Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2008


Ο Πίτερ Μάκριτζ για τον Διονύσιο Σολωμό (2)

Σημειώσεις από το βιβλίο του "Διονύσιος Σολωμός " εστιασμένες στη διδασκαλία του Κρητικού


Δίνουμε σήμερα τη συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης, που ολοκληρώνει τις σημειώσεις μας από το βιβλίο του Π. Μάκριτζ "Διονύσιος Σολωμός" φωτίζοντας θέματα που μας απασχολούν στην τάξη κατά την ανάλυση του Κρητικού.


Η μορφολογία της ποίησης του Σολωμού.

ι) Μέθοδος σύνθεσης.

Ενώ στα νεανικά του χρόνια ο Σολωμός είχε μια φοβερή ευκολία στη σύνθεση, αργότερα απορρίπτει τον αυθορμητισμό των πρώτων του ποιημάτων και προχωράει την ποιητική του δημιουργία αργά, με σκληρή δουλειά. Χαρακτηριστικό είναι πως, ενώ τον "Ύμνο" φαίνεται πως τον γράφει σε ένα μήνα, τους Ελεύθερους Πολιορκημένους τους δούλευε είκοσι ολόκληρα χρόνια!


Στις μεγάλες του συνθέσεις στοχεύει σε μια "οργανική" δομή, όπου κάθε μέλος θα εξαρτιόταν απ' όλα τα άλλα. Τέτοιο παράδειγμα ο Κρητικός, που είναι δομημένος κυκλικά και περιέχει πολλές εσωτερικές παραπομπές. Στο χειρόγραφο του Κρητικού έχει γράψει πέντε διαδοχικές εκδοχές ολόκληρου του ποιήματος, τη μία μετά την άλλη. Το πρώτο σχέδιο είναι σχεδόν όλο σε ιταλική πρόζα, ενώ κάθε διαδοχική εκδοχή περιέχει όλο και περισσότερο υλικό στα ελληνκά, ώσπου στην τελευταία γραφή ολόκληρο σχεδόν το ποίημα είναι γραμμένο στα ελληνικά.

Για τον Σολωμό η ιδέα ενός ποιήματος είναι η ψυχή του, που ο νους μπορεί να τη συλλάβει, αλλά που, βέβαια, δεν μπορεί να υπάρξει, αν δεν ενσωματωθεί σε κάποια γλωσσική μορφή. Η "ιδέα" ήταν κάτι θεϊκό που έπρεπε να το μεταλλάξει σε κάτι συγκεκριμένο, δίνοντάς του σώμα, επινοώντας, δηλαδή, ήρωες, σκηνές, γεγονότα, αφού αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος να γίνει το "μεταφυσικό", "φυσικό". Ίσως η αίσθηση που είχε ο ποιητής πως καμιά υλική μορφή δεν μπορεί με επάρκεια να ενσωματώσει την ιδέα, να είναι αυτή που ευθύνεται για το γεγονός ότι δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει πολλά ποιήματα της ωριμότητάς του. " Η ικανότητα του νου να σκέφτεται", έγραψε, " είναι μεγαλύτερη από την ικανότητά του να μιλάει.".

ιι) Ποιητικά τεχνάσματα

α) λογοτεχνικό είδος
Ο Σολωμός προσπαθεί να συνδυάσει τρία γνωστά λογοτεχνικά είδη σ' ένα μόνο έργο: Το δραματικό, όπου οι ήρωες μιλούν κατευθείαν στον αναγνώστη, το
αφηγηματικό, όπου το μεγαλύτερο μέρος το αποτελεί η διήγηση των πράξεων των ανθρώπων και των αντικειμένων, η διήγηση μιας "ιστορίας" σε δεύτερο χέρι, από τον αφηγητή, και το λυρικό, όπου ο ίδιος ο ποιητής παρουσιάζει κάτι σαν μια άμεση έκφραση μιας προσωπικής συγκίνησης.
Στον Κρητικό ο Σολωμός προχώρησε στη δημιουργία ενός δραματικού μονολόγου, όπου αφηγείται λυρικά την τελευταία δοκιμασία της ζωής του. Είναι ο Κρητικός που μιλάει σε όλη τη διάρκεια του ποιήματος χωρίς καμία αφηγηματική εισαγωγή. Όμως μπορεί να διαβαστεί και σαν λυρικό ποίημα, αφού παρουσιάζει τη συγκίνηση που αισθάνεται ο ίδιος ο Κρητικός. Και, τέλος, όλα είναι τοποθετημένα σ' ένα αφηγηματικό πλαίσιο, υπάρχει, δηλαδή, μια "ιστορία" πίσω από το ποίημα.

β) όνειρα και οράματα
Ένα ποιητικό τέχνασμα που ο Σολωμός επανειλημμένα χρησιμοποιεί είναι να παρουσιάζει μια πράξη σαν να την έβλεπε σε όνειρο ή σε όραμα. Το όραμα τούτο αποκαλύπτει στον ήρωα κάποια αλήθεια δικιά του.
Το όραμα της φεγγαροντυμένης στον Κρητικό παρόμοιο σκοπό υπηρετεί. Σ' ένα είδος έκστασης, βλέπει αυτό που είναι ίσως το θείο αντίστοιχο της αγαπημένης του ή την αθάνατη ψυχή της, όπως ανεβαίνει από το άψυχο κορμί της στον ουρανό. Από τότε ζει πάντα με την ανάμνηση αυτού του οράματος, που τον οδηγεί να δει τη ζωή του σαν προετοιμασία θανάτου, αφού ξέρει ότι, όταν πεθάνει, θα ενωθεί ξανά και με την αγαπημένη του και μ' αυτήν τη θεία οπτασία, που στην ουσία είναι ένα και το αυτό.
Αλλά και η αναφορά του Κρητικού στο θάνατο της αρραβωνιαστικιάς του του φέρνει στο νου το όραμα όπου ψάχνει γι' αυτή στον ουρανό κατά τη Δευτέρα Παρουσία.

γ) η αρχή των ποιημάτων

Ο Σολωμός ποτέ δεν είχε την πρόθεση να γίνονται όλα και αμέσως κατανοητά από τον αναγνώστη των ποιημάτων του. Μερικά ήθελε, όπως ο ίδιος έγραφε, να αρχίζουν ex abrupto, απότομα, δηλαδή και χωρίς καμιά εισαγωγή.Στον Κρητικό η ενότητα που εμφαίνεται με τον αριθμό 18, στην πραγματικότητα είναι η πρώτη του ποιήματος. Με άλλα λόγια, ο Σολωμός σχεδίαζε ν' αρχίσει το ποίημά του με τον Κρητικό και την αγαπημένη του να βρίσκονται ήδη στο πέλαγος, μέσα στην τρικυμία, χωρίς καμιά επεξήγηση για το ποιοι ήσαν και πώς βρέθηκαν εκεί. Υπάρχουν όμως αρκετές ενδείξεις μέσα στο ποίημα για να ζωντανέψει στο μυαλό του ο αναγνώστης τις πιο σημαντικές περιστάσεις που προηγήθηκαν και ακολούθησαν το κρίσιμο συμβάν της θύελλας..
Σκοπός του, να αφαιρέσει από τα ποιήματα κάθε άχρηστο επεξηγηματικό υλικό, για να έχει το υπόλοιπο, όχι μόνο μεγάλη περιεκτικότητα και ένταση, αλλά κι ένα μυστήριο που θα γοήτευε τους αναγνώστες του και θα τους καλούσε να συμμετάσχουν στην ποίησή του.

δ) προσωποποίηση και επίκληση

Η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά του ποιητικού ιδιώματος του Σολωμού, αν και η τεχνική αυτή δε χρησιμοποιείται τόσο εκτεταμένα. Αξίζει να σημειωθεί πως την επίκληση, συνήθως, ο Σολωμός την τοποθετεί στο στόμα κάποιου ήρωα αντί να απευθύνεται στα πράγματα ο ίδιος.
( "αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι! " )

ε) παρομοίωση και μεταφορά

Ενώ στη νεοκλασική ποίηση χρησιμοποιείται συχνά η παρομοίωση, στη ρομαντική, που τείνει να είναι πιο λυρική, προτιμάται συνήθως η μεταφορά.
Γενικά η έκφραση στην ώριμη ποίηση του Σολωμού είναι εξαιρετικά μεταφορική. Αυτό δίνει εικόνες μεγάλης ομορφιάς.
Η χρήση των μεταφορών στο Σολωμό χαρακτηρίζεται από μια πολυπλοκότητα ( π.χ το απόσπασμα 4, 17-24 του Κρητικού ).


στ) εικονοπλαστική και συμβολισμός

Κάνει εντύπωση η επιμονή του ποιητή να χρησιμοποιεί εικόνες που προέρχονται από τον κόσμο της φύσης και του σύμπαντος. Συχνές, π.χ χρησιμοποιούμενες λέξεις: αέρας, άστρο, αστέρι, ουρανός, κόσμος, γη, νερό, θάλασσα, πέλαγο. Συχνότερα επαναλαμβανόμενα επίθετα: καθαρός, δροσάτος, δροσερός, γλυκός, που, είτε αναφέρονται στη φύση είτε στον ηθικό κόσμο των ανθρώπων, οπωσδήποτε δηλώνουν καλοσύνη και αγνότητα.

Συχνά εμφανίζονται, επίσης, ονόματα που αναφέρονται σε μέρη του σώματος ( μάτι, χέρι, φωνή ). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εικόνες που έχουν σχέση με "ξετύλιγμα". Συχνά περιγράφει κάποιο αντικείμενο ( ακόμη και το ανθρώπινο σώμα ) που αποκαλύπτει μια κρυμμένη όψη που ως τότε ήταν μέσα εκεί φυλακισμένη. Έτσι, λέξεις, όπως "μυστήριος" και "κρυφός" συχνά επαναλαμβάνονται. ( Στον Κρητικό: μια ανάμνηση που εμφανίζεται μπροστά του. Το νερό να πετάγεται από το βράχο. Οι εσώτατες σκέψεις του που τις διαβάζει η φεγγαροντυμένη. Η περιγραφή της εμφάνισης της φεγγαροντυμένης.)

Πολλές εικόνες του Σολωμού επαναλαμβάνονται από το ένα ποίημά του στο άλλο σαν να έχουν γίνει μέρος αναπόσπαστο της έκφρασης μιας ιδέας. ( π.χ η μαύρη πέτρα και το ξερό χορτάρι, ή το άστρο του βραδιού, που βγαίνει όταν τα νερά θολώνουν, ή η εικόνα- σύμβολο της κοπέλας με τα τρεμάμενα λουλούδια, για να δηλωθεί η αγνότητά της.)

Αντίθετα από πολλούς ρομαντικούς ποιητές, ο Σολωμός δε χρησιμοποιεί πολλά και διαφορετικά σύμβολα. Μια από τις πιο έντονα συμβολικές μορφές στην ποίηση του Σολωμού είναι η "Φεγγαροντυμένη", που εμφανίζεται ξανά και ξανά. Στον " Λάμπρο", την ώρα που αυτός κωπηλατεί με την κόρη του τη νύχτα, ο Σολωμός κάνει λόγο για φαντασιώσεις "της Αφροδίτης να γεννιέται από τη θάλασσα, να τη φωτίζει και να την ντύνει το φεγγάρι". Έτσι, η φεγγαροντυμένη μοιάζει να έχει σχέση με την Αφροδίτη σαν σύνδεσμος ανάμεσα στον επιγειο (σωματικό) και τον ουράνιο (ψυχικό) έρωτα. Ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός στον "Κρητικό", όπου διδάσκει τον άντρα ότι ο επίγειος έρωτας δεν είναι παρά ο δρόμος που, ακολουθώντας τον, μπορεί κανείς να φτάσει τον ουράνιο έρωτα. Μια παρόμοια οπτασία συναντάμε και στους Ελεύθερους πολιορκημένους, όπου κι εκεί πρόκειται μάλλον για τηνΑφροδίτη.

Η θάλασσα έχει κι αυτή συμβολική σημασία στην ποίηση του Σολωμού. Στον "Λάμπρο", τον "Κρητικό", τον "Πόρφυρα", οι ήρωες δοκιμάζονται μακρυά από το οικείο τους περιβάλλον, στη θάλασσα, η οποία δεν τους προσφέρει σταθερή γη να σταθούν. Οι ήρωες του Λάμπρου, η αρραβωνιαστικιά του Κρητικού, ο κολυμβητής στον Πόρφυρα βρίσκουν το θάνατο στη θάλασσα. Έτσι, η θάλασσα γίνεται το τέλειο σκηνικό για τον αγώνα μεταξύ ζωής και θανάτου.

ζ) Μορφολογικά στοιχεία

1. στιχουργία, 2. ομοιοκαταληξία, 3.επανάληψη, χιασμός, παρήχηση.

στιχουργία

Ο Σολωμός έφτασε στο αποκορύφωμα της ποιητικής του δύναμης με το δεκαπεντασύλλαβο του "Κρητικού", των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" και όλων σχεδόν των ύστερων ελληνικών ποιημάτων του.
Χαρακτηριστικό του δεκαπεντασύλλαβου των δημοτικών και του Σολωμού, η αντιστοιχία ανάμεσα στα δύο ημιστίχια ( π.χ "Κρητικός", 3, 12: την κοίταζα ο βαριόμοιρος μ' εκοίταζε κι εκείνη. )
Στον Κρητικό χρησιμοποιεί ομοιοκατάληκτα δίστιχα, κλασικό της κρητικής στιχουργίας.
Ο Σολωμός πυκνώνει το στίχο του δημοτικού τραγουδιού. Εκεί που ο δεκαπεντασύλλαβος του δημοτικού μπορεί να έχει μόνο τρεις, τέσσερες, πέντε λέξεις που φέρουν σημαντικό νόημα, ο Σολωμός καταφέρνει να χωρέσει μέχρι και οκτώ.

ομοιοκαταληξία

Όλα τα ελληνικά του ποήματα, μέχρι το 1844, οπότε ξεκινάει το Γ΄ σχεδίασμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων, έχουν ρίμα. Σπάνια κάνει πολύπλοκες ρίμες. Του φτάνει να χρησιμοποιεί απλές -στοιχείο πιθανόν ενδεικτικό για το μειωμένο του ενδιαφέρον για την ομοιοκαταληξία.

άλλα μορφολογικά στοιχεία

Δείχνει ευαισθησία στον ήχο της γλώσσας. Ιδιαίτερα συνηθισμένη η επανάληψη του ρήματος στην αρχή κάθε στίχου. Επανάληψη, επίσης, ομάδων ήχων. Παρηχήσεις όχι μόνο συμφώνων, αλλά και φωνηέντων (π.χ το άλφα στον Κρητικό )
Χρησιμοποιείται, επίσης, ο χιασμός, όπου λέξεις ή συντακτικά σχήματα επαναλαμβάνονται με αντίστροφη σειρά. Στον Κρητικό (3, 4 ) δίνεται με ένα σπάνιο και "κρυφό" χιασμό μια μίμηση της αντανάκλασης των άστρων που καθρεφτίζονται στη θάλασσα. Αλλά και στο 5, 43 του Κρητικού υπάρχει ένας ιδιότυπος χιασμός.

η) γλώσσα:χρήση αρχαϊκών και ιδιωματικών στοιχείων

Παρόλο που ήταν θέμα αρχής για το Σολωμό να αποφεύγει όσο το δυνατό τις διάφορες ντοπιολαλιές στη σοβαρή του ποίηση, αφού αποσκοπούσε να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες, το επτανησιακό ιδίωμα υπάρχει μέσα στην ποιητική του γλώσσα, αφού την ελληνική τη μαθαίνει στη Ζάκυνθο και στην Κέρκυρα. Έτσι βλέπουμε ιδιαιτερότητες σε μερικά ρήματα, ιδιαίτερα στον παρατατικό συνηρημένων ρημάτων ( άργειε, άργουνε, εκοίταα ), στον Παρατατικό της παθητικής ( σε -ότουν: ερχότουνε, εσειότουν ), στους μελλοντικούς χρόνους με τη χρήση του "θέλει" αντί του "θα", στην υποτακτική, με τη χρήση του "ήθελε" ( π.χ: αν ήθελε της πω = αν της είχα πει ) και με τη χρήση της παθητικής προστακτικής (π.χ: χάρου, κοίμου )



ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΟ


Γράφτηκε το 1833-34. Αν και αναφέρεται σαν απόσπασμα, είναι στην πραγματικότητα ένα τελειωμένο ποίημα, παρόλο που ο ποιητής δεν έκανε το τελειωτικό χτένισμα. Είναι το μόνο ποίημα του Σολωμού όπου από την αρχή ως το τέλος μιλάει ένας επινοημένος αφηγητής, που, αντίθετα με τους περισσότερους ήρωές του, μένει ζωντανός ως το τέλος για να πει την ιστορία του.
Η σειρά που ακολουθεί ο Κρητικός για να διηγηθεί τα βιώματά του δεν είναι η σειρά της ιστορικής τους εξέλιξης.

Ποιο, λοιπόν, είναι το βασικό θέμα του Κρητικού και ειδικότερα τι σημαίνει η "φεγγαροντυμένη";
Ο Σολωμός δίνει μιαν απάντηση στην πρώτη ερώτηση, όταν λέει ότι το θέμα του Κρητικού είναι ο έρωτας θεοποιημένος. Για την ερμηνεία αυτής της φράσης πρέπει να εξετάσουμε την ταυτότητα της "φεγγαροντυμένης". Παλαιότεροι κριτικοί, επηρεασμένοι ίσως από δύο γυναικείες μορφές στους Ελεύθερους Πολιορκημένους, υποστήριξαν ότι η Φεγγαροντυμένη αντιπροσώπευε την Ελλάδα ή την Ελευθερία. Άλλοι είπαν ότι πρόκειται για μια αγία μορφή, ίσως την Παναγία.. Άλλοι πάλι υποστήριξαν ότι συμβολίζει την αγάπη του Θεού και ότι ο Κρητικός, ασυνείδητα ή όχι, θυσιάζει τη γήινη αρραβωνιαστικιά του για να κερδίσει την επαφή με μια θεϊκή οπτασία.

Μερικοί, τέλος, υποστήριξαν πως η φεγγαροντυμένη δεν είναι άλλη παρά η αθάνατη ψυχή τής αγαπημένης του Κρητικού, που για ελάχιστο χρόνο μένει πάνω από το άψυχο σώμα και τον αποχαιρετά πριν ανέβει στους ουρανούς. Σύμφωνα μ' αυτή τη θεωρία, ο μαγικός ηχός είναι η θεία αρμονία, καθώς οι άγγελοι καλωσορίζουν την ψυχή στον ουρανό.

Αυτή η τελευταία άποψη φαίνεται πιο κοντά στην αλήθεια, αλλά η πραγματικότητα είναι λίγο πιο πολύπλοκη. Ας θυμηθούμε τη φεγγαροντυμένη στον Λάμπρο, που ο Σολωμός είχε πει ότι είναι η Αφροδίτη. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η φεγγαροντυμένη είναι η ψυχή της αρραβωνιαστικιάς, έχει πια μεταμορφωθεί στα μάτια του Κρητικού σε κάτι πιο αφηρημένο. Μοιάζει να έχει γίνει η θεϊκή αρχή του Έρωτα, που μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορες μορφές: σαν ψυχή τής γήινης αγαπημένης, σαν Αφροδίτη, σαν Παναγία, ή κάποια άλλη μητρική μορφή που την ονειρευτήκαμε, ενώ βυζαίναμε το γάλα της μάνας μας. Είναι μια ιδανική μορφή, εν μέρει αφηρημένη έννοια και εν μέρει δημιούργημα των ονείρων. Η μορφή αυτή ίσως ήταν έμφυτη, όπως οι Ιδέες στις οποίες πίστευε ο Πλάτων.

Προς το τέλος του ποιήματος ο Κρητικός υποδεικνύει τη δύναμη του Έρωτα και του Θανάτου. Γιατί χάρη στη συνεργασία αυτών των δύο, που κατέληξε στο θάνατο της αγαπημένης του, μπόρεσε εκείνος να υπερβεί το Χρόνο. Παρ' όλη τη βαθιά πληγή που του άνοιξε ο θάνατος του κοριτσιού, μπορεί τώρα να προσμένει με χαρά μια αιώνια ευδαίμονα ύπαρξη στον Παράδεισο με την αγαπημένη του. Αυτή η αίσθηση της ασημαντότητας της επίγειας ζωής, αν τη συγκρίνει κανείς με την αιωνιότητα, είναι παρόμοια με τα αισθήματα που εκφράζουν κι άλλα πρόσωπα στην ποίηση του Σολωμού. Ο πάναγνος έρωτας του Κρητικού για την αρραβωνιαστικιά του είναι αυτός που του επέτρεψε να ρίξει μια ελάχιστη ματιά στην αιωνιότητα.



6 σχόλια:

marilou είπε...

kalhspera sas...molis anakalupsa to blog eimai mathitria triths lukeiou 8ewritikis..uparxoun paromoia blogs k g ta alla mathimata? epsa3a alla den vrhka kanena akomh:(

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Marilou,
Δε νομίζω πως μπορώ να σε διαφωτίσω. Εμείς, στο σχολείο μας, δεν έχουμε άλλα μπλογκ για κάποιο από τα μαθήματα που δίνεις το καλοκαίρι. Άλλα δεν έχω βρει. Μπορείς να ρίξεις μια ματιά σ' αυτά που έχω ως link, αλλά κι απ' αυτά κανένα δεν είναι εξειδικευμένο στα μαθήματα της θεωρητικής κατέυθυνσης, απ' όσο ξέρω.

Αυτό, της λογοτεχνίας κατεύθυνσης, φέτος θα προσπαθήσουμε, οι μαθητές μου κι εγώ, να το ζωντανέψουμε και να καλύπτει όσο ικανοποιητικότερα γίνεται την εξεταστέα ύλη. Σου προτείνω να το παρακολουθείς και, όποτε κι αν θελήσεις, μαζί με τους μαθητές μου, να στέλνεις απορίες ή απαντήσεις στις ερωτήσεις/εργασίες που θα προτείνουμε.

Φροντιστήριο πηγαίνεις; Είσαι ευχαριστημένη από τις παραδόσεις στο σχολείο σου;

Για ό,τι χρειαστείς εδώ είμαστε. Καλή σου χρονιά, καλή δύναμη και ...κοίτα να απολαύσεις τη διαδρομή μέχρι τις εξετάσεις. ( γίνεται, γίνεται! ) :-))

marilou είπε...

sas euxaristw g ts plhrofories.... kanw idietera sto mathima ths logotexnias alla h kathigitria m mou leei ot xreiazome mono duo wres to dekapen8imero..egw parola auta niwthw anasfaleia...sto sxoleioden exoume 3ekinhsei akomh paradwseis...

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Μαριλού,

Δε χρειάζεται να νιώθεις καμιά ανασφάλεια. Η λογοτεχνία σου ζητάει απλώς τη ζεστή σου ματιά ( αρχικά..).Διάβασε τα κείμενα, ξεχώριζε από τα συνοδευτικά κείμενα του βιβλίου και τις εισαγωγές τα στοιχεία που σου είναι απαραίτητα για να "ξεκλειδώνεις" το κείμενο, να το αναλύεις καλύτερα, να έχεις και ένα βοήθημα ( Μεταίχμιο; Ελληνικά Γράμματα;) δίπλα σου, ώστε να σε καλύπτει και να σου συστηματοποιεί τις πληροφορίες.
Αν κάνεις κάθε 15 μέρες μάθημα, στο μεσοδιάστημα μπορείς να γράφεις εργασίες που θα σου βάζει η καθηγήτριά σου.

Στο σχολείο μας αύριο μπαίνουμε στην εισαγωγή του Σολωμού. Ήδη έκανα μιαν ανάρτηση που μπορεί να σου είναι χρήσιμη, ρίξε μια ματιά.

Μπαίνε στο μπλογκ συχνούτσικα. Θα βρίσκεις σχεδιαγράμματα, υλικό, ερωτήσεις, απαντήσεις, μπορείς να στέλνεις τις απορίες σου στο μέιλ, όπως κάνουν και τα παιδιά της τάξης μου.

Το σίγουρο είναι πως, αν διαβάζεις, θα πας καλά. Δεν έχει παγίδες το μάθημα. Κατανόηση βαθιά χρειάζονται τα καημένα τα κειμενάκια.
Και αγάπη. Όπως όλοι μας...
Καλό σου βράδυ.

Ανώνυμος είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
Ανώνυμος είπε...

Ακομη μια μαθητρια της τριτης λυκειου ειμαι κι εγω φετος, με τ εκπαιδευτικο συστημα κυριολεκτικα να μπουσουλαει. Τα βιβλια ανυπαρκτα και οι καθηητες οσο καλοι κι αν ειναι ποσο πια για να καλυψουν το κενο που προκαλειται? Τελοσπαντων, η ιστοσελιδα σας ειναι πραγματικα βοηθητικη και αξιολογη!
Αν και δεν ειμαι μαθητρια σας ειλικρινα εχω μια απορια. Θεωρω σκληρο να χανουμε το μυστηριο του ποιηματος <> και να δινουμε τοσες αναλυσεις οσο απαραιτητες και αν μας ειναι τελικα για να κατανοησουμε την ποιηση. Γιατι η Φεγγαροντυμενη να ναι η Παναγια? Ολα τα αποδισουμε σε μια ανωτατη δυναμη! Απο κει που μου προκαλουσε τρελο ενδιαφερον κατεληξα να θεωρω αυτονοητο οτι για ακομη μια φορα ειμαστε αντιμετωποι με μια θεικη μορφη ουφφ! Συγνωμη για την πολυλογια μου! :-)