Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2009

Αναπλήρωση-7 Πρώτη γνωριμία με την ποίηση του Κ.Π.Καβάφη



Πώς ξεκινάμε να διδάσκουμε Καβάφη;

Δεν ξεκινάμε.
Διαβάζουμε. Ακούμε. Αφήνουμε τα ποιήματα να μας μιλήσουν.
Αν. Και όσο.
Και μετά, αν θέλουμε, μιλάμε εμείς μ' αυτά.

1. Κεριά
Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ' εμπροστά μας
σα μιά σειρά κεράκια αναμένα -
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.
Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων•
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λιωμένα, και κυρτά.
Δεν θέλω να τα βλέπω• με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ' αναμένα μου κεριά.
Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.






2. Ο γέρος
Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος
σκυμένος στο τραπέζι κάθετ' ένας γέρος•
με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.
Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνεια
σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια
που είχε και δύναμι, και λόγο, κ' εμορφιά.
Ξέρει που γέρασε πολύ• το νοιώθει, το κυττάζει.
Κ' εν τούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει
σαν χθές. Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό.
Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα•
και πώς την εμπιστεύονταν πάντα - τι τρέλλα! -
την ψεύτρα που έλεγε• «Αύριο. Εχεις πολύν καιρό.»
Θυμάται ορμές που βάσταγε• και πόση
χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι
κάθ' ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.
... Μα απ' το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται
ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται
στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.





Ο γέρος, του Καβάφη,
τραγουδισμένος στα καταλανικά
από το Lluis Llach


3. Η πόλις
Είπες "Θα πάγω σ΄άλλη γη, θα πἀγω σ΄άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθειά μου μιά καταδίκη είναι γραφτή
κ΄είν η καρδιά μου - σαν νεκρός - θαμένη.
Ο νους μου ως πότε μες τον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δώ
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα".


Καινούριους τόπους δέν θα βρείς, δέν θάβρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ΄ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλoύ - μή ελπίζεις -
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ΄όλην την γη την χάλασες.










4. Επιθυμίες

Σαν σώματα ωραία νεκρών που δεν εγέρασαν
και τάκλεισαν, με δάκρυα, σε μαυσωλείο λαμπρό,
με ρόδα στο κεφάλι και στα πόδια γιασεμιά —
έτσ’ η επιθυμίες μοιάζουν που επέρασαν
χωρίς να εκπληρωθούν• χωρίς ν’ αξιωθεί καμιά
της ηδονής μια νύχτα, ή ένα πρωί της φεγγερό.


φωτ. από horseman.pblogs.gr



5. Θερμοπύλες


Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες•
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία•
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε•
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

6. Che fèce…il gran rifiuto


Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι
να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει
έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα

πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.
Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει. Aν ρωτιούνταν πάλι,
όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει
εκείνο τ’ όχι — το σωστό — εις όλην την ζωή του.


Ποιες οι πρώτες εντυπώσεις; Τι σας άρεσε;
Αν σας έλεγε κάποιος να αναφέρετε κάποια χαρακτηριστικά της ποίησης του Κ.Π.Καβάφη, τι θα αναφέρατε;
Εργασία γραπτή δε θα έχουμε. Μπορείτε, μέχρι την επόμενη ανάρτηση να βρείτε στοιχεία για τον ποιητή ( μπορείτε να ξεκινήσετε κι από 'δω: http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/search/label/%CE%9A%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%86%CE%B7%CF%82%20-%20%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CF%80%CE%AD%CF%82)
Καλό σας σαββατοκύριακο

9 σχόλια:

Ἅ λ ς είπε...

Αχ τι μου κανετε τωρα;;;
ΛΑΤΡΕΥΩ το πρωτο ποιημα... "Τα κερια"...Δεν το περιγραφει φανταστικα;;; Τι φαντασια;;Τι συναισθημα;;
Απλα τελειο...Οταν το πρωτοδιαβασα περσυ, με αγγιξε πραγματικα...!!!
καληνυχτα!!!
αντε κ καλη αρχη!!

mareld είπε...

Καβάφης...και Lluis Llach
que maravilla!!!
Απολαυστικά!!!

Ολα τα κομμάτια είχαν μια γοητεία που πραγματικά έσπρωχνε το μαθητή στη μελέτη. Ο Σεμπάστιαν ήταν πάντα έτοιμος να κατέβει από το ύψος του για να οδηγήσει ένα παιδί ή έναν αρχάριο μαθητή. Τίποτα δεν τον έκανε να χάνει την υπομονή του με τους μαθητές εκτός από την αδιαφορία και την αμέλεια.

Πώς θα ήθελα να μπορούσα να εξηγήσω τον τρόπο που δίδασκε! Νομίζω ότι δεν υπήρξε στον κόσμο δάσκαλος πιο ενθουσιώδης, πιο υπομονετικός, πιο ακούραστος από κείνον! Τα μάτια του και τ' αυτιά του έπιαναν αμέσως και το παραμικρό λάθος και δεν ανεχόταν ποτέ την έλλειψη επιμέλειας. Είδα τους μαθητές του να τρέμουν από ανησυχία πριν τον συναντήσουν και να φεύγουν μετά με δάκρυα στα μάτια, συγκινημένοι από την καλοσύνη του.

Αννα Μαγκνταλένα Μπαχ

«Το μικρό χρονικό της Αννας Μαγκνταλένα Μπαχ»,
μτφρ. Τατιάννα Κωνσταντινίδη Εκδόσεις Νεφέλη

Φιλιά και καλό σαββατοκύριακο!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Ειρήνη,

Τα ποιήματα που έβαλα τα έβαλα με κριτήριο (υποθετικό) τις προτιμήσεις των παιδιών, αλλά και (πραγματικό) τις δικές μου-αφαιρώντας κάποια "στριμμένα", δυσκολούτσικα, που μ' αρέσουν αλλά θέλουν και την κουβέντα τους.
Πάντως, δεν είναι τα μόνα, είναι σίγουρο!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

mareld,

Ναι, πόσο περίεργο αυτός ο καταπληκτικός Lluis Llach, αυτή τεράστια μορφή του καταλάνικου τραγουδιού, να παραμένει άγνωστος στην Ελλάδα - παρά, κιόλας, τις μελοποιήσεις του στον Καβάφη (κεριά και Ιθάκη), αλλά και την αγάπη του και τις αναφορές του στην Ελλάδα.

Ο Μπαχ;! Είχε κι αυτός τον τρόπο του, αν και μουσικός...( Νομίζω πως ψευδεπίγραφα αναφέρεται η Άννα Μαγδαληνή Μπαχ ως συγγραφέας του παρόντος βιβλίου. Νομίζω πως είναι μια αγγλίδα των αρχών του 20ου αιώνα, της οποίας το όνομα δε θυμάμαι. Με επιφύλαξη...Και σχεδόν χωρίς σημασία...)
Καλημέρες στο βορρά!

stefie είπε...

Πανέμορφα όλα...
Τα κεριά..τόσο βάθος, τόσο νόημα..
Τα χρόνια περνάνε, τα σβησμένα κεριά πληθαίνουν..
Απομένει ο καπνός που ανεβαίνει κυματιστός και παχύς προς τα πάνω.. Μα όσο πιο παλιά τα κεριά τόσο λιγότερος ο καπνός, μέχρι που μένει μόνο το μαυρισμένο και ζαρωμένο φυτίλι, ψυχρό, χωρίς ζωή, δίχως νόημα.. Έτσι και οι αναμνήσεις στη ζωή.. Παλιώνουν, περνάει ο καιρός και τα όσα ζεις, χαρές και πίκρες, έντονες συγκινησεις, απρόβλεπτες συναντήσεις, όλα με τον καιρό σβήνουν, ακριβώς σαν τα κεριά..και όσο ο καιρός περνά χάνονται όλο και περισσότερο εώς ότου να γίνουν απλά θωλές αναμνήσεις..
Ανακαλείς μνήμες του παρελθόντος με μια νοσταλγία, μια πικρία που αυτές έχουν πλεόν χαθεί..
Περνάνε τα χρόνια κι εσύ προχωράς και μεγαλώνεις..και πληθαίνουν τα σβηστά κεριά..
Να μιλήσω για τον γέρο? Είναι κάτι που δεν το αντιμετοπίζω ακόμα σε μεγάλο βαθμό.. Μπορώ να το καταλάβω έως ένα σημείο, αλλά έχω ακόμα χρόνια μπροστά μου.. χαχαχ. Πιάνω τον εαυτό μου να κάνει τις ίδιες σκέψεις με τον γέρο όταν ήταν νέος.."Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα•
και πώς την εμπιστεύονταν πάντα - τι τρέλλα! -
την ψεύτρα που έλεγε• «Αύριο. Εχεις πολύν καιρό.»
Θυμάται ορμές που βάσταγε• και πόση
χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι
κάθ' ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει"
Όσο για το βιντεάκι με το ποίημα στα καταλανικά-απίστευτο!
Για το "Η πόλις"...δεν έχω λόγια.
Δεν μπορώ να εκφράσω αυτά που θέλω, δεν μπορώ να τα προσδιορίσω..
Και όμως το διαβάζω και μου φαίνεται τόσο οικείο.. Βοηθήστε με κύριε Μάνεση...
Α, όσο για το βιντεάκι..η μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα δεν είναι?
4ο και 5ο μ'αρέσουν (ιδίως το 4ο που το καταλαβαίνω καλύτερα), αλλά δεν θα σταθώ εκεί.
Το 6ο... Πόσο δύσκολο να πάρεις μία απόφαση.. Και πόσο συχνά πρέπει να πάρουμε τέτοιου είδους αποφάσεις..Κύριε, σκέφτομαι διάφορα για το τι εννοεί το ποίημα αυτό, αλλά δεν είμαι σίγουρη.. Αν μπορείτε να εξηγήσετε...

stefie είπε...

Τα ποιήματα του Καβάφη για μένα είναι τα πιο τριφερά ποιήματα που έχω διαβάσει.
Κρύβουν τόσο πάθος, τόση ευαισθησία, τόση δύναμη..
Μιλάνε για το όμορφο, τα νιάτα, την ηδονή, τον έρωτα, την ηθική, με την έννοια που θα 'πρεπε πραγματικά να αποδίδεται αυτή τη λέξη, με την αληθινή της ουσία.
Λίγα είπα, αλλά δεν έχω κουράγιο για παραπάνω...
Πάντως κύριε, αλήθεια, αγαπάω το μάθημά σας. Ιδίως τώρα που μπήκαμε ποίηση. Και ο οποιοσδήποτε θα το απολάμβανε αν δεν το 'βλεπε μόνο από την πλευρά πως το κάνουμε για τις πανελλήνιες.
Μπράβο για το blog-είναι ένα ευχάριστο διάλειμμα για μένα μέσα στις τόσες ώρες φροντιστηρίο κτλ κτλ, τις οποίες σιχαίνομαι, δεν ζω, σα ρομπότ νιώθω. Άντε να τελειώσει αυτό το βάσανο.
Εγώ και του χρόνου θα μπαίνω να βλέπω τις αναρτήσεις σας :)
Ευχαριστούμε για όλα.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Στέφη,
(Μου δίνεις χαρά με τη χαρά σου - κάτι που το χρειάζομαι αυτές τις μέρες, όπως πολύ καλά καταλαβαίνεις..)
Ένα ένα: Τα κεριά κι ο Γέρος: Όπως το λες: Θυμάμαι κι εγώ τον εαυτό μου να του αρέσει το ποίημα και να ψιθυρίζει στίχους σαν κι αυτούς με τη Φρόνηση απ' όταν ακόμα τα σβηστά κεράκια πίσω μου ήταν ελάχιστα κι ούτε που τα κοίταζα και καθόλου. Τότε (τότε για μένα, τώρα για σένα..) που ατένιζα με φυσικότητα, με μιαν αίσθηση αιωνιότητας θαρρείς, τα αναμμένα μου κεράκια. Κι όμως, αισθανόμουνα πως άφηνα ευκαιρίες ζωής να μαραίνονται, άφηνα ζωή να περνάει σαν ένα πλατύ ποτάμι από τα χέρια μου - όπως θα έλεγε ένας άλλος ποιητής. Δε χρειάζεται να γεράσεις για να καταλαβαίνεις πως η Φρόνησις που μας ψιθυρίζει "αύριο" καμιά φορά μάς καταστρέφει το σήμερα.
(συνέχεια στο επόμενο σχόλιο)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Ξέρεις πως δεν είμαι καλός να "εξηγώ" τα ποιήματα. Μπορούμε, πάντως (καλύτερα στην τάξη κι από κοντά) να ανταλλάξουμε συναισθήματα και εντυπώσεις από την ανάγνωση του "Πόλις" και του τελευταίου. Εμένα η Πόλις με είχε κι αυτό από παλιά συγκινήσει, όταν τόσο ποιητικά μου αμφισβητούσε τον παντοδύναμο μύθο (μου) της φυγής, κάτι που κι εσύ κάποιες φορές θα έχεις νιώσει. Το μύθο που μας τρέφει τις ελπίδες μας για αλλαγή και ανάταση της ζωής μας, αρκεί να φύγουμε, να αφήσουμε πίσω τα συντρίμμια μας. " Καινούρια πόλι δε θα βρεις, δε θα 'βρεις άλλες θάλασσες", αν δεν αλλάξεις από μέσα σου εσύ, αν δεν "κουβαλάς" την αρρωστημένη πολιτεία που έχτισες μέσα σου τόσον καιρό. Από το μέσα να δραπετεύεις πρώτα, όχι από το έξω.
Έτσι απλά το καταλάβαινα και έτσι απλά άρχισα να προσπαθώ να γίνομαι πιο ειλικρινής με τον εαυτό μου, να αναλαμβάνω τις ευθύνες που ένιωθα να μου αναλογούν. Έτσι κι αλλιώς, όπως βλέπεις κι απ' το τελευταίο ποίημα, οι αποφάσεις μας μάς ακολουθούν μέχρι το τέλος. Θυμήσου και τη Δεσποινιώ...

Το βιντεάκι, ναι, έχει υπόκρουση της Ρεμπούτσικα, από την Πολίτικη κουζίνα, αν θυμάμαι καλά.

Επίσης χαίρομαι πολύ που μπορείς να βγάζεις το κάλυμμα των εξετάσεων πάνω από τη λογοτεχνία, την ποίηση, και να τη βλέπεις σαν αυτό που είναι. Μια άλλοτε τρυφερή, άλλοτε ορμητική, ονειρώδης ή επαναστατική, πάντα διεισδυτική έκφραση του κόσμου όπως τον συλλαμβάνουν οι αισθήσεις μας. Μια βοήθεια να βλέπουμε τόσο τα μπροστά, όσο και τα πίσω μας κεριά.

Τέλος, Στέφη, το ευγενικό σου ευχαριστώ στο αντιγυρίζω. Εγώ ευχαριστώ. Ξέρεις, καταλαβαίνεις πολύ καλά γιατί.

Διονύσης Μάνεσης είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.