δοκιμές νάρκης του άλγους...Αναπλήρωση-8

Λίγα λόγια για το πρώτο ποίημα της ενότητας "Ποιήματα για την ποίηση", τη
«Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου· ποιητού εν Κομμαγηνή· 595μ.Χ», του Κ. Καβάφη, σήμερα. Τα υπόλοιπα θα τα δούμε στην τάξη, όπου θα κουβεντιάσουμε και τα βασικά σημεία της ανάλυσης και του περιεχομένου του ποιήματος.

Το γήρασμα του σώματος και της μορφής μου
είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.
Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά.
Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα∙
νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω.

Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.-
Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάμνουνε – για λίγο – να μη νοιώθεται η πληγή.

Πρώτα κάποια σχόλια για τον κάπως περίεργο και εκτενή τίτλο (από τους πιο εκτενείς του Καβάφη και μάλιστα δυσανάλογος με το ποίημα).
Γιατί τον επιλέγει έτσι ο Καβάφης; Γιατί αλλάζει τον αρχικό τίτλο του ποιήματος ( "Το μαχαίρι"); Κι ύστερα… Ποιος είναι αυτός ο Ιάσων Κλεάνδρου; Η Κομμαγηνή; Τι έγινε το 595μ.Χ;
Το όνομα, το τοπωνύμιο, η χρονολογία, δίνουν ένα ιστορικό άλλοθι στον Καβάφη, για να αναπτύξει τον εσωτερικό αυτό μονόλογο. Ένα ιστορικό άλλοθι που και τον ίδιο θα κρύψει και θα δώσει άλλη διάσταση στο ποίημά του.
Ο Ιάσων Κλεάνδρου δεν υπήρξε. Είναι φανταστικό πρόσωπο και το όνομά του, πιθανώς, με πολλή προσοχή καασκευασμένο ( Ιάσων, ιάομαι=θεραπεύω. Κλεάνδρου < κλέος+ἀνήρ) Η Κομμαγηνή, ένα μικρό κρατίδιο στη Συρία, σε παρακμή, αφού 40 χρόνια αργότερα (638) θα κατακτηθεί από τους Άραβες, μόνο ως σύμβολο φθοράς εξυπηρετεί. Ίσως γι' αυτό και το
595μ.Χ, αφού τίποτ' άλλο δε συνέβη τότε. Ίσως και γιατί η χρονολογία περιλαμβάνει την ηλικία του ίδιου του Καβάφη, όταν έγραφε το ποίημα ( 55 χρονών το 1918)

Τι μένει απ' τον τίτλο; "Μελαγχολία ποιητού" Αυτό το τετριμμένο, το πολυχρησιμοποιημένο από/για τους ποιητές συναίσθημα, η μελαγχολία, αποκτάει άλλη διάσταση καθώς εντάσσεται σ' αυτό το ψευδοϊστορικό πλαίσιο. Το ανύπαρκτο πρόσωπο της ιστορίας, ο Ιάσων Κλεάνδρου, γίνεται το προσωπείο του Καβάφη, του... ποιητού εν Αλεξανδρεία, 1918 μ.Χ…

Και γιατί αυτό; Τι κερδίζει το ποίημα έτσι;
--Τα συναισθήματα του ποιητή έτσι αποκτούν τη διάσταση του καθολικού και διαχρονικού βιώματος [Γιατί;]
--Δίνεται η ευκαιρία στον ποιητή να μιλήσει με προσωπείο, άρα με ελευθερία.
-- Κερδίζει σε αντικειμενικότητα, αληθοφάνεια, πειστικότητα. [Γιατί;]


Ας πάμε στο ποίημα, ας το διαβάσουμε πάλι προσεκτικά.
Ποιο είναι το θέμα του; Δε δηλώνεται από την αρχή; Δεν επαναλαμβάνεται η λέξη "πληγή" που προσδιορίζει το γήρασμα τρεις φορές στο ποίημα; Δεν επαναλαμβάνεται το θέμα και στην αρχή της δεύτερης στροφής;
Πληγώνει, λοιπόν, το γήρασμα, φριχτά. Ο χρόνος, σα μαχαίρι, φριχτά μας πληγώνει, μας φθείρει. Θλιβερή, απόλυτη διαπίστωση: "Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά." Ένας στίχος, τέσσερις λέξεις, η πρώτη κι η τελευταία αρνητικές. Πλήρης αδυναμία αυτοπαρηγοριάς.
Κι εκεί η Ποίηση, η Τέχνη της Ποιήσεως. Με κεφαλαία, προσωποποιημένη, σα φίλη, σα σύντροφος. Την οποία ικετεύει ο ποιητής να…
...τι; Έχει δίκιο το σχολικό βιβλίο που ισχυρίζεται ότι ο ποιητής ικετεύει την ποίηση να θεραπέυσει τα σημάδια του χρόνου ( σελ.67); Θεραπεία επιδιώκει ο ποιητής; Ή μήπως την πρόσκαιρη ανακούφιση, τη νάρκωση; Βρείτε 4 λέξεις/διατυπώσεις με τις οποίες μπορείτε να στηρίξετε μιαν απάντηση σ' αυτό το ερώτημα.

Και με τι θα επιχειρήσει η Ποίηση να ναρκώσει το άλγος, τον πόνο από το γήρασμα; Ποια είναι τα φάρμακά της; Και ποια τα μέσα της;

Λοιπόν, ποια η προσφορά της ποίησης στο ποίημα αυτό; Ποιος ο ρόλος της; Αλλά και ποια η στάση απέναντι στη φυσική φθορά που φέρνει ο χρόνος;

Τα εκφραστικά μέσα τα βρήκατε; Βρήκατε την υπαλλαγή, τις μεταφορές, τις προσωποποιήσεις, το υπερβατό, τις επαναλήψεις, την ποιητική αποστροφή;

Διαβάστε με προσοχή τις υποσημειώσεις του βιβλίου (σελ.66), καθώς και το σχόλιο της σελ. 67.
Απαντήστε στις ερωτήσεις του ΚΕΕ: 1) Το ποίημα αποτελείται από δύο δυσανάλογες ως προς το μέγεθος στροφές. Ποιο είναι το περιεχόμενό τους και πώς συνδέονται μεταξύ τους; 2) Γιατί νομίζετε ότι χαρακτηρίζονται τα φάρμακα της ποίησης ως δοκιμές;