Καιρός σκεπτικός. Χριστουγεννιάτικα διηγήματα. ( εκτός ύλης)

(Τώρα που είστε εκδρομή, ευκαιρία είναι να ξεφύγουμε λιγάκι από το βάρος της εξεταστέας ύλης..)

Η Ιωάννα Καρυστιάνη συγκεντρώνει εννιά αδελφάκια διηγήματα στη συλλογή «Καιρός σκεπτικός» που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2011। Στη μακέτα του εξώφυλλου, που σχεδίασε ο Αντώνης Αγγελάκης, σ’ ένα γκρίζο, χιονισμένο τοπίο ένα δέντρο με λίγα γυμνά κλαδιά· στην άκρη του ενός στέκεται ένα πουλάκι।

Τα Χριστούγεννα του 2010 είναι το νήμα του χρόνου που δένει όλες τις ιστορίες· οι οποίες είναι βαθύτερα, ουσιαστικότερα δεμένες με ένα στέρεο θεματικό ιστό, έναν ιστό που τις κάνει να είναι πραγματικά χριστουγεννιάτικα διηγήματα। Όχι με αη Βασίληδες και ελαφάκια και ψώνια. Έναν ιστό ανθρώπινης ψυχής και αγάπης που υφαίνει η συγγραφέας σκύβοντας με τρυφερότητα πάνω από τους ήρωές της. Σε όλες τις ιστορίες άνθρωποι αποκλεισμένοι σε αναζήτηση διεξόδου. Αποκλεισμένοι στα στενά τους όρια, είτε αυτά είναι σπίτι («Θεριό»), είτε νησί, («Ψαρόνια»), είτε γάμος («Μπάρδο» ), είτε σύμβαση («Στα μανταλάκια»), είτε πόλη («Γέρασες, μικρέ μου», είτε κοινωνικός αποκλεισμός («Κινέτα»). Μοναξιά που δεσπόζει. Και άνθρωποι κάθε είδους, κυρίως ενήλικες, που προσπαθούν, ο καθένας με τον τρόπο του, να τη διαχειριστούν.

Χριστούγεννα του 2010, εποχή κρίσης, που όμως μένει στο περιθώριο της υπαρξιακής περιπέτειας των ηρώων. Σκοτεινά Χριστούγεννα πλαισιώνουν τις ιστορίες μας. Τα γιορτινά φώτα και τα λαμπιόνια απλώς μεγαλώνουν το γύρω σκοτάδι μετατρέποντάς το σε θλιβερό σκηνικό. Η Καρυστιάνη στο μέσα σκοτάδι εστιάζει, στα σκοτεινά χριστούγεννα των μοναχικών ψυχών. ( « Έχω παιδιά; Έχω εγγόνια; Ποιος να ’ναι, βρε Μάκη; Κι όσοι απομείνανε γύρω – γύρω, καθαρίζουν μ’ ένα ξερό τηλεφώνημα για Χρόνια Πολλά. Ενός λεπτού υπόθεση με κάνανε» (σελ. 166).
Που αποζητούν ένα άγγιγμα, που απλώνουν το χέρι, που επινοούν λύσεις ν’ ακουμπήσουν τη ζεστασιά τους, την ψευδαίσθησή τους για τις μέρες που θα ’ρθουν, που αγωνίζονται να στήσουν γέφυρες στα ερείπια πολλές φορές, για ένα μαζί. «Ναι, σήμερα νιώθει άνθρωπος. Χάιδεψε σώμα. Το άγγιγμα, το σμίξιμο, ο χτύπος μιας καρδιάς στο χέρι της. Σαν να κέρδισε κιόλας το φλουρί της βασιλόπιτας» ( σ. 101) ή « Τι να την κάνει την ελευθερία του δίχως αυτόν; Στα εξήντα οχτώ του δε διψά γι’ αυτήν, διψά για τα δεσμά της φροντίδας και της στοργής» ( σελ. 121) ή «(…) για σας, κύριε Τόλη, αυτή η τοσοδούλα φράση ολόκληρο ευαγγέλιο» ( σελ.200)

Καρποί αγάπης για τη ζωή και τους ανθρώπους, θα έλεγες πως είναι τα εννέα διηγήματα της Καρυστιάνη. Σα να βάλθηκαν τα ίδια να κάνουν παρέα στους ήρωές τους. Και αντίδωρο σε έναν τόπο που πολύ αγαπήθηκε και που τώρα υποφέρει. Απλωμένες οι ιστορίες σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, Τήνο, Κρήτη, Τρίκαλα, δυτική Μακεδονία, Πεντέλη, Κατερίνη, Πειραιά, Κινέτα, ένα μωσαϊκό ανθρώπων με κοινό παρονομαστή τη μοναξιά και την ανάγκη επαφής, ζωή κανονική, χωρίς περιτύλιγμα, χωρίς βερνίκι και ψεύτισμα, ζωή πίσω από τα φώτα.
Άνθρωποι που τρίβονται στη ζωή κι απ’ τη ζωή, που πορεύονται μέσα από τις απώλειες, που αγωνίζονται για το λίγο που τους αναλογεί, άνθρωποι άνθρωποι και λιγότερο χαρακτήρες λογοτεχνικοί।

Κι αυτός ο κόσμος πλάθεται με μια γλώσσα πλούσια, γεμάτη χυμούς, μια γλώσσα με μνήμη που επιμένει και που ονομάζει τα αντικείμενα, που δίνει υπόσταση και στα πιο ταπεινά, κοφτή και κοφτερή, ευλύγιστη κι ολοζώντανη.

Κάπως έτσι «διαβάζω» και το εξώφυλλο: Ένα μικρό, ανυπεράσπιστο πουλάκι στην άκρη ενός γυμνού κλαδιού, στην άκρη του γκρίζου, χιονισμένου τοπίου. Η Καρυστιάνη έχω την εντύπωση πως εφάρμοσε αυτό που η Κική Δημουλά λέει για το ποίημα: ««...Βαδίζεις σε μιαν έρημο. Ακούς ένα πουλί που κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα...»

Η Καρυστιάνη φτιάχνει το δέντρο μπορώντας να αφουγκραστεί στην έρημο τις ομιλούσες ψυχές των ανθρώπων. Και δεν είναι εύκολο αυτό. Θέλει μεγάλη ευαισθησία, πολλή αγάπη και επίμονη προσήλωση στο ουσιώδες – πράγματα σπάνια πια στον καιρό της κρίσης. Και δίνοντάς τους λόγο, μας προτρέπει να τις ακούσουμε κι εμείς, καθώς μας ψιθυρίζουν τη φράση του Εμπειρίκου: «Πάρε τη λέξη μου, δώσε μου το χέρι σου»

Στο διαδίκτυο βρήκαμε αυτό το βίντεο του वंग्लौक της κινηματογραφικής λέσχης Άνδρου: