Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2012

Θέρμη του πάθους, μέθη της ζωής

Απ’τη συζήτηση που κάναμε στην τάξη, όσους άγγιξε η ποίηση της Μαρίας Πολυδούρη τους άγγιξε για το έντονο πάθος της, για το αμετακίνητο κέντρο της όπου φωλιάζει ο έρωτας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό που βλέπουν στα «τραγούδια» της όσοι ασχολήθηκαν και έγραψαν για την ποίησή της.
Είκοσι χρόνια μετά το θάνατο της Μαρίας Πολυδούρη, ο Κλέων Παράσχος γράφει γι’ αυτήν μια βιβλιοκριτική που τη διαβάζουμε τώρα στο επίμετρο του βιβλίου: «Μαρία Πολυδούρη, Ζωή με παραφορά/αθηναϊκό ημερολόγιο 1921-1922, 1925» ( εκδ. Μονόκερως, Αθήνα, 2005)
Εκεί, ανάμεσα σε άλλα, γράφει για την ποιήτρια:

«(…) Πέρασαν είκοσι χρόνια από τότε που άφησε τον κόσμο τούτον η Μαρία Πολυδούρη. Λίγο πριν και λίγο μετά το θάνατό της έγινε λόγος για τα ποιήματά της, για την αρρώστια που τη θέρισε νεότατη, εικοσιπέντε μόλις χρόνων, για τη ζωή της τη γεμάτη πυρετική ανησυχία, δοκιμασία και έρωτα. (…) Έπειτα την πολυβασανισμένη ύπαρξή της και το πονεμένο της έργο τα σκέπασε η σιγή.Εκείνοι που τη γνώρισαν από κάπως κοντύτερα κι εκείνοι που γνώρισαν κάπως το έργο της, αυτοί βέβαια δεν τη λησμόνησαν. Για τη ζωή της, για το τι είδος άνθρωπος ήταν, δε θα είχα σχεδόν τίποτε να πω. Δεν έτυχε να πλησιάσω την Πολυδούρη, ούτε πριν αρρωστήσει, ούτε όταν στο «Σωτηρία» πρώτα και ύστερα σε μια κλινική της οδού Πατησίων, χάραζε με χέρι που το έκαιγε η θέρμη της αρρώστιας και η θέρμη του πάθους, τους τελευταίους της στίχους. Άκουσα όμως και διάβασα πολλά γι’ αυτήν.

Τα «πολλά» αυτά sυνοψίζονται σε ένα κύριο και ουσιαστικό. Στους έρωτές της ή μάλλον στον έρωτά της με τον Καρυωτάκη, γιατί μόνο για τον έρωτα αυτόν έχουμε ( ως τώρα) γραπτές και θετικές μαρτυρίες, του ποιητή και της Πολυδούρη. Της Πολυδούρη το ποίημα «Σ’ ένα νέο που αυτοκτόνησε», που είναι κάτι περισσότερο από καθαρή νύξη· καθαρή μαρτυρία. Και του Καρυωτάκη γράμματα προς την ποιήτρια, λίγον καιρό, λίγες ίσως μέρες πριν από την αυτοκτονία του. Κατά τα άλλα, η ζωή της Πολυδούρη μπορεί να συνοψιστεί σε δυο τρία σημαντικά – σημαντικά όταν τα δεις από έξω – γεγονότα. Η υπαλληλική της θητεία μερικά χρόνια στη Νομαρχία Αθηνών, ένα ταξίδι στο Παρίσι, τρία χρόνια πριν από το θάνατό της, και η αρρώστια, γεγονός και εσωτερικά και εξωτερικά σημαντικό. Ολάκερο το δεύτερο βιβλίο της, το Ηχώ στο χάος, όπου βρίσκονται τα πιο πονεμένα και πιο ξεχειλισμένα από ερωτικό πάθος ποιήματά της, το έγραψε στο «Σωτηρία». Είχε ακόμα δυνάμεις. Και πώς τις σπαταλούσε! Όχι μόνο ξαναμπαίνοντας ολάκερη, καθώς έγραφε τα ποιήματά της, στο καμίνι του έρωτα, αλλά και με χίλιους άλλους τρόπους. Ασφαλώς θα είχε καταλάβει, με το σίγουρο προαίσθημα μερικών αρρώστων, ότι ήτανε ανέκκλητη η καταδίκη της, και νευρικά, πυρετικά, βιαζόταν να πιει τις τελευαταίες στάλες που έμεναν γι’ αυτήν στο κύπελλο της ζωής. Αργότερα, στην κλινική «Καρυοφύλλη», είχε καταθέσει πια τα όπλα, όλες οι δυνάμεις της την είχαν εγκαταλείψει. Δε σάλευε, δε μιλούσε. Μόνον κάπου – κάπου ανοιγόκλειναν τα ωραία μεγάλα της μάτια που είχαν ακουμπήσει τόσο λαίμαργα αλλά και τόσο λίγο καιρό σε όλες τις ομορφιές της ζωής.

Η ποίηση της Πολυδούρη δεν πρέπει να κριθεί με αυστηρά καλλιτεχνικά μέτρα. Δεν είναι καρπός μιας υποταγής επίμονης, χωρίς καμιά παρέκκλιση, σχεδόν θρησκευτικής, στο νόημα της τέχνης, η μετουσίωση σε αυτοδύναμο σώμα αισθητικό της ζωικής εμπειρίας. Είναι ανάβρυσμα της στιγμής, με τα καλλιτεχνικά μέσα που δίνει η στιγμή στην ποιήτρια, του αισθήματος που την κατακλύζει. Πραγματικά, υπάρχουν πολλά γνωρίσματα του αυτοσχεδιασμού στα ποιήματα της Πολυδούρη· πεζολογίες, κοινοτοπίες, ατημελησίες, περισσολογίες. Άγρυπνη συνείδηση καλλιτεχνική δεν εποπτεύει τη δημιουργία της. Συχνά όμως στη φράση της, στη λέξη της διοχετεύει το πάθος που δονεί την ψυχή της και αυτή η ζέστα του πάθους, του γυμνού αμετουσίωτου, είναι το στοιχείο που μας θερμαίνει κι εμάς:
Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου (…)
Μόνο γιατί μ’ αγάπησες γεννήθηκα.
Ο τελευταίος στίχος θα μπορούσε να είναι της Ντεμπόρντ Βαλμόρ, άλλης – μεγάλης – ερωτόπαθης ποιήτριας, από τέτοια πλησμονή του πάθους ξεχειλίζει. Δεν πρέπει να λησμονούμε άλλωστε ότι τους πιο παθητικούς, τους πιο φλογερούς στίχους της τους έγραψε άρρωστη η Πολυδούρη, στους στερνούς μήνες της ζωής της και ότι η θέρμη της αρρώστιας, όπως τόσο συχνά συμβαίνει, πολλαπλασιάζει τον οίστρο του πάθους. Αλλιώς αντικρύζει τ’ αγαθά της ζωής και ένα από τα πιο μεγάλα, τον έρωτα, ένας που δεν έχει κανένα λόγο να πιστεύει ότι δε θα ζήσει ακόμα, κι εκείνος που αισθάνεται ότι είναι μετρημένες οι μέρες του.

(…) Ομορφιά της ζωής, πόνος. Ανάμνηση του έρωτα, πάλι πόνος. Τους συσχετισμούς αυτούς, που γεννιούνται αυτόματα στην ψυχή τής θανάσιμα τραυματισμένης ποιήτριας, τους βλέπουμε να γεννιούνται με τον ίδιο αυτοματισμό και στην ποίησή της. (…) Τον έρωτα που δεν τον χάρηκε όσο θα το ‘θελε διαρκώς αναπολεί, νοσταλγεί, ονειρεύεται. Και ο έρωτας είναι πάντα σχεδόν ανακατεμένος με τ’ όραμα ενός νεκρού (…) Η ποίηση της Πολυδούρη σκιρτά απ’ τη λαχτάρα και από τη μέθη της ζωής. Και μόνο στο τέλος τρεκλίζει από τον πόνο».

Αλήθεια, πάει το μυαλό σας σε κάποιο τραγούδι που ακούτε που πιστεύετε ότι κλείνει ανάλογο πάθος;

23 σχόλια:

Στέλλα είπε...

Είναι, λέω, ο παράδεισος για 'μας, αγάπη μου μικρή, να μοιραζόμαστε τούτη την κόλαση μαζί...

http://www.youtube.com/watch?v=y44scHu2DkM

Ανώνυμος είπε...

Ποιοοο να προτοπωωω;;;;Είναι ΤΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΟΣΑ!!!ΕΠειδή δεν μπορώ να επιλέξω θα βάλω μερικά!!Ελπίζω να μην πειράζει!!!

http://www.youtube.com/watch?v=u_49zgOVifY&feature=related

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=8KUUybJKFPc#!

http://www.youtube.com/watch?NR=1&v=DxNCDx00mTg

http://www.youtube.com/watch?v=oocT5bUqxqk

http://www.youtube.com/watch?v=fJYoF2FCYd0&feature=related

Ἅ λ ς είπε...

εμενα μαρεσει ο στίχος
" μονο γιατι τα ματια σου με κοιταξαν με την ψυχη στο βλέμμα" :) μα τι ομορφος στιχος!!!!

τελειο το τραγουδι της στελλας!!!

και αυτο νομιζω οτι ειναι το απολυτο:
http://www.youtube.com/watch?v=P31GVa8oTGY (πόσο σε θέλω)

και μετά και αυτο:
http://www.youtube.com/watch?v=LHzRVsiB0Os (αυγουστος)

Ανώνυμος είπε...

Ακριβως ταυτόχρονα!!Δεν πειράζει!!Θα με ξεπεράσεις κάποτε!!

Ήθελα να βάλω και τον Αύγουστό αλλά μου διέφυγε!!Ευτυχώς που το έβαλε η Ειρήνη αλλιώς θα είμασταν για κλάματα!!!Και αυτό του Θηβαίου!!!Μπράβο Ειρήνη!!ΧΑΧΑ!!

Ἅ λ ς είπε...

δηλαδη ελεος ρε νικο,
βάλε τουλαχιστον τον τιτλο απο διπλα, αφου αναρτεις ενα σωρο..πφφ.. αντε να τα ανοιξεις τωρα.. δεν εχουμε απεριοριστο χρονο ξερεις...:|

υγ: απαπααα.. ειδες νευρα! επιδρασεις διαβασματος..

Ἅ λ ς είπε...

υγ: αγαπητε προσπαθω να ξεπερασω μονο τον εαυτο μου ...(ταπαααααααααα)

υγ2: τραγικο το κολλημένο θαυμαστικο στο 2ο λινκ. να μην το δεις και να το αντιγραψεις και να μην παιζει...

Ανώνυμος είπε...

Μα μου έχουν αφήσει τα λατινικά μυαλό;;;Αλλά δεν πειράζει,μια ευκαιρία για χαλάρωση και όνειρα!!!ΧΑΧΑ!!Άλλοι που δε θες το ξέρω!!ΧΑΧΑ!!

ΥΓ:ΠΟΙΑ ΝΕΥΡΑ;!;!;!;!;!;!;!;;;;;
Τα λατινικά επιδρούν στο κεντρικό,περιφερειακό και διηπειρωτικό νευρικό σύστημα με επιδράσεις
Κ-Α-Τ-Α-Σ-Τ-Ρ-Ε-Π-Τ-Ι-Κ-Ε-Σ!!!!!!!

Ανώνυμος είπε...

Προσπαθείς να ξεπεράσεις μόνο τον ευατό σου γιατί έχεις βαρεθεί να προσπαθείς να με ξεπεράσεις και τελικά να βγαίνεις πάντα χαμένη!!Δεν πειράζει θα τα καταφέρεις κάποτε!!Μέχρι τότε μπορείς να προπονείσαι με το να προσπαθείς να ξεπεράσεις τον ευατό σου!!(ΤΑΠΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ)

ΥΓ:Τυπογραφικό λάθος!!

Ἅ λ ς είπε...

τάπα;;

ούτε καν...!
αν ησουν σαν εμενα θα γνωριζες οτι ο μεγαλυτερος ανταγωνιστης μας ειναι ο ιδιος μας ο εαυτος.. ολοι οι μεγαλοι ανθρωποι προσπαθουν να ξεπερασουν τον εαυτο τους κ τα ορια που αυτος θετει..
ελα αρκετα γιατι ξεφυγα..!

Ανώνυμος είπε...

Έχεις δίκιο,ΑΛΛΑ ομιλούμε μια συνάρτηση δυο ατομων και επομένως αυτό δεν εχει σχεσηηηηηηη!!!

ΥΓ:Αν ξεφεύγουμε δεν φταίωωωωω εγώωωω πάντως!!XAXA!!

daflek είπε...

Διονύση μου καλησπέρα
Τρέχω πανικόβλητη.....Αυτό δε σημαίνει ότι η γωνιά σας δεν είναι ζεστασιά και απαντοχή...Λοιπόν μετά από μία εξουθενωτική μέρα γράφω το πρώτο που μου 'ρχεται στο μυαλό:"Σ' αγαπώ γιατί 'σαι ωραία..."
Ξέρω ...ξέρω ...δεν είναι τραγικό σαν της Πολυδούρη...αλλά:
α) είμαι κουρασμένη
β) είμαι έντιμη γιατί είπαμε είναι το πρώτο που μου 'ρθε στο μυαλό
γ) αντιστοιχεί στη...."μέθη της ζωής" του τίτλου (κι αγαπώ κι όλο τον κόσμο...)
Πολλά φιλιά
Ρούλα Μουντάνου

daflek είπε...

Καλημέρα
Κι άλλο ένα ποίημα του Λαπαθιώτη μελοποιημένο αισθαντικά από το Νίκο Ξυδάκη:


Καημός, αλήθεια, να περνώ του έρωτα πάλι το στενό,
ώσπου να πέσει η σκοτεινιά, μια μέρα του θανάτου…
Στενό βαθύ και θλιβερό, που θα θυμάμαι για καιρό,
τι μου στοιχίζει στην καρδιά, το ξαναπέρασμά του.

Ας είναι, ωστόσο, τι ωφελεί; Γυρεύω πάντα το φιλί,
στερνό φιλί, πρώτο φιλί, και με λαχτάρα πόση!
Γυρεύω πάντα το φιλί, που μου το τάξανε πολλοί,
κι όμως δεν μπόρεσε κανείς, ποτέ, να μου το δώσει…

Ίσως μια μέρα, όταν χαθώ, γυρνώντας πάλι στο βυθό,
και με τη Νύχτα, μυστικά, γίνουμε, πάλι, ταίρι,
αυτό το ανεύρετο φιλί, που το λαχτάρησα πολύ,
σα μια παλιά της οφειλή, να μου το ξαναφέρει!

http://www.youtube.com/watch?v=f3W9ttHbcuo&feature=related
(ψυχαναλυτικά ενδιαφέρουσες οι βραδινές και οι πρωινές σκέψεις)

Ανώνυμος είπε...

Και άλλο ένα τραγουδάκι σχετικό!!

http://www.youtube.com/watch?v=ihIGI88eqr8
(Πεθαίνω για σένα,Λαυρέντης Μαχαιρίτσας)

Ἅ λ ς είπε...

Διονύση,
εχω μια ασχετη ερωτηση.
Ποιο θα ελεγες οτι ειναι καλο παράλληλο για τον πορφυρα του Δ.Σ;
Εκτος απο κρητικο ή τον πειρασμο.
κατι σε σικελιανό ας πούμε; ή κάτι άλλο;

και επισης ποια περιοδο θεωρεις σημαντική απο τον 14ο ως τον 20ο για την ποιηση; :))

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Στέλλα,

"Ν'αφήσεις μιαν ανάσα στη ζωή μου", αλλά φαίνεται να αφήνει τη ζωή του όλη με μιαν ανάσα..Πολύ όμορφο.
( πρέπει να έχεις ειδικευτεί στη διακειμενικότητα, ε!) :-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Ρασκόλνικοφ,

Πάντα εν αφθονία, Νίκο..Ακούγοντας τα ωραία δείγματά σου έψαχνα να βρω ποιο ταιριάζει περισσότερο. Και διαπιστώνω ότι υπάρχουν στίχοι "σκόρπιοι" που συζητάνε τόσο όμορφα με κάποιο από τα στοιχεία του ποιήματος της Πολυδούρη. και, επίσης, πόσες πολλές είναι οι οπτικές από τις οποίες μπορείς να δεις ένα τραγούδι, ένα ποίημα.
Π,χ, το πρώτο ( "ας ερχόσουν για λίγο, μοναχά για ένα βράδυ, να γεμίσεις με φως το πηχτό μου σκοτάδι") από τη μεριά της ερωτικής απουσίας που οδηγεί σε ένα κάλεσμα.
Ή, στο τραγούδι που τραγουδάει η Μποφίλιου, η επιμονή να ζούμε με τον άλλο ακόμα και στην απουσία του.
Ή, επίσης, στου Πασχαλίδη η αγάπη/έρωτας που εμποδίζει το τέλος ακόμα κι αν αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα.

Και πάει λέγοντας. ( Οι στιγμές του Παπάζογλου δε βρήκα πού κολλάνε, αλλά έχε χάρη, μια και είναι κορυφαίο τραγούδι ενός κορυφαίου δημιουργού
:-) )

Πολύ σ' ευχαριστούμε για το ...πρόγραμμα που μας προσέφερες!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,

Ωραία, ωραία, ευχαριστούμε! Για τον Παπάζογλου τα λέγαμε και πιο πάνω. Και στον Αύγουστο μοιάζει αδύνατη η λήθη..
Φιλιά

Ρασκόλνικοφ είπε...

Μα οι Στιγμές κ. Μάνεση κολλάνε στο εξής!!Το τραγούδι απευθύνεται σε ένα ΕΣΥ,μιλάει για ανθρώπους που θυμούνται κάποιες στιγμές του παρελθόντος που ήταν με το αγαπημενο τους πρόσωπο!!Είναι οι στιγμές της νοσταλγίας εντέλει!!!

Το πρόγραμμα είναι δωρεάν!!Πρέπει να κάνουμε ένα μουσικό διαγωνισμόοοοοοοοοοοο!!!!ΓΙΝΕΤΑΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ;;;;;;

ΥΓ:Ας συνεχίσω με άλλο ένα.

(Δεν ξέρω αν το έχω παραθέσει ξανά!!)

http://www.youtube.com/watch?v=O7ya4SRPAO0

Διονύσης Μάνεσης είπε...

daflek,

Εεε! Τι κάνετε εσείς;! Το (γ) του πρώτου σας σχολίου ξεκαρδιστικό! Τόσα χρόνια που άκουγα το τραγούδι, δεν είχα σκεφτεί το ολοφάνερο που μας υποδεικνύεις: λόγια μέθης - obvious, my dear Watson!
Η δε πρωινή διαύγεια μας χαρίζει μια υπέροχη ερωτική αναζήτηση.
( Τα επί της ψυχαναλύσεως συμπεράσματα ας τα αφήσουμε στους ειδικούς:-) )

Πολλά φιλιά, Ρούλα!

Ἅ λ ς είπε...

διονυση,
νομιζω οτι προσπερασες το πιο σημαντικο μου σχολιο!!!!!! :/

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,

Ωωω, συγγνώμη, αβλεψία!

Παράλληλο γαι τον Πόρφυρα, εκτός απ' τον Κρητικό και αποσπάσματα των ελεύθερων πολιορκημένων, όπως γράφεις, δεν έχω πρόχειρο. Καλή δουλειά μου βάζεις.
Την ποίηση του Σικελιανού δεν την ξέρω σε τόσο βάθος και πλάτος ώστε να σκέφτομαι κάτι.

Όσο για την επιλογή που λες, πάλι θα ξεφύγω. " Σημαντική" με ποιο κριτήριο; Κάθε εποχή μπορεί να έχει τους λόγους της που είναι σημαντική. Κάποια, π.χ, βάζει θεμέλια σε κάτι, κάποια έχει σημαντικούς εκπροσώπους, σε κάποια άλλη συμπορεύεται η ποίηση με κοινωνικά φαινόμενα που μπορεί να έχουν σημαντικό ιστορικό ρόλο κοκ.
Ούτως ή άλλως, σχηματικά είναι αυτά, πώς και γιατί να τεμαχίσεις μια συνέχεια, αν όχι για λόγους μεθοδολογικούς;

Λοιπόν, χρωστάω παράλληλο στον Πόρφυρα..

Καλό βράδυ:-)

Ἅ λ ς είπε...

με φωτισεις! χαχαχα

σου δινω περιθωριο ως αυριο! τριτη γραφω :P και κατι μου λεει οτι θα βαλει πορφυρα! και μαλιστα με παραλληλο σικελιανο.. χμμ.... αν το βρω, θα παιξω τζοκερ!

Ανώνυμος είπε...

Πιο ασφυχτικά περιθώρια Ειρήνη!!!!Είναι ο κύριος εχθρός της ΗΑ!!!ΧΑΧΑ!!Πιο σκληρό μαρκάρκάρισμα!!ΧΑΧΑ!!

(Όσο για το τζόκερ έχω μία συμβουλή!!
Αν αναγκαστείς να κάνεις τζόκερ και τα πας καλά,πήγαινε σε κανα πρακτορείο του ΟΠΑΠ,παίξε,κέρδισε και δώσε κάτι και σε μένα που σου έδωσα την συμβουλη!!ΧΑΧΑΧΑΧΑ!!)