Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 2011

Θα τους δείτε, κάποιες φορές, μες στη βροχή και μες στη θλίψη


Κ. Καβάφη
Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου·
ποιητού εν Κομμαγηνή· 595μ.Χ


Το γήρασμα του σώματος και της μορφής μου
είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.
Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά.
Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα∙
νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω.

Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.-
Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάμνουνε – για λίγο – να μη νοιώθεται η πληγή.


Για τη Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου έχουμε μιλήσει και άλλες φορές
(http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2009/12/blog-post.html
http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2009/12/blog-post_18.html )

Όμως πάντα στην τάξη υπήρχε μια απόσταση – η απόσταση της ηλικίας. Η εφηβική, η νεανική ηλικία, λίγο εγωιστική απ’ τη φύση της, περήφανη, δεν αφήνει πολύ χώρο για το γήρας. Η υπαρξιακή αγωνία της φθοράς «του σώματος και της μορφής», ευτυχώς, δεν έχει χτυπήσει την πόρτα της ακόμα.
Μια και λείπει το βίωμα, λοιπόν, επιστρατεύεται η συζήτηση, ο προβληματισμός, ώστε να μπορέσουμε να αντικρύσουμε καθαρότερα την «πληγή από φρικτό μαχαίρι» που είναι το γήρασμα.
Συμβολή σ΄ αυτή τη συζήτηση και το τραγούδι του
Jacques Brel
«Les vieux»,
Οι γέροι, που «ακόμα κι αν ζουν στο Παρίσι όλοι στην «επαρχία» ζουν (..), ακόμα και πλούσιοι είναι φτωχοί, χωρίς αυταπάτες».

Πριν το ακούσετε, διαβάστε το, δείχνοντας κατανόηση για την πρόχειρη μετάφραση,

Les vieux ne parlent plus ou alors seulement parfois du bout des yeux
Οι γέροι δε μιλάνε πια ή μόνο μερικές φορές με την άκρη των ματιών
Même riches ils sont pauvres, ils n'ont plus d'illusions et n'ont qu'un coeur pour deux
Ακόμα και πλούσιοι είναι φτωχοί, δεν έχουν πια αυταπάτες και δεν έχουν παρά μια καρδιά για δυο
Chez eux ça sent le thym, le propre, la lavande et le verbe d'antan
Σπίτι τους μυρίζει το θυμάρι, το καθαρό, η λεβάντα κι οι λέξεις του παρελθόντος
Que l'on vive à Paris on vit tous en province quand on vit trop longtemps
Ακόμα κι αν ζουν στο Παρίσι , όλοι στην «επαρχία» ζουν, όταν γερνούν τόσο πολύ
Est-ce d'avoir trop ri que leur voix se lézarde quand ils parlent d'hier
Κι είναι που έχουν γελάσει τόσο που η φωνή τους σπάει, όταν για το χτες μιλούν
Et d'avoir trop pleuré que des larmes encore leur perlent aux paupières
Και που έχουν κλάψει τόσο που τα δάκρυα ακόμα στα βλέφαρά τους λαμπυρίζουν
Et s'ils tremblent un peu est-ce de voir vieillir la pendule d'argent
Κι αν τρέμουν λίγο είναι που βλέπουν να γερνάει το παλιό ασημένιο ρολόι
Qui ronronne au salon, qui dit oui qui dit non, qui dit: je vous attends
που ρονρονίζει στο σαλόνι και λέει ναι και λέει όχι και λέει «σας περιμένω»

Les vieux ne rêvent plus, leurs livres s'ensommeillent, leurs pianos sont fermés
Οι γέροι δεν ονειρεύονται πια, τα βιβλία τους μισοκοιμισμένα, τα πιάνα τους κλειστά
Le petit chat est mort, le muscat du dimanche ne les fait plus chanter
Η μικρή γατούλα έχει πεθάνει και το μοσχάτο κρασί της Κυριακής δεν τους κάνει πια να τραγουδούν
Les vieux ne bougent plus leurs gestes ont trop de rides leur monde est trop petit
Οι γέροι δε μετακινούνται πια· οι εκφράσεις τους έχουν τόσες ρυτίδες κι ο κόσμος τους είναι τόσο μικρός
Du lit à la fenêtre, puis du lit au fauteuil et puis du lit au lit
Απ’ το κρεβάτι στο παράθυρο, μετά από το κρεβάτι στην πολυθρόνα και μετά από το κρεβάτι στο κρεβάτι
Et s'ils sortent encore bras dessus bras dessous tout habillés de raide
Κι αν ακόμα βγαίνουν, χέρι με χέρι πιασμένοι, με ρούχα ατσαλάκωτα
C'est pour suivre au soleil l'enterrement d'un plus vieux, l'enterrement d'une plus laide
Είναι για ν’ ακολουθήσουν στη λιακάδα την εκφορά ενός πιο γέρου, την εκφορά ενός πιο άσχημου
Et le temps d'un sanglot, oublier toute une heure la pendule d'argent
Και η ώρα ενός λυγμού, να ξεχάσουν για λίγο το παλιό ασημένιο ρολόι
Qui ronronne au salon, qui dit oui qui dit non, et puis qui les attend
Που ρονρονίζει στο σαλόνι και λέει ναι και λέει όχι και μετά τους περιμένει

Les vieux ne meurent pas, ils s'endorment un jour et dorment trop longtemps
Οι γέροι δεν πεθαίνουν· αποκοιμούνται μια μέρα και κοιμούνται για χρόνο πολύ
Ils se tiennent la main, ils ont peur de se perdre et se perdent pourtant
Κρατιούνται απ’το χέρι, φοβούνται μη χαθούν και ωστόσο χάνονται
Et l'autre reste là, le meilleur ou le pire, le doux ou le sévère
Και ο άλλος μένει εκεί, ο καλύτερος ή ο χειρότερος, ο γλυκός ή ο αυστηρός
Cela n'importe pas, celui des deux qui reste se retrouve en enfer
Αυτό δεν έχει σημασία, αυτός που μένει θα ξαναβρεθεί στην κόλαση
Vous le verrez peut-être, vous la verrez parfois en pluie et en chagrin
Θα τον δείτε, ίσως, θα τη δείτε κάποιες φορές μες στη βροχή και μες στη θλίψη
Traverser le présent en s'excusant déjà de n'être pas plus loin
Να διασχίζει το παρόν ζητώντας κιόλας συγγνώμη που δεν είναι πιο μακριά
Et fuir devant vous une dernière fois la pendule d'argent
Και να δραπετεύει από μπροστά σας μια τελευταία φορά το παλιό ασημένιο ρολόι
Qui ronronne au salon, qui dit oui qui dit non, qui leur dit: je t'attends
Που ρονρονίζει στο σαλόνι και λέει ναι και λέει όχι και λέει «σας περιμένω»
Qui ronronne au salon, qui dit oui qui dit non et puis qui nous attend
Που ρονρονίζει στο σαλόνι και λέει ναι και λέει όχι και μετά μας περιμένει.

Και τώρα ακούστε το.
Διάλεξα από το youtube την οπτικοποίηση με τους τους αγγλικούς υπότιτλους που «παρακολουθούν» την εκφορά του γαλλικού λόγου και βοηθάνε την κατανόησή του, αλλά και όπου μπορεί κανείς να δει από «κοντά» τον αλησμόνητο Jacques Brel να αποδίδει με ιδιαίτερη εκφραστικότητα το τραγούδι του






Γράψτε μας, αν θέλετε ένα σχόλιο για το τραγούδι, τους στίχους του, τη σχέση του με το δικό μας ποίημα.

Καλό σαββατοκύριακο
– μ’αυτά και με άλλα τελειώνει και το α΄ τετράμηνο…

19 σχόλια:

Νίκος είπε...

Ωραίο τραγούδι αν και δεν το άκουσα όλο.Το ποιήμα μοιάζει με αυτό του Καβάφη.Καταρχας και τα δύο μιλάνε για τα γηρατειά.Στο μεν γαλλικό βλέπουμε την εξέλιξη της ιστορίας μέχρι τον θάνατο καθώς και όχι μόνο τα αισθήματα αλλά και τις πράξεις των ανθρώπων,καθώς και το αίσθημα της συνεχούς φθοράς που σαν σαράκι τρώει τον άνθρωπο,ενώ ο Καβάφης ναι μεν μιλάει σε αυτό και για τα γηρατεία,αλλά υπάρχει μια νότα αισιόδοξη αναφέροντας ότι προσβλέπει στην Τέχνη της Ποιήσης για να τον λυτρώσει έστω και προσωρινά.Ακόμα στον Καβάφη μπορούμε να δούμε μόνο το τελικό αποτέλεσμα,δηλαδή τα γηρατειά και όχι την διαδιακσία,την εξέλιξη τους και το αποτέλεσμα,μιας και ο Καβαφης περιγράφει ένα γεγονος στιγμιαιο,μοναδικό,χωρίς να τον ενδιαφέρει το πριν και το μετά,παρα μόνο η προσωρινη ανακούφιση από το γήρας με οποιοδήποτε τρόπο.Αυτά για τα δύο ποιήματα.Πάντως κ. Μάνεση μην ορκίζεστε ότι δεν έχουμε αυτό το αίσθημα,ας είμαστε νέοι.

Ἅ λ ς είπε...

"νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω."
ειναι απο τους αγαπημενους μου στιχους...

ωραιο το τραγουδακι και τι ομορφη γλωσσα η γαλλικη!
βασικα με συγκινησε ιδιαιτερα, αλλα διαφωνω σε μερικα σημεια. Θυμαμαι εντονα τον καθηγητη μας -οταν μας παρεδιδε αυτο το ποιημα- να μας λεει οτι μποροι οι ηλικιωμενοι να νιωθουν αδυναμοι κλπ κλπ αλλα μπορουν να νιωσουν ευτυχεις, γιατι εχουν τοσες εμπειριες, μπορουν να μας συμβουλεψουν(χωρις να σημαινει οτι εχουν παντοτε δικιο), μπορουν να θαυμασουν τους καρπους τους να ανθιζουν... Δεν ειχαν ευκολη ζωη αλλα τουλαχιστον μπορουν να κοιταζουν πισω κ να ξεχωριζουν τα καλα...

Ξερω οτι στη θεωρια ειναι ολα τοσο ευκολα....
Νικο, δε νομιζω οτι μπορουμε να καταλαβουμε, ισως να φανταστουμε αλλα να καταλαβουμε;;;Εγω φανταζομουν πως θα εμενα μονη σε αλλη πολη αλλα μονο οταν πραγματοποιηθηκα το κατανοησα (ενα πολυ απλο παραδειγμα).


Σημ: διονυσηηηη, πηγαμε σημερα σε ενα εμπορικο υπεροχο και ειχε εναν οροφο ολο βιβλια καθε λογης, τοσο αρμονικα και με σειρα διαχωρισμενες οι κατηγοριες και τοσες πολλες. Αφου σκεφτομαι να πεταγομαι που και που ετσι για να διαβαζω τπτ ή να δω μηπως παρω τπτ καινουριο..χιχι
(ναι ναι, εσας τους πρωτευουσιανους σας φαινεται φυσικο, ομως στην επαρχια αυτο ειναι παραδεισος!
Μερη με βιβλια συνηθως ειναι η πανεπιστημιακη βιβλιοθηκη (δεν υπαρχει συγκριση) και η βιβλιοθηκη η ζωσιμαια κυριως)

Στέλλα είπε...

Ο γέρος
http://www.youtube.com/watch?v=3QiAhr-ylrg :-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,
Οπωσδήποτε υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο ποιήματα, έχεις δίκιο.
Εκείνο, πάντως, που μου κάνει έκπληξη και εντύπωση είναι η τελευταία σου φράση. Όποιος θέλει - κι εσύ πρώτος - να μας γράψει δυο λόγια παραπάνω γι' αυτό ( "μην ορκίζεστε ότι δεν έχουμε αυτό το αίσθημα,ας είμαστε νέοι"). Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,
δοκιμές νάρκης του άλγους όλη μας η ζωή, θα λέγαμε, αν δε μας κατηγορούσαν για μελό..

Μπορεί να έχουν το οπλοστάσιο των εμπειριών ή και άλλους παράγοντες-καταφύγια, αλλά το ανεπίστροφο, συνοδευμένο με την υπαρξιακή αγωνία, φαντάζομαι πως βαραίνει πολύ. Πάντα με θυμάμαι λίγο δύσπιστο απέναντι σε κάτι ανέμελους σπορτίφ ηλικιωμένους που κάνουν θαύματα στις αμερικάνικες ταινίες..


ΥΓ. Ε, ναι, τι περιμένεις να σου πω; Όπου υπάρχουν βιβλία, καλά είναι. Όσο περισσότερα, τόσο καλύτερα. Ακόμα κι ο εν ανακωχή εχθρός μου θα συμφωνούσε:-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Στέλλα,
Έχω μείνει άναυδος!!! Καταπληκτικό!Τι πήγες και βρήκες! ( Καλά που δεν το ήξερα και ως τραγούδι, ή, τέλος πάντων, δεν το είχα προσέξει ποτέ-ολόκληρος Παπαϊωάννου..)
Προλαβαίνω την παρέα και σου απονέμω εκ μέρους όλων, σίγουρα, το..χρυσό βραβείο του παράλληλου
(κι όχι, βέβαια, για τις εξετάσεις..)!!
Και μάλιστα παράλληλο ταυτόχρονα και με τη Μελαγχολία και με το
"Πολύ σπανίως".

Πολλά φιλιά.

Στέλλα είπε...

Το είχα ακούσει 1-2 φορές πιο παλιά, ακριβώς το "Πολύ σπανίως" διάβαζα και το θυμήθηκα!
Ωραίος ο Παπαϊωάννου :-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Στέλλα,
Ωραίος! Λες να αλλάξουμε ταμπέλα στο μπλογκομάγαζό μας και να του κάνουμε κανένα αφιέρωμα;

Στέλλα είπε...

Αν είναι πρόσκληση, την επικροτώ, συγχαίρω και την αποδέχομαι!

(ο, τι και να 'ναι, δηλαδή, εγώ μέσα είμαι!)

Νίκος είπε...

Ωραίο το τραγούδι το είδα.Τώρα για την εργασία.Η γλώσσα του ποιήματος είναι μεν δημοτική αλλά χρησιμοποιεί κάποιους ιδιωματισμούς παρμένους από την Καθαρεύουσα και πιο συγκεκριμένα το "εν φαντασία και λόγω" καθώς και το "εις".Όσον αφορά την τεχνική η η ποιήση γενικά,όπως φαίνεται και στο ποιήμα,είναι εντελώς απογυμνωμένη από λυρικά σχήματα που φτάνει ως την πεζολογία.Σε αναπλήρωση τους υπάρχει μια έντονη παραστατικότητα ,μια εξαιρετική γλωσσική ευστοχία,μια λεπτή ειρωνία και μια υπέρπουσα υποβολή.Χαρακτηριστικά του ίδιου του ποιητή που περνάνε στην ποιήση του είναι η οξύτατη σκέψη του,η βαθιά αίσθηση του τραγικού καθώς και η εκλεπτυσμένη ευαισθησία του,με αποτέλεσμα να δίνουν στο έργο του βάθος και πολλαπλές διαστάσεις.Αυτά τα ολίγα.

Ἅ λ ς είπε...

(ακυρο σχολιο) ειδα μολις που λες τελειωνει κ το 1ο 4μηνο. Κοιτα να δεις συμπτωση και μας τελειωνει το 1ο 6μηνο... Ωχ κατσε../πώς γίνεται εσας να ειναι 4 και σε μας 6 οι μηνες που περασαν???:/

:)

daflek είπε...

Καλημέρα
Η πιο θαυμαστή στιγμή στο φιλμάκι από το youtube....όατν ζουμάρει στα χέρια του Jacques Brel.....
Εξακολουθώ, πάντως, ν' αμφιβάλλω πόσα μπορεί ένας έφηβος να αισθανθεί από την επέλαση του γήρατος. Αλλά μήπως δεν είναι αυτή η αποστολή της λογοτεχνίας (αλλά και της τέχνης γενικότερα); Να μας κάνει να βιώσουμε συναισθήματα και καταστάσεις αλλότριες σαν να ήταν δικές μας και να βγούμε πιο πλούσιοι και πιο έμπειροι;
Πολλά φιλιά Διονύση
Ρούλα Μουντάνου

Νίκος είπε...

Εσείς μάλλον ξεκινάτε πιο νωρίς ή απλά εμείς είμαστε ανάπηροι και το λέμε έτσι.Εσλυ τι λες?

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,

Την εργασία θα τη δούμε στην τάξη. Τι σ' έπιασε και σένα, βρε παιδί μου, να τη γράψεις στα σχόλια;!
Τα σέβη μου.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,

Ο λόγος που το εξάμηνό σας εμείς το κάνουμε τετράμηνο μάλλον έχει να κάνει με τον ισχυρό πόθο των παιδιών να ξεμπερδεύουν, μπας και δουν καμιά άσπρη μέρα Δεν το εξηγώ αλλιώς. Έχει κανείς άλλος καμιά εξήγηση;

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Ρούλα,

Δύο στα δύο! Τόσο για το εκκρεμές των χεριών του Μπρελ, όταν τραγουδάει για το ρολόι του σαλονιού, όσο και για τη λειτουργία της λογοτεχνίας που με δυο τρεις λέξεις θα μπορούσαμε να τη δούμε/πούμε ως σπουδή του Άλλου/του διαφορετικού.
Ακόμα και στο μάθημα της λογοτεχνίας, όπως το πάμε, από Σολωμό σε Βιζυηνό, σε Καβάφη, σε Πολυδούρη κι αργότερα σε Αναγνωστάκη, σύμπαντα ολόκληρα, χώρες απέραντες για εξερεύνηση.
( Τόσο που κοντεύεις να ξεχνάς το άχαρο των εξετάσεων..)

Ἅ λ ς είπε...

νικο, ξεκιναμε οκτωβρη τα μαθηματα. Αλλα και καλα ειναι μεσα κ η εξεταστικη σεπτεμβριου. Οποτε πανω κατω ιδιοι μηνες...!
διονυση,
ναι εχω γω μια καλη... Οτι οντως οι μηνες ειναι 4 (βγαλε χριστουγεννα)!!!
μαλλον καποιος δεν ξερει να υπολογιζει.
Εχω και αλλη αποδειξη, μετρα μηνες απο φεβρουαριο μεχρι ιουνιο. Παλι δεν βγαινουν 6. Αλλιως 2 6μηνα και 2μηνες καλοκαιρι μας κανουν 14.
Ποσους μηνες ειπαμε εχει ο χρονος??

(εγραψα καλα νομιζω σημερα αν κ δυσκολουτσικα, αλλα δε θα μπορουσε να ειναι κ διαφοετικα! Ευριπιδης Βακχες εχεις ακουστα??)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,

Παραιτούμαι. Νίκησες. Ακόμα ψάχνω να δω πόσους μήνες έχει ο χρόνος.

Βάκχες, ε; Και μετά μου λές πως δεν είναι ευτυχείς οι φοιτητές της φιλολογίας! Καλή συνέχεια!

Ἅ λ ς είπε...

χαχαχαχα διονυση και γω καπου εχασα το μετρημα!!!

χαχαχα.. μα δεν ειπε κανεις οτι δεν ειναι ευτυχεις..! εμενα αἱ βάκχαι (πςςςς) μου εκαναν κλικ απτην αρχη :)