Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 2011

Το σχήμα της δοκιμασίας στον Κρητικό



Στην πρώτη σας άσκηση για τον Κρητικό σάς ζητήθηκε να «συλλάβετε» τον κεντρικό νοηματικό πυρήνα του έργου, τον πιθανό βασικό

στόχο που είχε ο Σολωμός γράφοντας το ποίημα αυτό, τις ιδέες που ήθελε να αναδείξει.
Ας δούμε πώς ο Ερατοσθένης Καψωμένος στο βιβλίο του « Ο Σολωμός και η ελληνική πολιτισμική παράδοση» (εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα,1998) συλλαμβάνει τα κύρια νοήματα του Κρητικού κυρίως μέσα από το σχήμα της δοκιμασίας.

[το βιβλίο μπορείτε να το ξεφυλλίσετε όλο εδώ ]

Αξίζει να παρακολουθήσουμε το σκεπτικό του, το οποίο στηρίζεται και στις σημειώσεις του ίδιου του ποιητή: " Ο Κρητικός είναι το πιο αφηγηματικό από τα έργα της ωριμότητας του Σολωμού. Και μ' αυτή την προϋπόθεση, μια οργάνωση του μύθου με άξονα το σχήμα της δοκιμασίας
είναι αναμενόμενη. Πράγματι, στις ιταλικές σημειώσεις του έργου, η έννοια της δοκιμασίας επανέρχεταιαρκετές φορές, σε αποφαντικές διατυπώσεις, που επαληθεύουν την υπόθεση αυτή: "πεδίο δοκιμασίας είναι η ζωή"(ΑΕ 360Β8), "ο πόνος είναι δοκιμή" (ΑΕ 374) (...) Έχομε λοιπόν ρητές και πολλαπλές αναφορές σε υλικές και ψυχικές δοκιμασίες του ήρωα, που νομιμοποιούν απόλυτα μια πρώτη γενική εκτίμηση ότι το σχήμα της δοκιμασίας είναι ένας από τους άξονες της 'ιστορίας' και ότι βέβαια δεν περιορίζεται στις ανοιχτές ηρωικές συγκρούσεις αλλά διαπερνά το μύθο, ακόμη και τις εκστατικές στιγμές".


Σε τι όμως συνίσταται η δοκιμασία αυτή; Σε ποιες βασικές ιδέες, αντιλήψεις του ποιητή προσφέρει πεδίο έκφρασης; Ποιες οι δυνάμεις που αντιπαλεύουν σ' αυτή τη δοκιμασία; Τον Ε. Καψωμένο τον κατευθύνει εδώ η εξής σημείωση του Σολωμού: "Μια ισορροπία δυνάμεων ανάμεσα στην ψυχή του ναυαγού, μεστή από μια Μεγάλη Στιγμή της Ιδέας (που είναι να φέρει στο ακρογιάλι το σώμα της αρραβωνιαστικιάς που τη νομίζει ζωντανή) και στα Εξωτερικά Εμπόδια της Φύσης, μεστής από μιαν άλλη Στιγμή Μαγευτική της Ιδέας. Θαρρώ πως εδώ πλύ φυσικά βαθαίνει η αυλακιά μιας Μεγάλης Ποίησης"(ΑΕ 380Α19-27)

Απ' τη μια μεριά, δηλαδή, είναι ο ναυαγός, που η σωτηρία της κόρης αποτελεί γι' αυτόντο υψηλό χρέος, το περιεχόμενο της ηθικής του βούλησης. Αφού αυτή η ηθική του θέληση αποδεικνύεται γι' αυτόν δυνατότερη από το ένστικτο αυτοσυντήρησης, τότε βρισκόμαστε σε μια "μεγάλη στιγμή της Ιδέας"
Απ' την άλλη, την αντίμαχη δύναμη αντιπροσωπεύει η Φύση, είτε με το βίαιο πρόσωπό της (καταιγίδα), είτε με τις οπτασίες του Κρητικού (φεγγαροντυμἐνη, ήχος), που λειτουργούν ααασαγηνευτικά, "μαγνητικά", αποπροσανατολιστικά, αφομοιωτικά, κυριεύοντας την ψυχή του και παραλύοντας την αγωνιστική του βούληση, προσπαθώντας να τον κάμψουν.


Τελικά ο Κρητικός δεν καταφέρνει να σώσει την κόρη. Αυτή η φαινομενική ήττα της ηθικής θέλησης του ήρωα στο επίπεδο της δράσης γίνεται το "πικρό αντίτιμο που πληρώνει ο Κρητικός για να φτάσει σε μια ανώτερη συνείδηση του κόσμου και των ανθρώπινων αξιών ( ανθρώπινη αλληλεγγύη, αναίρεση ανταγωνισμού, ενότητα με τον κόσμο, ποιητική δωρεά, επαναπροσδιορισμός αξιών)

Μέσα από τη δοκιμασία, δηλαδή, ο ήρωας θα φτάσει στην ολοκλήρωση κι αυτό θα το πραγματώσει μέσα από τη σχέση με τη Φύση.



Μπορείτε, σαν άσκηση, να παρακολουθήσετε αυτή την ερμηνεία ακολουθώντας κι ερμηνεύοντας τα στάδια του έργου: καταιγίδα, συνάντηση στον παράδεισο, οπτασία φεγγαροντυμένης, αναφορές στο "πολεμικό" παρελθόν στην Κρήτη και στην κατάσταση του παρόντος που ψωμοζήτης αφηγείται την ιστορία του, ο παράξενος ηχός, η κατάληξη στην ακρογιαλιά.

( και, βέβαια, συστήνεται η ανάγνωση και των 14 σελίδων του Ε. Καψωμένου. Μπορεί να σας δυσκολέψει λίγο, αλλά φωτίζει πολύ καλά το ποίημα).

ΥΓ. Δεν είναι ψέμα: αύριο ξεκινάμε (!) και με το Γ2θεωρ. Κάλλιο αργά.. :-)

18 σχόλια:

Ρουμπάκης Γιάννης είπε...

Καλή δύναμη. Θα σας παρακολουθούμε με τα μάτια της ψυχής μας ανοιχτά και άγρυπνα.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Γιάννη,

Χαιρόμαστε! Κυρίως, βέβαια, για τα ανοιχτά και άγρυπνα μάτια της ψυχής.

Καλή δύναμη και σε σας, μικρούς μεγάλους.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

To link στο κείμενο της ανάρτησης για το βιβλίο του Ε. Καψωμένου δε βλέπω να λειτουργεί.

Η διεύθυνση είναι:

http://www.hellenicparliament.gr/onlinePublishing/SEM/
index.htm

Ανώνυμος είπε...

Καλή αρχή και από μένα... Ό,τι πρόλαβα να κοιτάξω είναι υπέροχο!
Ευχαριστούμε...

Κωνσταντίνος (Γ1)

Ἅ λ ς είπε...

"Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,
όπου και να θολώνει ο νους σας,
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό..."

Δώσε μου ένα αισιοδοξο ποιημα του διονύση, διονύση!

Νίκος είπε...

Τα δύστυχα τα παιδιά!!!!Σολωμόοοοοοοο!!!(Ειρήνη συγχώρεσε με αλλά με έκαψε ο Διονυσάκης!!)Ο πόνος και δυσκολίες είναι δοκιμασίες στις οποίες ο άνθρωπος δείχνει ποιος είναι,πόσο δυνατός είναι,ενώ αν τις ξεπερασει γίνεται σοφότερος!!Και η σοφία αξίζει νομίζω τις δοκιμασίες!!Συμφωνεί κανείς;;

Θετική vs Θεωρητική είπε...

Λέει στο βιβλίο: Ο θάνατος της κόρης,που φαίνεται να σηματοδοτεί την αποτυχία της προσπάθειας του ήρωα,δηλαδή την ήττα της ηθικής θέλησης στο επίπεδο της δράσης,στην ουσία είναι το πικρό αντίτιμο που πληρώνει ο Κρητικός(ηθική δοκιμασία)για να φτάσει σε μια ανώτερη συνείδηση του Κόσμου και των ανθρωπίνων αξιών.

Ερώτηση:Αν κατάφερνε τελικά να τη σώσει,δε θα έφτανε σ'αυτή την ανώτερη συνείδηση του Κόσμου και των αξιών;

Θετική vs Θεωρητική είπε...

Nίκο!
Τώρα είδα ότι έκανες σχόλιο...που σημαίνει ότι έχεις internet,ε;
Κακό αυτό!:Ρ

Δε νομίζω ότι η κατάκτηση της σοφίας είναι το καλύτερο κίνητρο για να υποφέρει κανείς...

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Κωνσταντίνε,

Αν το "υπέροχο" μεταφράζεται "ευχάριστο και χρήσιμο", τότε πάμε καλά. Ελπίζω να γίνει αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια σας.

Ε, ναι, καλή αρχή κι από 'δω. Χωρίς εκπτώσεις! :-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς,

(καλησπέρα) Τα ξέρεις κι εσύ. Θυμάσαι - πέρυσι ήταν;- που συγκεντρώναμε στίχους του Σολωμού που μας άρεσαν; Αν τους ξαναδείς, θα προσέξεις πως οι περισσότεροι εμπεριέχουν ένα δυναμισμό, μια πίστη στον αγώνα του ανθρώπου και στη ζωή. Μήπως κι ο Κρητικός, από κάποια πλευρά, δεν είναι έτσι;

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκος,

Να κι ο φίλος μας, ο από Διονυσάκη καμένος! Καλά, αυτά τα ίντερνετ καφέ στην Κέρκυρα, δεν ελέγχουν καθόλου ποιος μπαινοβγαίνει εκεί μέσα;!;!

ΟΚ,ΟΚ, μην αρπάζεσαι, αγαπημένε μας Νίκο. Αλλά μ' αυτά που κάνεις ούτε να σε πεθυμήσουμε δε θα τα καταφέρουμε!

Όσο για το περί σοφίας ερώτημα, για να το δούμε και αντίστροφα...Έχεις αναρωτηθεί τι δοκιμασίες ξεκινάνε όταν αποκτηθεί ο πολυπόθητος στόχος; ( αλήθεια, πότε είναι κανείς σοφός;)

Πολλά φιλιά, Νίκο - όλα καλά ελπίζω, ε;

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Θεωρητική,

Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να επιμένω να βάζω θέματα, όταν ξέρω πως καραδοκούν οι φαρμακερές σου ερωτήσεις...

Λοιπόν, μια και φαίνεται να διάβασες τις σελίδες του Καψωμένου: εκεί, κάπου κοντά στις σελίδες 32-3 του βιβλίου, ο συγγραφέας αναφέρεται στο τραγικό ως μόνιμο στοιχείο της σχέσης ανθρώπου και φύσης. Το πνεύμα της Φύσης, ενσαρκωμένο στη μορφή της φεγγαροντυμένης εμπνέει στο ναυαγό το αίσθημα της πληρότητας και της αυτάρκειας, που καθιστά περιττό τον ανταγωνισμό και γίνεται πηγή μακαριότητας. Απ' τη μια. Από την άλλη, όμως, απογυμνώνει τον άνθρωπο απέναντι στις φυσικές ενάντιες δυνάμεις ( πράγμα που -πρέπει να - δείχνει η τελική έκβαση)

Θα είχε χάσει την ισορροπία του το έργο, λοιπόν, με ένα...χάπι εντ, δε θα υπήρχε πουθενά αυτή η διάσταση του ανθρώπου, θα είχε χαθεί η αλήθεια, η οποία μάλλον απαιτεί θυσίες για την κατάκτηση υψηλών στόχων.

Τι λες;

( Πάντως, τον πόντο σου τον κέρδισες με την ερώτηση:-) )

Ἅ λ ς είπε...

νικοοοο,
εσυ τον έκαψες... αντε μην το ανοιξω... αντεεε!!!

Νίκος είπε...

ΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑΧΑ!!!!Ισμήνη και κ. Ένοχε είστε μακρά νυχτωμένοι!!!!Χαχαχαχαχαχαχα!!!!!Έχω,έχω!!!!Χαχαχαχαχαχα!!!Εξαρτάται τι θεωρείς κακό!!χαχα!!

Δεν είπα ότι είναι κίνητρο,αλλά αποτέλεσμα κάποιων γεγονότων που συμβαίνουν στην ζωή του ανθρώπου!!

Σιγά μην ελέγχουν κιόλας!!!!!Χαχαχαχαχα!!!Αυτό έλειπε!!!ΤΙ ΚΑΝΩ ΠΟΙΑ;;;ΧΑΧΑΧΑΧΑ!!!Έπρεπε να με έχετε πεθυμήσει ήδη!!χαχαχαχα!!!Αλλά όχι δεν θα σας αφήσω!!χαχαχα!!Ο νοών νοείτο!!

Δεν ξεκινάνε δοκιμασίες,απλά ο σοφός άνθρωπος βλέπει πράγματα που οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν να δουν και θλίβεται!!Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η θλίψη πάει μαζί με την σοφία!!Όσο για το τελευταίο ερώτημα νομίζω ότι χρεια΄ζεται πολύυυυυυυυυυ ψάξιμο και άπειρες συζητήσεις!!Ελπίζω να έχουμε την ευκαιρία κάποια στιγμη!!

Θέλω να πιστεύω!!

petrosss είπε...

αχ αυτος ο Σολωμος μας εκαψε χαχα!!!καλο κουραγιο!!!

Νίκος είπε...

Πέτρο μας τσουρούφλησε!!!!!Τώρα θα φυσάμε και το γιαούρτι όπως λέει και η παροιμία!!!!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Πέτρο, Νίκο,

Σιγά το τσουρούφλισμα, ρε παιδιά! Εγώ δύο ευτυχείς φοιτητές βλέπω!

( Εδώ που τα λέμε, φέτος πονέσαμε αρκετά..Αχ!)

Καλό ξεκίνημα, παιδιά.

Νίκος είπε...

Τσουρούφλισμα με όλη τη σημασία της λέξης!!!!Και το ότι είμαστε δύο φοιτητές(το ευτυχισμένοι αφήστε με να το πω σε λίγους μήνες να μπούμε μέσα και να δούμε αυτά που πρέπει να δούμε!!)δεν σημαίνει ότι πρέπει να χαιρόμαστε για αυτά που γράψαμε!!!Είναι θέμα γοήτρου τέλοσπάντων!!Δεν πονέσαμε απλά!!Σαν εγχείρηση χωρίς αναισθησία με μόνο λίγο μπραντυ για να ξεχαστούμε ήταν!!Ευχαριστώ εκ μέρους μου!!