Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2008

Μνήμη Γιάννη Ρίτσου

" Α, να' σαι ήλιος, να χαρίζεις φως"
φράση από επιστολή στην αδελφή του Λούλα


11 Νοεμβρίου 1990. Φεύγει από τη ζωή ο Γιάννης Ρίτσος. Κατάφωτη η ποίησή του συνεχίζει να μας συντροφεύει, προσφέροντάς μας ένα δεκανίκι σε εποχές δύσκολες.


Είναι εντυπωσιακή η σύγκριση του βιογραφικού του με το πνεύμα της ποίησής του και της στάσης του απέναντι στη ζωή. Γνωρίζει πολύ νωρίς το θάνατο οικείων ανθρώπων ( μητέρας, αδερφού), τη χρεωκοπία του πατέρα του και τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρείο - αργότερα και της αδερφής του -, την αρρώστια ( για χρόνια πολλά φυματικός, μπαινοβγαίνει σε κλινικές και σανατόρια ), τη φτώχεια, τα πολλά χρόνια της εξορίας, των φυλακίσεων και των διώξεων, της κατ' οίκον απομόνωσης.

Κι όμως. Όχι μόνο σε καμιά στιγμή της ζωής του δεν κάμπτεται, αλλά το έργο του πλημμυρίζει από φως, αισιοδοξία, αγάπη για τη ζωή, αγωνιστικότητα, πίστη στον Άνθρωπο, εμμονή σε αξίες, ιδανικά και οράματα.


Ένα σκελετό του βιογραφικού του παρουσιάζουμε σήμερα και θα επανέλθουμε πολλές φορές, αφού και το 2009 συμπληρώνονται 100 χρόνια από το θάνατό του.



Μπορείτε να δείτε περισσότερα και στα ωραία αφιερώματα: http://roadartist.blogspot.com/,

http://many-books.blogspot.com/ και

http://www.blogger.com/profile/05869404678430425403


1909. Γέννηση στη Μονεμβασιά, το τέταρτο παιδί αρχοντικής οικογένειας.

1921. Πεθαίνει από φυματίωση ο αδερφός του και μετά από τρεις μήνες η μητέρα του, 42 χρονών, σε σανατόριο του Πηλίου. Βρίσκει καταφύγιο στη ζωγραφική και στη στιχουργία.

1925. Στην Αθήνα με την αδερφή του Λούλα. Ανεργία, δύσκολες συνθήκες, δικτατορία Πάγκαλου, εργάζεται ως δακτυλογράφος και αντιγραφέας στην Εθνική Τράπεζα.

1926. Φυματίωση. Επιστροφή στη Μονεμβασιά. Ο πατέρας έχει χρεωκοπήσει. Ο Ρίτσος εγκαθίσταται σε ένα ερειπωμένο πανδοχείο και ο πατέρας του, με ψυχολογικά προβλήματα στο ψυχιατρείο του Δαφνιού. Επιστρέφει στην Αθήνα. Η φυματίωση εξακολουθεί να τον ταλαιπωρεί, εργάζεται ως βιβλιοθηκάριος και γραφέας.

1927 - Νοσηλεύεται στην κλινική Παπαδημητρίου και αργότερα στο Σωτηρία. Θα μείνει
1930 εκεί για τρία χρόνια. Διαβάζει ποίηση, γνωρίζει την Πολυδούρη.

1930-31 Νοσηλεύεται στο άσυλο φυματικών της Καψαλώνας, ένα σανατόριο για
άπορους, στην Κρήτη. Με δημόσια επιστολή καταγγέλλει την αθλιότητα.

1931 Επιστροφή στην Αθήνα. Δουλεύει ως ηθοποιός και σκηνοθέτης κι αργότερα ως επιμελητής και διορθωτής δοκιμίων.

1934 Εκδίδει τις πρώτες του ποιητικές συλλογές.

1936 [Επιτάφιος] Η αγαπημένη του αδελφή Λούλα οδηγείται στο Δαφνί.

1937 Νέα υποτροπή της αρρώστιας του. Σανατόριο Πάρνηθας.

1938 Πεθαίνει ο πατέρας του στο Ψυχιατρείο.

1941 Πόλεμος. Κατάκειτος στο σπίτι συναδέλφων του.

1942 Η πείνα της κατοχής σκοτώνει χιλιάδες ανθρώπους. Ο Ρίτσος εξαντλημένος κινδυνεύει θανάσιμα. Γίνεται δημόσιος έρανος για τη σωτηρία του. Ο ίδιος ζητάει τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν να παραδοθούν ακριβοδίκαια σε όσους έχουν ανάγκη. Προσχωρεί στο μορφωτικό τομέα του ΕΑΜ.

1945 Με τον ΕΛΑΣ, γράφει έργα εμπνευσμένα από τις ιστορικές συγκυρίες.

1946-7 [Ρωμιοσύνη], [Κυρά των αμπελιών].

1948 [Καπνισμένο τσουκάλι] Συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται στο στραστόπεδο Κοντοπούλι της Λήμνου.

1949 Μεταφέρεται στη Μακρόνησο. Τα χειρόγραφα τα θάβει στη γη, μέσα σε μπουκάλια, για να διασωθούν.

1950-1 Απολύεται ως φυματικός αλλά μετά από ένα μήνα συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στον Αη-Στράτη. [ Γράμμα στο Ζολιό Κιουρί ]

1952 Επιστρέφει στην Αθήνα. Το έργο του είναι απαγορευμένο. Προσχωρεί στην ΕΔΑ.

1954 Παντρεύεται την παιδίατρο Φαλίτσα Γεωργιάδη από τη Σάμο. [Αγρύπνια ]

1955 Γεννιέται η κόρη του Έρη. [ Πρωινό άστρο ]

1956 [Η σονάτα του σεληνόφωτος]

1957 Θάνατος της Φωτεινούλας, κορούλας του ζεύγους που τον φιλοξενούσε. Συγκλονίζεται. Η ποιητική του παραγωγή είναι έντονη.

1958 [Ανυπόταχτη Πολιτεία]

1960 Κυκλοφορεί ο Επιτάφιος, σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Το έργο αγκαλιάζεται από το λαό.

1962 Υποτροπή της φυματίωσης. Νοσηλεία στην Οστράβα.

1967 Τη νύχτα του πραξικοπήματος ο ποιητής ειδοποιείται από φίλους που τον προτρέπουν να φύγει και να κρυφτεί. Οι διώξεις πολιτικών στελεχών και διανοουμένων έχουν αρχίσει. Αρνείται να φύγει, ετοιμάζει τα πράγματά του και περιμένει μέσα στο σπίτι του. Στις έξι το πρωί , αστυνομικοί τον συλλαμβάνουν. Μεταφέρεται εξόριστος στη Γυάρο, στη Λέρο, στο Παρθένι.

1968 "Άγιος Σάββας", Λέρος, κατ' οίκον περιορισμός στο Καρλόβασι της Σάμου.

1970 Επιπλοκή της υγείας του. Εγχειρίζεται.

1970- Γενικεύεται, σταδιακά, η διεθνής αναγνώριση, πολλαπλασιάζονται τα διεθνή βραβεία.
1975 Έχει έρθει η ώρα της ύψιστης αναγνώρισης και καθιέρωσης.

1977 Βραβείο Λένιν στη Μόσχα

- 1990 Τιμές, βραβεία, πλήθος εκδόσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό. Πεθαίνει στις 11 Νοεμβρίου στην Αθήνα και ενταφιάζεται στις 14 στη Μονεμβασιά.

ΣΗΜ. Τα στοιχεία του βιογραφικού του αντλήθηκαν κυρίως από τα χρονολόγια της Αγγελικής Κώττη και του Θοδωρή Πετρόπουλου.

7 σχόλια:

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΟΣ είπε...

Υπέροχη δουλειά Διονύση.
Όπως πάντα .
Σήμερα δεν μπόρεσα να αποφύγω και μη αφήσω σχόλιο, γιατί ο Γιάννης Ρίτσος μαζί με το Τάσο Λειβαδίτη είναι από τους αγαπημένους μου.
Μας άφησε τόσα πολλά !
και που να βρω λόγια ικανά να αποτυπώσουν το σημάδι που άφησαν επάνω μου τα έργα του!
Ευχαριστώ δάσκαλε, να είσαι καλά.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Επισκέψεις σαν τη δική σου, Επίκουρε, ανοίγουν τα σύνορα της τάξης μας. Στην αρχή δεν το είχα σκεφτεί έτσι το ιστολόγιο - είχα το μυαλό μου αποκλειστικά στα παιδιά, στο μάθημα, στην προσπάθεια που καταβάλλουν φέτος για τις εξετάσεις τους.
Συνειδητοποιώ όμως πόσο όμορφο είναι να νιώθεις πως μπορούν κι άλλοι να συμπορεύονται κι αυτό, εκτός από όμορφο, είναι και ενθαρρυντικό.
Κι έτσι, χωρίς καθόλου να χάνεται ο αρχικός στόχος, ένα δροσερό αεράκι κάπου κάπου μπορεί να μπαίνει από το παράθυρο της τάξης μας.
Επί της ουσίας:Ρίτσος θα ακολουθήσει πολύς, μια και συμπεριλαμβάνεται στην ύλη του μαθήματος της λογοτεχνίας κατεύθυνσης.
Να είσαι καλά.

Ανώνυμος είπε...

Μπράβο για την δουλειά του, μπράβο και για την δική σου

Κατερίνα Δε.Στα.Πα. είπε...

Σιωπηλή... αλλά παρούσα!
ΕΥΓΕ κύριε καθηγητά!!!

Ε. Στάμου είπε...

Με αφορμή την ανάρτηση αυτή είδα σήμερα στα κενά μου στο σχολείο ένα ντοκιμαντέρ πορτραίτο για τον Γιάννη Ρίτσο, από το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ.

http://www.ert-archives.gr/wpasV2/public/p05-browse.aspx?titleid=6682&action=mBrowse&mst=00:00:00:00

Καταπληκτικό αφιέρωμα! Είναι βέβαια λίγο μεγάλο (περίπου διάρκειας μιας ώρας) αλλά αξίζει τον κόπο. Αρχίζει με την Αλίκη Καγιαλόγλου, που ερμηνεύει μελοποιημένο απόσπασμα από τον «ΕΠΙΤΑΦΙΟ». Βλέπουμε, μεταξύ άλλων, σκοτεινά πλάνα από το εσωτερικό του σπιτιού του ποιητή, τον ίδιο να καπνίζει και να διαβάζει ποιήματά του, τον βιογράφο του ΖΕΡΑΡ ΠΙΕΡΑ να μιλά για τη ζωή και το έργο του, τη Μελίνα Μερκούρη να μιλά για ό,τι αντιπροσωπεύει ο ποιητής για εκείνη (κεφ. 14) και να διαβάζει τους πρώτους στίχους από τη «Ρωμιοσύνη» (κεφ. 16).
Υπάρχουν πλάνα από τη Μακρόνησο, από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και από επισκέψεις του ποιητή σε σχολικούς χώρους (κεφ. 28).
Ο Μ. Θεοδωράκης σε συνέντευξή του αναφέρεται στα 1958, όταν ο Ρίτσος του έστειλε στο Παρίσι, όπου βρισκόταν, τον «Επιτάφιο» για να τον μελοποιήσει. Έτσι, το πάντρεμα της λαϊκής μουσικής με τη στρατευμένη ποίηση αποτέλεσε τη βάση της λεγόμενης «έντεχνης λαϊκής μουσικής». Η «Ρωμιοσύνη» είχε περιπέτειες. Τους στίχους του τους έστειλαν γυναίκες κρατουμένων το `62 ή `63 αλλά δεν τον άγγιξαν τότε. Παρέμειναν ξεχασμένοι στο γραφείο του ανάμεσα στα χαρτιά του επί 4 χρόνια. Το Γενάρη 1966 μετά από μια διαδήλωση των δημοκρατικών στον Πειραιά, στην οποία συμμετείχε και ο ίδιος ως βουλευτής, γυρίζοντας στο σπίτι είδε πάνω στο πιάνο το ποίημα του Ρίτσου, χωρίς να ξέρει πως βρέθηκε εκεί. Εκείνη τη στιγμή το βρήκε απόλυτα ταιριαστό με τις δυσκολίες που περνούσε ο λαός και η δημοκρατία και το μελοποίησε μέσα σε μισή ώρα. Το έργο πήρε την πραγματική του σημασία ένα χρόνο αργότερα, στη χούντα «Εκείνος έγραψε τους στίχους για το παρελθόν κι εγώ τη μουσική για το μέλλον» είπε ο Θεοδωράκης (κεφ. 29).
Το Νοέμβρη του 1977 ο Ρίτσος πήγε στη Μόσχα μαζί με τον Αραγκόν για να παραλάβει το βραβείο Λένιν για την ειρήνη, που αποτελούσε το αποκορύφωμα της διεθνούς αναγνώρισης για την προσφορά του Ρίτσου στην ποίηση και στο παγκόσμιο επαναστατικό κίνημα (κεφ. 42).
Τέλος, ο ΒΙΚΤΩΡ ΣΟΚΟΛΟΥΚ, κριτικός, μιλά για τη λειτουργία των αντιθέσεων στο ποιητικό έργο του Ρίτσου: ζωής-θανάτου, ελευθερίας-εξαναγκασμού, υποχρέωσης-αλήθειας, μοναξιάς-ανθρώπινης επαφής), κεφ. 44.
Ακατάσχετη η φλυαρία μου αλλά με εμπνέει η θεματολογία του ιστολογίου.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

evlahos, κυκλάμινο,
η παρουσία σας ζεσταίνει την τάξη μας. Ευχαριστούμε.
Ξέρω πως το πρόχειρό σας είναι γεμάτο σημειώσεις :-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

ε. στάμου,
Με τόσο ουσιαστική φλυαρία όχι μόνο δε σε συγχωρούμε, αλλά θα απαιτούμε, στο εξής να ξαναπέφτεις στα ίδια...λάθη.
Το έχω δει κι εγώ το ντοκιμαντέρ, Ευαγγελία, περιλαμβάνει ζωντανές κι ενδιαφέρουσες σκηνές, το σχεδίαζα να το ψάξω μήπως και το προβάλουμε σχολείο - αν και, εξεταστικά, δε βλέπω να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο Ρίτσο.
Εξεταστικά, ξαναλέω, γιατί από ΟΛΕΣ τις άλλες πλευρές και τη ζωή μας αξίζει να δίνουμε!

Η Άννα, τα χαιρετίσματά της. Η διαπραγμάτευση για την απόκτηση υπολογιστή συνεχίζεται σκληρή και αδυσώπητη! :-)