη μαθαίνει στη Ζάκυνθο και στην Κέρκυρα. Έτσι βλέπουμε ιδιαιτερότητες σε μερικά ρήματα, ιδιαίτερα στον παρατατικό συνηρημένων ρημάτων ( άργειε, άργουνε, εκοίταα ), στον Παρατατικό της παθητικής ( σε -ότουν: ερχότουνε, εσειότουν ), στους μελλοντικούς χρόνους με τη χρήση του "θέλει" αντί του "θα", στην υποτακτική, με τη χρήση του "ήθελε" ( π.χ: αν ήθελε της πω = αν της είχα πει ) και με τη χρήση της παθητικής προστακτικής (π.χ: χάρου, κοίμου )



ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΟ


Γράφτηκε το 1833-34. Αν και αναφέρεται σαν απόσπασμα, είναι στην πραγματικότητα ένα τελειωμένο ποίημα, παρόλο που ο ποιητής δεν έκανε το τελειωτικό χτένισμα. Είναι το μόνο ποίημα του Σολωμού όπου από την αρχή ως το τέλος μιλάει ένας επινοημένος αφηγητής, που, αντίθετα με τους περισσότερους ήρωές του, μένει ζωντανός ως το τέλος για να πει την ιστορία του.
Η σειρά που ακολουθεί ο Κρητικός για να διηγηθεί τα βιώματά του δεν είναι η σειρά της ιστορικής τους εξέλιξης.

Ποιο, λοιπόν, είναι το βασικό θέμα του Κρητικού και ειδικότερα τι σημαίνει η "φεγγαροντυμένη";
Ο Σολωμός δίνει μιαν απάντηση στην πρώτη ερώτηση, όταν λέει ότι το θέμα του Κρητικού είναι ο έρωτας θεοποιημένος. Για την ερμηνεία αυτής της φράσης πρέπει να εξετάσουμε την ταυτότητα της "φεγγαροντυμένης". Παλαιότεροι κριτικοί, επηρεασμένοι ίσως από δύο γυναικείες μορφές στους Ελεύθερους Πολιορκημένους, υποστήριξαν ότι η Φεγγαροντυμένη αντιπροσώπευε την Ελλάδα ή την Ελευθερία. Άλλοι είπαν ότι πρόκειται για μια αγία μορφή, ίσως την Παναγία.. Άλλοι πάλι υποστήριξαν ότι συμβολίζει την αγάπη του Θεού και ότι ο Κρητικός, ασυνείδητα ή όχι, θυσιάζει τη γήινη αρραβωνιαστικιά του για να κερδίσει την επαφή με μια θεϊκή οπτασία.

Μερικοί, τέλος, υποστήριξαν πως η φεγγαροντυμένη δεν είναι άλλη παρά η αθάνατη ψυχή τής αγαπημένης του Κρητικού, που για ελάχιστο χρόνο μένει πάνω από το άψυχο σώμα και τον αποχαιρετά πριν ανέβει στους ουρανούς. Σύμφωνα μ' αυτή τη θεωρία, ο μαγικός ηχός είναι η θεία αρμονία, καθώς οι άγγελοι καλωσορίζουν την ψυχή στον ουρανό.

Αυτή η τελευταία άποψη φαίνεται πιο κοντά στην αλήθεια, αλλά η πραγματικότητα είναι λίγο πιο πολύπλοκη. Ας θυμηθούμε τη φεγγαροντυμένη στον Λάμπρο, που ο Σολωμός είχε πει ότι είναι η Αφροδίτη. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η φεγγαροντυμένη είναι η ψυχή της αρραβωνιαστικιάς, έχει πια μεταμορφωθεί στα μάτια του Κρητικού σε κάτι πιο αφηρημένο. Μοιάζει να έχει γίνει η θεϊκή αρχή του Έρωτα, που μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορες μορφές: σαν ψυχή τής γήινης αγαπημένης, σαν Αφροδίτη, σαν Παναγία, ή κάποια άλλη μητρική μορφή που την ονειρευτήκαμε, ενώ βυζαίναμε το γάλα της μάνας μας. Είναι μια ιδανική μορφή, εν μέρει αφηρημένη έννοια και εν μέρει δημιούργημα των ονείρων. Η μορφή αυτή ίσως ήταν έμφυτη, όπως οι Ιδέες στις οποίες πίστευε ο Πλάτων.

Προς το τέλος του ποιήματος ο Κρητικός υποδεικνύει τη δύναμη του Έρωτα και του Θανάτου. Γιατί χάρη στη συνεργασία αυτών των δύο, που κατέληξε στο θάνατο της αγαπημένης του, μπόρεσε εκείνος να υπερβεί το Χρόνο. Παρ' όλη τη βαθιά πληγή που του άνοιξε ο θάνατος του κοριτσιού, μπορεί τώρα να προσμένει με χαρά μια αιώνια ευδαίμονα ύπαρξη στον Παράδεισο με την αγαπημένη του. Αυτή η αίσθηση της ασημαντότητας της επίγειας ζωής, αν τη συγκρίνει κανείς με την αιωνιότητα, είναι παρόμοια με τα αισθήματα που εκφράζουν κι άλλα πρόσωπα στην ποίηση του Σολωμού. Ο πάναγνος έρωτας του Κρητικού για την αρραβωνιαστικιά του είναι αυτός που του επέτρεψε να ρίξει μια ελάχιστη ματιά στην αιωνιότητα.



Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2008

Ο Πίτερ Μάκριτζ για τον Διονύσιο Σολωμό


Ένας από τους μελετητές του Σολωμού και ειδικότερα του Κρητικού είναι και ο Peter Macridge. Από το βιβλίο του "Διονύσιος Σολωμός" ( εκδ. Καστανιώτης, 1995 ) κρατήσαμε σημειώσεις δίνοντας έμφαση σε θέματα που μελετήσαμε στην τάξη και που είναι βασικά για την κατανόηση του Κρητικού.

Τις σημειώσεις αυτές, χωρισμένες σε δύο μέρη, τις περνάμε στο ιστολόγιο. Σήμερα:

1) Το πνευμετικό υπόβαθρο του Δ. Σολωμού.

2) Σχετικά με τη χρονολογία των έργων του.

3) Λογοτεχνικές επιδράσεις στην ποίησή του και

4) Η επεξεργασία των κύριων θεμάτων του.


Ο Πίτερ Μάκριτζ για τον Διονύσιο Σολωμό

Σημειώσεις από το βιβλίο του "Διονύσιος Σολωμός " εστιασμένες στη διδασκαλία του "Κρητικού"


Το πνευματικό υπόβαθρο του Διον . Σολωμού.

Ο Σολωμός μελέτησε την περιορισμένη ελληνική λογοτεχνία που υπήρχε την εποχή εκείνη στη δημοτική. Αυτή περιλάμβανε:

α) βυζαντινά έμμετρα μυθιστορήματα του 14ου και 15ου αιώνα.
β) έργα τής κρητικής λογοτεχνίας του 16ου και 17ου αιώνα ( π.χ "Θυσία του Αβραάμ", "Ερωτόκριτος")
γ) λαϊκά στιχουργήματα
δ) τα έργα του Βηλαρά και του Χριστόπουλου
ε) ελληνικά δημοτικά τραγούδια ( το 1824 κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της συλλογής του Κλοντ Φοριέλ )

Οι επιρροές απ' τα ελληνικά στα κείμενά του είναι περισσότερο γλωσσικές. Οι ιδέες που εκφράζει είναι βαθιά επηρεασμένες από την προσωπική επαφή του με την Ιταλία και με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και φιλοσοφία που διάβαζε. Σημειώνουμε:

α) Η θρησκευτική θεματολογία της ιταλικής ποίησης της εποχής του. Η Θεία Κωμωδία του Ντάντε, π.χ, περιγράφει ένα οραματικό ταξίδι στην Κόλαση κι από κει, μέσα από το Καθαρτήτιο, στον Παράδεισο. Η ποίηση θεωρείται σαν ένα θείο δώρο που είχε στενή σχέση με τη θρησκεία και την ηθική.

β) Ρομαντισμός ( Γουέρντσγουερθ, Κόλεριτζ, Βύρωνας, Σέλλεϋ, Κητς, Χάινε, Μαντσόνι, Λεοπάρντι, Ουγκώ, Πούσκιν κα ). Βασικές του ιδέες:

-- Η αρχαία Ελλάδα είχε εξιδανικευτεί από την ευρωπαϊκή διανόηση. Με την Επανάσταση του '21 βλέπουν την αναγέννηση του αρχαίου ελληνικού ιδεώδους.

-- Η ελευθερία. Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα (ύλη ) και πνεύμα ( Θεό ). Μπορούσε, λοιπόν, ο άνθρωπος να φτάσει την ηθική τελειότητα υποτάσσοντας τις ορέξεις του σώματος στη λογική του, που θεωρούνταν ότι ήταν η αντανάκλαση του οικουμενικού ή θεϊκού λόγου. Η φύση, που σ' αυτή κυριαρχούν η αναγκαιότητα και το τυχαίο, θεωρούνταν το αντίθετο της ανθρώπινης ελευθερίας. Οι φυσικές δυνάμεις, εσωτερικές και εξωτερικές, εμποδίζουν την ηθική εξέλιξη. Πολλοί ποιητές θέλησαν στην ποίησή τους να παρουσιάσουν τους ήρωές τους να επιδίδονται σε πράξεις συνειδητής βούλησης, ελεύθερης από κάθε εξωτερική πίεση.

-- Η θέση του καλλιτέχνη: Σαν μάγος, ή προφήτης αντιλαμβάνεται αλήθειες κρυμμένες για τους άλλους ανθρώπους πίσω από το πέπλο του υλικού κόσμου.

-- Μεγάλη σημασία αποδίδεται στην επίδραση ενός έργου τέχνης πάνω στο θεατή ή τον αναγνώστη.

-- Το Ωραίο και το Υψηλό.
Το Ωραίο ανυψώνει πνευματικά τον άνθρωπο. Το Υψηλό οριζόταν σα μια πνευματική κατάσταση που την προκαλούσε η ενατένιση τεράστιων και φοβερών φυσικών φαινομένων. Έτσι ο αναγνώστης αποκτά συνείδηση της δικής του σωματικής αδυναμίας και συνάμα της πνευματικής και ηθικής του ανωτερότητας απέναντι στη φύση. ( Στον Κρητικό, π.χ, το συναντάμε στην περιγραφή της τρικυμίας. )

-- Συνδυάζεται η ποίηση με τη θρησκεία και τη φιλοσοφία. Η ποίηση ενσωματώνει τις θεϊκές ιδέες, την απόλυτη αλήθεια, την πεμπτουσία των πραγμάτων.
-- Οι υψηλοί στόχοι του ρομαντικού καλλιτέχνη. Προσπαθούν πάντα να ξεπεράσουν τα όρια:της φύσης, των προϋπαρχόντων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, τα όρια των ίδιων τους των δυνατοτήτων. Ίσως και γι'αυτό
-- Πολλοί ρομαντικοί ποιητές συνέθεσαν "αποσπάσματα". Μερικά ποιήματα τα δημοσίεψαν οι ίδιοι σε αποσπαματική μορφή επίτηδες. Ο Σολωμός φαίνεται πως ήθελα να αποφύγει την παγιωμένη μορφή.


2. Χρονολογία των έργων του.

Η πορεία του Σολωμού ως Έλληνα ποιητή χωρίζεται σε δύο περιόδους:
1) Στα δέκα χρόνια της μαθητείας που πέρασε στη Ζάκυνθο ( 1818-1828 )
2) Στην ώριμη περίοδο, απ'όταν εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα ως το τέλος ( 1828 -1857 )
Αμέσως μετά την εγκατάστασή του στην Κέρκυρα η ποίησή του, θεματικά, μπήκε σε μια ρομαντική -μεταφυσική φάση. Βρίσκουμε να συναντιούνται το θεϊκό με το ανθρώπινο στοιχείο σε πολλά ποιήματα. Νιώθει την ανάγκη μιας πιο στέρεης φιλοσοφικής βάσης για τη δουλειά του και μελετάει συστηματικά τη γερμανική φιλοσοφία. Γράφει με το δεκαπεντασύλλαβο των δημοτικών τραγουδιών και της κρητικής αναγέννησης.


Λογοτεχνικές επιδράσεις στην ποίησή του.

Μικρές αναφορές βλέπουμε να υπάρχουν στον Ντάντε και στον Μαντσόνι. Συχνότερες στον Μίλτωνα και στο Βύρωνα.
Νεοκλασικοί και ρομαντικοί χρησιμοποιούσαν την αρχαία ελληνική μυθολογία, το αρχαίο ελληνικό πνεύμα -αν και διαφορετικά: οι νεοκλασικοί περισσότερο στοχεύοντας στη μίμηση, οι ρομαντικοί λιγότερο, προσπαθώντας να τα ξεπεράσουν. Ο Σολωμός όμως δεν καταφεύγει στην ελληνική μυθολογία για να προσδώσει κύρος στην ποίησή του. Τον απασχολούσε περισσότερο η δημοτική ποίηση -κάτι που, άλλωστε αποτελεί μόδα της εποχής, ρομαντικό χαρακτηριστικό, μέρος μιας αντίδρασης στον καθωσπρεπισμό του 18ου αιώνα. Χρησιμοποιεί την εικονοπλαστική του δύναμη και στη δική του ποίηση. Τα μεγαλύτερα έργα του είναι γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο.

Ο Σολωμός στέκεται ανάμεσα σε κλασικισμό και ρομαντισμό παλεύοντας να βρει το δικό του δρόμο. Ο Σολωμός σίγουρα ήταν ποιητής πάθους και ο τόνος της ποίησής του είναι πάντα εξηρμένος, αλλά το πάθος του ήταν για το υψηλό, το αιώνιο, το πνευματικό, το ιδανικό, το υπερβατικό. Ποτέ δεν έγραψε το είδος εκείνο της προσωπικής, εξομολογητικής ποίησης που χαρακτηρίζει τους περισσότερους ρομαντικούς, ούτε και αφέθηκε σε γαλήνιες αναπολήσεις και ρεμβασμούς.. Δεν έκφρασε την προσωπική του θλίψη και μελαγχολία, απέκλειε τον εαυτό του από την ποίησή του. Σύμφωνα με τη σολωμική αντίληψη, προορισμός του ποιητή ήταν η ηθική στήριξη των συμπατριωτών του, το κάθε ποίημά του έχει "υψηλό σκοπό", η ποίηση στέκεται κοντά στη θρησκεία όσον αφορά την πνευματική ανάταση του ανθρώπου.


Η επεξεργασία των κύριων θεμάτων του.

Η ποίηση του Σολωμού επικεντρώνεται γύρω από τα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλοσόφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: ελευθερία, φύση, θρησκεία, θάνατος και έρωτας. Επειδή στα ποιήματά του η ελευθερία θριαμβεύει ενάντια στη φύση και η θρησκεία ενάντια στο θάνατο, θα εξετάσουμε τις τέσσαρες έννοιες ανά ζεύγη:

ι) φύση και ελευθερία

Μπορεί αρχικά, στον "Υμνο ", η ελευθερία να νοείται πρώτα ως πολιτική έννοια, αλλά στη μετέπειτα ποίησή του δε σταματά εκεί:Είναι κάτι για το οποίο ακατάπαυτα πολεμάει κανείς, είναι κατά κάποιον τρόπο, ο ίδιος ο αγώνας, γίνεται μια καθαρά πνευματική αξία. Ο Σολωμός δείχνει ότι πιστεύει, όπως ο Καντ και ο Σίλλερ, ότι η υπέρτατη εκδήλωση της ανθρώπινης ελευθερίας είναι όταν ελεύθερα διαλέγουμε να κάνουμε το καθήκον μας και μόνο.
Η φύση παρουσιάζεται ως θέμα παρά ως πηγή εικονοπλαστικής. Το πνεύμα του ανθρώπου κάνει αγώνα να σπάσει τα δεσμά της εξάρτησής του από τον υλικό κόσμο. Παλεύει να αρθεί πάνω από τις επιταγές της φύσης. Όταν το καταφέρνει ο άνθρωπος, κατακτά την αυτογνωσία. Η αυτογνωσία είναι ένα σημαντικό ζητούμενο για τη φιλοσοφία της εποχής, αφού μια πλήρης γνώση του εαυτού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την τέλεια απελευθέρωσή του. Ο Σολωμός δεν είναι "φυσιολάτρης ποιητής. Γι'αυτόν η φύση ήταν και Παράδεισος και Κόλαση, αλλά, επειδή ήταν δύσκολο να ξεχωρίσει αυτές τις δύο όψεις, προτιμούσε ν' ατενίζει τη φύση με σκεπτικισμό, σα μια πιθανή απειλή για την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου.

ιι) θάνατος και θρησκεία

Συχνά περιγράφει το θάνατο φανταστικών, ιστορικών ή γνωστών, προσώπων. Όλα τα μεγάλα έργα του τελειώνουν με θάνατο. Κατά το Σολωμό δε χρειάζεται να λυπόμαστε για τους πεθαμένους, αφού πηγαίνουν σε έναν κόσμο καλύτερο. Ένα θέμα του που εμφανίζεται συχνά:ο θάνατος ενός ατόμου συνδέεται άμεσα με την ανάσταση όλων των νεκρών στη Δευτέρα Παρουσία. Οι άγγελοι εμφανίζονται συχνά στην ποίησή του και συνδυάζονται με την τέλεια ομορφιά. Ο Σολωμός δεν είναι ένας αυστηρά θρησκευτικός ποιητής, όμως υπάρχει έντονο θρησκευτικό στοιχείο στα ποιήματά του ως μέρος μιας προσωπικής ανθρώπινης εμπειρίας.

ιιι) έρωτας και αγνότητα

Ο έρωτας κι ο θάνατος είναι στενά δεμένοι τόσο στη ρομαντική ποίηση όσο και στην ελληνική λαϊκή παράδοση. Πολλές φορές στο Σολωμό υποβάλλεται η ιδέα πως αυτές είναι οι δύο δυνάμεις που κυριαρχούν στον κόσμο των ανθρώπων. Ενωμένες τις συναντάμε και στον Κρητικό, άλλωστε το θέμα του ποιήματος εν μέρει είναι η ανθρώπινη κι η θεϊκή αγάπη: Χάνει εκείνος τη γήινη αγάπη του για να του χαριστεί το όραμα της ουράνιας ευδαιμονίας, γιατί ο έρωτας για την αρραβωνιαστικιά του του έδωσε τη δυνατότητα περ' απ' αυτή να δει κάτι από το θεϊκό στοιχείο.
Στο Σολωμό ο έρωτας είναι πάντα αγνός. ( Αυτό συμβολίζει κι η συνηθισμένη εικόνα με τα τρεμάμενα λουλούδια ). Η αγνότητα του έρωτα του Κρητικού είναι αυτή που του δίνει το όραμα του θείου.
Ελευθερία, θρησκεία, αγνότητα. Αυτοί είναι οι σύμμαχοι του ανθρώπινου ενάντια στις δυνάμεις της φύσης που δρουν και μέσα και έξω απ' τον άνθρωπο, στον περιβάλλοντα κόσμο. Οι περισσότεροι ήρωες του Σολωμού έχουν εμπλακεί σ' αυτό τον αγώνα και, με το δικό τους τρόπο ο καθένας, βγαίνουν νικηφόροι.

Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 2008

Για το φιλοσοφικό υπόστρωμα της ποίησης του Σολωμου

Τη Δευτέρα θα μπούμε στην ανάλυση του κειμένου του Κρητικού.

Κάτι που δυσχεραίνει αρκετά την κατανόηση και την ανάλυση του ποιητικού έργου του Σολωμού είναι το θεωρητικό, φιλοσοφικό υπόβαθρο των ποιημάτων του της ώριμης συγγραφικής του περιόδου, αυτής, δηλαδή που αρχίζει με τον Κρητικό.

Ο Σολωμός μελετάει με εμβρίθεια, αφομοιώνει και επεξεργάζεται μεγάλα πνεύματα, όπως ο Καντ, ο Έγελος, ο Σίλλερ,
Hoelderlin

ο Χαίλντερλιν, ο Νοβάλις, αλλά, κοντά σ' αυτά, γίνεται δέκτης και των θετικών επιστημών της νέας εποχής του. ( Μέντελσον/ψυχολογία, Γκαίτε/μορφολογία, Νεύτων/Φυσική, Αζαΐς/Μουσική-φιλοσοφία, Τέιλορ/μαθηματικά κα ).

Novalis

Στα ποιήματά του μεταποιεί τη θεωρία μεταλλάσσοντάς τη σε δημιουργία. Τα ποιήματά του τότε αποκτούν ένα φιλοσοφικό υπόστρωμα, μοιάζουν με κατασκευές που σχηματίζονται σπονδυλωτά μέσα από κάποιους δείκτες στοχασμών. Αυτοί αγκαλιάζουν και αναβαθμίζουν το ποίημα. Τους στοχασμούς του ο Σολωμός, δηλαδή τις γενικές αρχές και τις θεωρίες, τις σκέψεις του, αλλά και τον τρόπο που θα τα "περάσει" αυτά στο ποίημα, τα γράφει στο περιθώριο των χειρογράφων του, είτε ως κανόνες προγραμματικούς, είτε ως εντολές στον εαυτό του.

Δείτε ένα παράδειγμα από τα χαρακτηριστικότερα που δείχνει πώς προγραμματίζεται η σκελέτωση του Κρητικού. Γράφει, λοιπόν ( στον εαυτό του και στα ιταλικά): " Κοίτα το καθετί να είναι γοργό και φυσικό και βαθύ στην εντύπωση που θα προξενήσει - υποτάσσοντας τα μέρη στην αποτελεσματικότητα του συνόλου. Γοργή η τρικυμία, η γαλήνη, η οπτασία, η ομιλία, τα αποτελέσματα του δάκρυου. Αλλά βάλε στο τέλος μακριά παρέκβαση: τη μουσική που άκουγε καθώς πλησίαζε στο ακρογιάλι, μάλλον μακριά την παρέκβασι της σάλπιγγας - το μάκρος τους όμως να μην εξαρτάται από την υλική υπόσταση των εικόνων και από τα συναισθήματα, αλλά πρέπει να τα παρασύρει η Φυσική σφοδρότητα της έκβασης(…) "

Σ'αυτή τη "φιλοσοφικής υποδομής" ποίηση, λοιπόν, καταλαβαίνουμε πως η ερμηνευτική μας προσέγγιση πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά και να εμπλουτίζεται με γνώσεις θεωρίας και γραμματολογικών στοιχείων.

Μια έκφραση της μεταφοράς στην ποιητική δημιουργία φιλοσοφικών απηχήσεων σχετικών με τη σχέση της Φύσης και του Ανθρώπου βλέπουμε και στον Κρητικό.

Για το μοτίβο αυτό θα μιλήσουμε σε επόμενη ανάρτηση.
Προς το παρόν, να περάστε ένα καλό σαββατόβραδο - και πάρτε και ομπρελίτσες, αν βγείτε!


Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2008

Επιρροές στο Σολωμό. " Ηρώ και Λέανδρος " του Schiller και Κρητικός

Ηρώ και Λέανδρος, william Etty


Γεια σας.
Το πρωί, στο Γ2θ συζητούσαμε για τις επιρροές του Σολωμού.

Λέγαμε πως οι ελληνικές επιρροές του είναι κυρίως γλωσσικές, ενώ το φιλοσοφικό, αισθητικό, ηθικό υπόβαθρο της ποίησής του διαμορφώνεται μέσα από τη μελέτη του έργων του γερμανικού, κυρίως, ρομαντισμού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1830, τα χρόνια, δηλαδή, που κυοφορεί τον Κρητικό, ο μαθητής του Ν. Λούντζης ετοίμαζε για χάρη του δεκάδες μεταφράσεις έργων αισθητικής, φιλοσοφίας και ποίησης.





Ένα απ' αυτά ήταν και τα "Λυρικά" του γερμανού ρομαντικού ποιητή Σίλλερ. Στα ποιήματα αυτά υπόκειται ως στόχος, πίσω από τη διαφορετική υπόθεσή τους, η καντιανή ιδέα για την ηθική αντίσταση και αναμέτρηση του ανθρώπου προς τα φυσικά και άλογα στοιχεία της δημιουργίας, ιδέα η οποία έχει την καταγωγή της στις έντεχνες μπαλάντες είτε του Μεσαίωνα είτα της αρχαιότητας.

Από την ύστερη αρχαιότητα, λοιπόν, από το ποίημα του Μουσαίου " Τα καθ' Ηρώ και Λέανδρον", φαίνεται πως εμπνέεται ο Σίλλερ το θέμα του ποιήματός του " Ηρώ και Λέανδρος". Κοιτάξτε την υπόθεση, που θέμα της έχει τον έρωτα και τη θανάσιμη δοκιμασία του εραστή στην τρικυμία, και δείτε πόσο κοντά είναι στον Κρητικό:
Ο Λέανδρος διαπλέει μες τη νύχτα το μπουγάζι του Ελλησπόντου, για να συναντήσει την αγαπημένη του Ηρώ που περιμένει στην απέναντι ακτή. ( Πεδία δράσης κι εδώ η θάλασσα και η ακτή). Ξεσπά τρικυμία που συνοδεύεται με βροντές και αστραπές. Η Ηρώ που ανησυχεί δέεται στην Αφροδίτη και την ικετεύει να γαληνέψει τη φύση. Η επίκληση εισακούεται και η τρικυμία γαληνεύει, για να αποκαλύψει ξαφνικά το πτώμα του εραστή της στη δύστυχη Ηρώ, που ρίχνεται στο πέλαγος κι αυτή για να τον ακολουθήσει. Η Ηρώ θρηνεί για τον Λέανδρο, Nicolas Regnier

Τρία χρόνια ύστερα από το ενδιαφέρον που έδειξε ο Σολωμός για τα λυρικά ποιήματα του Σίλλερ, συλλαμβάνεται ως ιδέα και υλοποιείται ο Κρητικός.
Διαφορές, βέβαια, υπάρχουν, αλλά εκείνο που μας ενδιαφέρει εδώ, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Σολωμός συνομιλεί με τους ρομαντικούς ποιητές. Και μια και το φιλοσοφικό, αισθητικό και ηθικό υπόβαθρο της ποίησης του γερμανικού ρομαντισμού είναι πλούσιο και, επίσης, είχε απασχολήσει βαθιά και ποικιλότροπα το ζακύνθιο ποιητή, χρειάζεται να εξετάσουμε σε περισσότερα επίπεδα και πιο διεξοδικά τις επιρροές αυτές, ώστε να καταλάβουμε τον ποιητικό αγώνα που έδινε ο Σολωμός (και) στον Κρητικό.

Αλλά γι'αυτά σε επόμενο ποστ, μη βαρύνουμε κιόλας!
Απορίες; Ερωτήσεις; Παρατηρήσεις; Δε βλέπω χεράκια!



Τα περισσότερα στοιχεία αντλήθηκαν από το πολύ καλό βιβλίο του Γιάννη Δάλλα " Σκαπτή ύλη από τα σολωμικά μεταλλεία" ( εκδ. Άγρα, 2002)

Για το λυρισμό ( και στον Κρητικό )


Μια από τις σημερινές ερωτήσεις αφορούσε στο λυρισμό.

Σας ζητήθηκε να εντοπίσετε τρία παραδείγματα από στίχους του κειμένου όπου παρατηρείται λυρισμός, καθώς και να υποστηρίξετε τις επιλογές σας.
Η Άντζελα θέλησε να δώσουμε στοιχεία για την απάντηση.

Είναι συνηθισμένου τύπου στις εξετάσεις αυτή η ερώτηση, ο εντοπισμός, δηλαδή κάποιου χαρακτηριστικού της γραφής του συγγραφέα στο κείμενο. Η αιτιολόγηση της επιλογής σας γίνεται πολύ εύκολη, όταν χρησιμοποιείτε τις γραμματολογικές σας γνώσεις, τις γνώσεις των στοιχείων των οποίων σας ζητάνε να βρείτε παραδείγματα.

Στην περίπτωσή μας, ξέρουμε πως λυρισμό αποτελεί η εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου του προσώπου, η εξωτερίκευση συναισθημάτων, σκέψεων, εντυπώσεων και μάλιστα με τη χρήση άφθονων εκφραστικών μέσων ( π.χ σχημάτων λόγου ). Υπάρχει, λοιπόν, στο λυρισμό ισχυρό το στοχείο της ψυχικής φόρτισης, έντονα συναισθήματα, τα οποία μεταφέρονται στον αναγνώστη μεταρσιώνοντάς τον σε σφαίρες ιδεαλιστικές.

Αυτή η ίδια περιγραφή του λυρισμού, λοιπόν, μπορεί να αποτελεί μια πρώτης τάξεως αιτιολόγηση στην επιλογή των σημείων του κειμένου που έχουμε κάνει.
Δείτε, για παράδειγμα, πώς εκφράζει ο Κρητικός την εντύπωσή του στο αντίκρυσμα της φεγγαροντυμένης ( απ. 4, στ. 21-24 ) ή πόσο μαγεμένος στέκει στη θέαση της μορφής της, όταν αυτή εμφανίζεται, στο στίχο 4-8 του αποσπ. 4.
Από αύριο περισσότερα. Καλό σας βράδυ.

Ξεκινάμε!


Σ' αυτή την πρώτη ανάρτηση θα ήθελα να σας καλωσορίσω, όλους τους μαθητές του Γ1θ και Γ2θ, σ' αυτή την "ηλεκτρονική τάξη " που είχαμε την ιδέα να στήσουμε.

Από σήμερα θα αρχίσουμε να περνάμε στο ιστολόγιο στοιχεία για το μάθημά μας, συμπληρωματικά αυτών που είπαμε στην τάξη και άλλα, θα προχωράμε λίγο περισσότερο την επεξεργασία του μαθήματος, θα φωτίζουμε σημεία που δε φωτίστηκαν αρκετά στην τάξη.

Ευχή μου θα ήταν να προχωρούσαμε τη συζήτηση για τα κείμενα σε πλάτος και βάθος. Αυτό, όμως, εξαρτάται από τη δική σας όρεξη, συνεργασία και συμμετοχή.


Στα σχόλια μπορείτε να θέτετε οποιονδήποτε προβληματισμό σας, να καταθέτετε τις απόψεις σας και, κυρίως, για να είμαστε χρήσιμοι κι αποτελεσματικοί, να εκφράζετε τις απορίες που τυχόν έχετε. Είτε για το κείμενο είτε για τις απαντήσεις που χρειάζεται να δώσετε στις διάφορες ερωτήσεις.


Όρεξη να 'χουμε! Καλή χρονιά, χωρίς άγχος.


Υστερόγραφο: Για να γράψετε σχόλιο, να ρωτήσετε τις απορίες σας κλπ, πατήστε κάτω από κάθε ανάρτηση τη λέξη " σχόλια ". Στη σελίδα που θα σας παρουσιαστεί γράψτε το σχόλιό σας. Για να δημοσιευτεί, κάνετε μια εγγραφή στο σημείο που γράφει " Εγγραφείτε εδώ" . Αν δεν τα καταφέρετε, τότε "τσεκάρετε" το κυκλάκι στη λέξη "ανώνυμος" - έχοντας πριν γράψει κάτω από το σχόλιό σας το όνομά σας. :-)