Παρασκευή 13 Ιανουαρίου 2012

Η ιδιότυπη μελαγχολία του Κ. Π. Καβάφη

Στο εισαγωγικό μάθημα για τον Καβάφη, διαβάστηκαν αρκετά ποιήματα στην τάξη, προκειμένου να γίνει μια πρώτη προσέγγιση στην ποιητική του γραφή και να εντοπιστούν κάποια χαρακτηριστικά της μορφής και του περιεχομένου τής ποίησής του. Διαβάστηκαν τα ποιήματα «Κεριά», «Ένας γέρος», «Πολύ σπανίως», «Ιθάκη», «Πόλις», «Οι ψυχές των γερόντων», «Θερμοπύλες», «Τείχη».
Στη συζήτηση που ακολούθησε, κι αφού διαπιστώθηκε ότι στους περισσότερους άρεσαν και μάλιστα αρκετά τα δείγματα που ακούστηκαν, η Φωτεινή παρατήρησε πως στα ποιήματα τονίζεται η θλιβερή, η μελαγχολική πλευρά της ζωής, προβάλλονται τα σβηστά κι όχι τα αναμμένα της κεράκια.
Και αμέσως προκάλεσε την απορία: αν είναι έτσι ( κι εγώ νομίζω πως ναι, είναι έτσι), τι είναι αυτό στην ποίηση του Καβάφη που συγκινεί ένα σημερινό νέο, αφού αυτή η μελαγχολική ματιά της ζωής μάλλον βρίσκεται ακόμα μακριά από το βιωματικό του πεδίο;



Απλουστευτικό, μπορεί, το ερώτημα, αλλά μας βοηθάει να προσεγγίσουμε την ιδιότυπη αυτή μελαγχολία του Καβάφη, αυτή που πιθανώς δεν ορίζει κάποιο αδιέξοδο, αλλά συζητάει στοχαστικά με την ανθρώπινη ύπαρξη. Ας δούμε πώς τοποθετείται στο θέμα αυτό ο Νικήτας Παρίσης στο βιβλίο του «Κ. Π. Καβάφης, σχόλια σε ποιητικά κείμενα» (εκδ. Μεταίχμιο, 2003, σελ. 24-5):
« Ο Καβάφης δεν είναι ο ποιητής της λυρικής αιθρίας και της ρητορικής έξαρσης· ούτε ο ποιητής που προκαλεί την εύκολη συναισθηματική διέγερση ή και διάχυση. Η ποίησή του δε δονεί τις εύκρουστες και τις πάνω χορδές της ψυχής. Δε σκορπίζει τον αναγνώστη ούτε τον κάνει να πάλλεται αστόχαστα και απερίσκεπτα. Τον συγκρατεί σε μια προκαθορισμένη και σταδιακά ανελισσόμενη ένταση στοχαστικής ευστάθειας. Δεν εισβάλλει απότομα και άμεσα στην ψυχική ενδοχώρα του αναγνώστη. Τον συνεπαίρνει σταδιακά με μια διαδικασία έντεχνα σκηνοθετημένης και αργόσυρτης ή και υπόκωφης υποβολής. Ακόμα και στα κάπως πιο γκρίζα ποιήματα, σ’ αυτά που εγγράφεται έγκλειστος, ο ηττημένος και ο δαπανημένος άνθρωπος, ο αναγνώστης δε βουλιάζει στο μαύρο χρώμα· δεν αισθάνεται να τον πνίγει ο κλοιός μιας συναισθηματικής-ψυχικής ασφυξίας. Ο ηττημένος στον Καβάφη διατηρεί μιαν αξιοπρέπεια ή ακόμα και κάποια καύχηση».


Ίσως αυτή η οπτική γωνία θέασης δίνει μιαν απάντηση στο ερώτημά μας.
Όπως το λέει, άλλωστε κι ο Λίνος Πολίτης στην «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας» του,
« Μια σοβαρότητα και μια βαρυθυμία· δε θα βρούμε στον Καβάφη την εύθυμη νότα, την ευφρόσυνη πολυχρωμία . (…) Το καίριο είναι η συνειδητοποίηση της δραματικής ουσίας της ζωής, η αίσθηση της παρακμής και της ματαιότητας. Η τραγική όμως αυτή συναίσθηση δεν οδηγεί στη διάλυση και στην απιστία· το αίσθημα της αξιοπρέπειας και της υπερηφάνειας, η βαθύτερη συνείδηση του ανθρώπου, αποτελούν το αντίρροπο και θεμελιώνουν την πίστη και τη σωτηρία»
Κι αυτό είναι, Φωτεινή, ένα ακόμα στοιχείο που τον καθιστά ιδιαίτερο.
Τι λέτε;

10 σχόλια:

Ἅ λ ς είπε...

γιατι να μην ειναι κοντα στον νεο; νομιζω οτι η εποχη μας χαρακτηριζεται απο αυτη τη μελαγχολια.
εξαλλου μετα την ενηλικιωση τους οι νεοι αρχιζουν να βλεπουν την χωη αλλιώς και αυτό αρκετες φορες τους μελαγχολεί αφού δεν είναι πια παιδιά και έχουν τόσα να αντιμετωπίσουν μόνοι...

νομιζω εν τελει οτι ο καβάφης μπορεί να εκφράζει κάθε ηλικια αφου ο άνθρωπος πάντα για κάτι θα μελαγχολεί, πόσο μάλλον για όσα έχουν περάσει...

ΥΓ: δηλώνω περήφανη γιατί έχω διαβαση την ΙΝΕΛ του Λ.Πολίτη :))))

Νίκος είπε...

Ο Καβάφης αν θυμάμαι καλά ήταν μια από τις πρώτες επαφές μου με την ποιήση!Είναι λοιπόν από τους αγαπημένους μου!!Ο Καβάφης νομίζω μέσα από τα ποιήματα του προσπαθεί να μιλήσει στους ανθρώπους για τη ζωή που οι περισσότεροι αγνοούν,ταυτίζοντας της με άλλα πράγματα(χρήματα,κτλ)!!Για αυτό το λόγο νομίζω ο Καβαφης είναι από τους πιο διαχρονικούς ποιητές,διότι εκφράζει νοήματα που ίσχυαν,ισχύουν και θα ισχύουν!!Το αποδεικνύει άλλωστε το γεγονός ότι διαβάζεται και μεταφράζεται συνεχώς μέχρι και σήμερα και πως δεν είναι μια μόδα!!

ΥΓ:Είμαι απλά περήφανος που έχω διαβάσει λίγο Καβάφη!!!ΧΑΧΑ!!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,

Περήφανη,ε;

Οι χαρακτηρισμοί του Λίνου Πολίτη για τον Καβάφη και το έργο του είναι, νομίζω, πάρα πολύ εύστοχοι.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,

Γεγονός αυτό που λες: Συνεχίζει το έργο του να διαβάζεται διεθνώς και να νικάει το χρόνο.
Αυτό το χρόνο, με τον οποίο δεν μπορούσε να τα βάλει εύκολα ο ίδιος...

Νίκος είπε...

Ούτε και εμείς δυστυχώς!!!

Ἅ λ ς είπε...

διονυση,
ναι γενικα μαρεσε το βιβλιο. δεν το περιμενα τοσο προσιτο και ομορφο γενικα!
α! ωραιες φωτο επισης!

νικο,
τι εννοεις η πρωτη επαφη με καβαφη;; λογικα η 1η επαφη θα ηταν στο σχολειο πώς γινεται να κανατε καβαφη;;;μηπως να το ξανασκεφτεις;; αποριες ειναι μην παρεξηγεις..

Νίκος είπε...

Δεν ξέρω αν είναι το γεγονός ότι συνήθως είμαι κουρασμένος αλλά ΠΩΣ ΚΑΤΑΦΕΡΕΡΕΣ ΠΑΛΙ ΚΑΙ ΜΕ ΞΑΝΑΜΠΕΡΔΕΨΕΣ;;;;ΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑ!!

Επαναδιατυπώστε την ερώτηση παρακαλώ!!!

Bir küçük kız είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Bir küçük kız είπε...

Η αλήθεια είναι πως ποτέ δεν είχα κάτσει να σκεφτώ γιατί μου αρέσει τόσο ο Καβάφης, και μάλιστα από πολύ μικρή ηλικία. Τελικά είναι αυτό, το ότι τα ποιήματά του δεν είναι πομπώδη, δεν προσπαθούν να εντυπωσιάσουν. Μέσα από τα ποιήματά του ο Καβάφης δείχνει την αδυναμία του, το φόβο του καθώς βλέπει τον εαυτό του να μεγαλώνει, να αλλάζει, να γερνάει. Νοσταλγεί το κάλλος των νιάτων. Υπάρχει ειλικρίνια και αυθεντικότητα στο λόγο του. Ούτως ή άλλως, όλοι μας έχουμε αδυναμίες, όλοι κάτι φοβόμαστε λίγο πολύ... άλλωστε, κι εγώ ήδη νοσταλγώ την παιδική μου ηλικία όσο τίποτε άλλο!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Bir kucuk kiz,

Μ' αυτό το κριτήριο, φαντάζομαι, θα σ' αρέσουν πολύ πολλοί ποιητές, μια που είναι τόσα τα ποιήματα που δεν έχουν πομπώδες ύφος, που είναι χαμηλόφωνα και συνομιλούν με τους φόβους και τις αδυναμίες μας.

Σ' ευχαριστούμε για την επίσκεψη.