κλειστά ρολά με χάρη

Πολλές φορές, στη ροή της αφήγησης ενός έργου, υπάρχουν κάποιες λεπτές, μικρές παρατηρήσεις που μπορεί να μην επηρεάζουν καθόλου την εξέλιξή του, εμπλουτίζουν όμως το ίδιο το κείμενο, καθώς η άποψη του συγγραφέα, διεισδυτική και αναλυτική, φωτίζει συμπεριφορές, θέτει σε συζήτηση αντιλήψεις, προτείνει γωνία θέασης, ερμηνεύει περιγράφοντας.

Στα σημεία εκείνα μπορεί ο αναγνώστης να αναγνωρίζει και τον εαυτό του ακόμα, να διαβάζει σκέψεις που αναγνωρίζει πως υπάρχαν μέσα του. Ιδέες, εντυπώσεις και παρατηρήσεις που μπορεί να υπάρχουν ασχημάτιστες μέσα του, με την εκφρασμένη αναφορά του αφηγητή παίρνουν σχήμα, διατυπώνονται καθαρά, έτσι που ο αναγνώστης είναι δυνατό να αναγνωρίζει κάτι δικό του στην περιγραφή αυτή˙ μια δική του σκέψη ή συμπεριφορά.

Μια και λέγαμε για την «Πείνα» του Κνουτ Χάμσουν, κοιτάξτε μια τέτοια «στιγμή» από εκεί ( σελ. 26): «Δεν τολμούσα να κοιτάξω πίσω μου, και δεν ήξερα αν είχε ξαναγυρίσει στο παράθυρο˙ καθώς εμβάθυνα σ’ αυτό το ερώτημα, γινόμουν όλο και πιο νευρικός και ανήσυχος. Πιθανόν να ήταν εκεί αυτή τη στιγμή, παρακολουθώντας προσεκτικά τις κινήσεις μου, και μου ήταν εντελώς ανυπόφορο να νοιώθω να με κατασκοπεύουν έτσι από πίσω. Ίσιωσα όσο περισσότερο μπορούσα το σώμα μου, και συνέχισα το δρόμο μου. Άρχισα να νιώθω τραντάγματα στις γάμπες και το βάδισμά μου έγινε αβέβαιο, εξ αιτίας της θέλησής μου να το κάνω κομψό. Για να δείχνω ήρεμος κι αδιάφορος, κουνούσα το χέρι με έναν παράξενο τρόπο, έφτυνα χάμω και σήκωνα τη μύτη μου ψηλά στον αέρα˙».

« (…) και το βάδισμά μου έγινε αβέβαιο, εξ αιτίας της θέλησής μου να το κάνω κομψό». Σας έχει συμβεί ποτέ εσάς, ξέροντας πως σας παρατηρούν, να προσπαθείτε να ρυθμίσετε την κίνησή σας για να δίνετε την εντύπωση που θα θέλατε; Κι αν η σκέψη αυτή του αφηγητή, διατυπωμένη μ’ αυτό τον τρόπο, θέτει το θέμα της φυσικότητας και της προσποίησης, εσείς τι λέτε γι’ αυτό; Ποιοι οι λόγοι που πολλές φορές χάνουμε τη φυσικότητά μας; Τι θα μας βοηθούσε να μην τη χάναμε; Ποια είναι, συνήθως, τα αποτελέσματα της προσποίησης; Και λοιπά.
Ένα έργο πιστεύω ότι μπορεί να παίρνει αξία κι από τις διάσπαρτες μικρές, ‘περαστικές’, αλλά λεπτές και καίριες παρατηρήσεις που μπορεί να κρύβει στις γραμμές του. Η ευθύνη - κι η χαρά – του αναγνώστη είναι να τις ανιχνεύσει, να τις φωτίσει, να τις επεξεργαστεί.
( Αν συναντήσετε κάποια τέτοια στιγμή στις αναγνώσεις σας, ευπρόσδεκτη και καλοδεχούμενη η κατάθεσή της:-) )