Μια έκθεση, ένα βιβλίο, μια πρόταση

Στις δύσκολες μέρες που περνάμε, όπου η αναζήτηση πηγών με γάργαρο καθαρό νερό είναι αναγκαία και ζωτική, κάνουμε την πρόταση να βρεθούμε παρέα στην έκθεση «Ο Κόσμος του Οδυσσέα Ελύτη-Ποίηση και Ζωγραφική», στο ίδρυμα Β και Μ. Θεοχαράκη. Εκεί: Ο εικαστικός κόσμος του Ελύτη στο σύνολό του ( τα περισσότερο γνωστά κολάζ του, αλλά και υδατογραφίες και τέμπερες), αρκετά χειρόγραφά του, γνωστές και ανέκδοτες φωτογραφίες, καθώς και βιβλία του. Η έκθεση συμπληρώνεται με έργα γνωστών εικαστικών και άλλων καλλιτεχνών που έχουν δημιουργήσει έργα εμπνευσμένα από τον ποιητικό του κόσμο. Το υλικό, μάλιστα, της έκθεσης θα περιλαμβάνεται σε έναν πολυσέλιδο κατάλογο.
Μπορούμε, μάλιστα, να τρυπώσουμε βαθύτερα στο στοχαστικό σύμπαν του Ελύτη διαβάζοντας το βιβλίο που εκδόθηκε πολύ πρόσφατα («Συν τοις άλλοις» ο τίτλος του, εκδόσεις Ύψιλον) και περιέχει 37 συνεντεύξεις του, από το 1942-1992 και που, όπως διαβάζω, είχε επιλέξει ο ίδιος για να εκδοθούν κάποτε. Συνεντεύξεις, που έρχονται να προστεθούν στο δοκιμιακό έργο του ποιητή και να αποδώσουν ζωντανά τη σκέψη του, τη θεώρησή του για πράγματα, για καταστάσεις και αξίες. Και που, διαβάζοντάς τις εντυπωσιάζεσαι για τη διαχρονική ισχύ των απόψεων που εκφράζονται, για την καθαρότητα, τη διεισδυτικότητα, την ευστοχία.
(Θα προσπαθήσουμε να το προμηθευτούμε σύντομα, να το βρίσκετε στη σχολική βιβλιοθήκη).
Δείτε μερικά πρόχειρα παραδείγματα που έχουν να κάνουν κυρίως με την ποίηση και την πολιτική, και με τον καιρό θα επανέλθουμε, γιατί, πράγματι, το σώμα των συνεντεύξεών του μας προσφέρει πολλές αφορμές.
"[...] αναρωτιέται κανείς: για τι παλεύουμε νύχτα μέρα κλεισμένοι στα εργαστήριά μας; Παλεύουμε για ένα τίποτε, που ωστόσο είναι το παν. Είναι οι δημοκρατικοί θεσμοί, που όλα δείχνουν ότι δεν θ' αντέξουν για πολύ. Είναι η ποιότητα, που γι' αυτή δεν δίνει κανείς πεντάρα. Είναι η οντότητα του ατόμου, που βαίνει προς την ολική της έκλειψη. Είναι η ανεξαρτησία των μικρών λαών, που έχει καταντήσει ήδη ένα γράμμα νεκρό. Είναι η αμάθεια και το σκότος. Ότι οι λεγόμενοι "πραχτικοί άνθρωποι" -κατά πλειονότητα, οι σημερινοί αστοί- μας κοροϊδεύουν• είναι χαρακτηριστικό. Εκείνοι βλέπουν το τίποτε. Εμείς το παν. Που βρίσκεται η αλήθεια, θα φανεί μια μέρα, όταν δεν θα 'μαστε πια εδώ. Θα είναι, όμως, εάν αξίζει, το έργο κάποιου απ' όλους εμάς. Και αυτό θα σώσει την τιμή όλων μας - και της εποχής μας."
«Ο κόσμος έχει κουραστεί ν' ακούει κηρύγματα που δεν έχουν αντίκρισμα ή που το ίδιο το αντίκρισμα τους τα διαψεύδει. Η έμφυτη τάση του ανθρώπου ν' αλλάξει την απαράδεκτη σήμερα τάξη του κόσμου, αυτή η επαναστατική του διάθεση, διοχετεύεται σε σχήματα, καλουπάρεται και διατίθεται στο εμπόριο των κοινωνικών ιδεών, κατά τρόπο που υποβιβάζει τη νοημοσύνη του και εξαφανίζει την ατομικότητά του. Η διχρωμία των καιρών μας -η δεξιά και η αριστερά- καλύπτει το αληθινό πρόβλημα του ανθρώπου, που, βέβαια, βρίσκεται πολύ πιο πέρα από το αν θα φορέσει καλύτερο ή όχι παντελόνι. Κάτι τέτοιο είναι η χειρότερη τυραννία. Προσωπικά, αισθάνομαι να καταπιέζομαι από τις εξουσίες. Αν αυτό είναι αναρχισμός, τότε είμαι αναρχικός. Όχι βέβαια με την έννοια να βάζω μπόμπες. Αλλά να μην ανέχομαι με κανένα τρόπο να με διαθέτουν κατά τη βούλησή τους, χωρίς τη συγκατάθεσή μου, οι τρίτοι, οι άσχετοι, οι σωτήρες. Και αυτό είναι ένα αίσθημα που ολοένα και περισσότερο κυριεύει σήμερα μερικές συνειδήσεις".


«Οπως βλέπετε, σ’ αυτά τα πενήντα τετραγωνικά εργάζομαι και ζω εδώ και πολλά χρόνια. Ούτε είχα ούτε θα ήθελα να έχω ποτέ περισσότερα. Οχι ότι παρασταίνω τον ασκητή. Ο άνθρωπος, πιστεύω, δεν πρέπει να στερείται από τίποτα. Πρέπει, όμως, να αρκείται και στα απαραίτητα. Η πολυτέλεια, το περιττό, σε απομακρύνουν από το ουσιώδες, σε διαλύουν».
Ποίηση για μένα είναι πόλεμος προς τον χρόνο και τη φθορά. Κλεισμένος στα πενήντα τετραγωνικά μου, συνεχίζω αυτόν τον πόλεμο. Και άσχετα εντελώς αν βγαίνω νικητής ή όχι, σε μια τέτοιου είδους μάχη, ομολογώ, βρίσκω την ύψιστη ικανοποίηση. Σε μιαν εποχή θριάμβου των ποσοτικών εκτιμήσεων, βλέπω την ποίηση σαν τη μόνη ενδεδειγμένη να διαφυλάξει το ιερό και απαραβίαστο της ανθρώπινης προσωπικότητας».

Το ραντεβού, λοιπόν, για την έκθεση, λέμε να είναι το Σάββατο, 8 Οκτωβρίου, κατά τις 10.00΄. Θα τα πούμε και στην τάξη.

(Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη: Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1/ Tηλ.: 210-3611206 /

Διάρκεια έκθεσης: 22 Σεπτεμβρίου – 27 Νοεμβρίου/ Τιμές εισιτηρίων:6 €, 3 € (μειωμένο))