Αναπλήρωση 2 Συμπλήρωμα στα λαογραφικά και ηθογραφικά του Γ.Βιζυηνού - και εξάσκηση

Στη σημερινή αναπλήρωση ας ολοκληρώσουμε τη συζήτηση που ανοίξαμε στην τάξη

για την ηθογραφία και τη λαογραφία, ας απαντήσουμε στην άσκηση που είχατε

και, τέλος, ας προτείνουμε 1-2 εργασιούλες λιγότερο και περισσότερο σχετικές.

Τα στοιχεία που περιγράφουν την ηθογραφία και που, όπως όριζε η εργασία σας, τα αντλήσατε από τις σελίδες 76-78 του λεξικού λογοτεχνικών όρων, μπορείτε να τα δείτε στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση

( http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2010/10/blog-post_26.html ),

αλλά και εδώ: http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2009/10/blog-post_20.html

Τα λαογραφικά είναι στοιχεία που καταγράφουν αναλυτικά τα ήθη και τα έθιμα του λαού, όπως διαβάζουμε στη σελίδα 76 του λεξικού. Περιγράφουν, δηλαδή, ήθη και έθιμα, αντιλήψεις, στοιχεία της παραδοσιακής ζωής. Τα βρήκατε, ούτως ή άλλως, κι εσείς στην εργασία σας. Μπορείτε να τα δείτε κι από μια προπέρσινη ανάρτηση εδώ:

http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2008/11/blog-post_17.html

Εκείνο που χρειάζεται να καταλάβουμε είναι πως η ηθογραφία αποτελεί το συνολικότερο τρόπο με τον οποίο στήνει την ιστορία του ο συγγραφέας, τον τρόπο που αντιμετωπίζει, περιγράφει, σκηνοθετεί την ιστορία του. Γι’ αυτό μέσα μπορούν να περνάνε και οι χαρακτήρες των ανθρώπων, οι ιστορίες τους, το περιβάλλον τους, οι σχέσεις τους.
Ενώ τα λαογραφικά στοιχεία ( γι’ αυτό τα λέμε και στοιχεία) αποτελούν πληροφορίες που αφορούν στα ήθη και τα έθιμα, στην παραδοσιακή ζωή. Έτσι, στα ηθογραφικά διηγήματα θα μπορούμε να συναντάμε λαογραφικά στοιχεία, διάσπαρτα ή εμβόλιμα, οργανικά δεμένα με την πλοκή του έργου, άλλοτε στενότερα και άλλοτε χαλαρότερα.
Θυμηθείτε τι είπαμε στην τάξη: Η σκηνή με τον…χονδρό της συνοικίας κουρέα είναι μια όμορφη σκηνή ενός ηθογραφικού κειμένου ( γιατί;), η οποία περιλαμβάνει κάποιες λαογραφικές πληροφορίες (ποιες;)

Μια μικρή εξάσκηση μπορείτε να κάνετε και μέσα από ένα απόσπασμα του διηγήματος του Βιζυηνού «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον». Διαβάστε και ξεχωρίστε τα λαογραφικά στοιχεία από το υπόλοιπο σώμα του (ηθογραφικού) κειμένου:

« Είναι αληθώς θαυμαστή η προθυμότης και η ευσέβεια, μεθ' ης και ο δυστροπώτερος των ανθρώπων υπακούει παρ' ημίν εις την τελευταίαν επιθυμίαν των αποθνησκόντων. Δεν ηξεύρω εάν πιστεύεται, ότι οι μη συντείναντες προς εκπλήρωσιν αυτής προκαλούσιν εφ' εαυτών των την του ουρανού δυσμένειαν. Ίσως ―κατά την φιλοσοφικωτάτην ηθικήν του λαού― αποφεύγει έκαστος να πράξη ό,τι δεν επιθυμεί να συμβή εις αυτόν. Το βέβαιον είναι, ότι η αποδημούσα ψυχή εφ' όσον έχει ακόμη επιθυμίαν τινά ανεκπλήρωτον, δεν δύναται ν' αποσπασθή του ξένου πλέον αυτή σώματος και αναχωρήση, αλλά τριγυρίζει γογγύζουσα και παραπονουμένη επί των χειλέων του ψυχορραγούντος· φρικτόν δε θεωρείται και στιγματίζεται ως ασέβεια, εάν οι συγγενείς και οικείοι δεν σπεύδουν να πράξωσι παν το επ' αυτοίς, όπως ετοιμάσωσιν ήσυχον και ευχαριστημένην την αναχώρησιν της ψυχής από ένα κόσμον, εις τον οποίον δεν ανήκει μεν πλέον, μετά του οποίου όμως την συνδέει ακόμη η τελευταία της επιθυμία. Εκ της εκφράσεως μάλιστα, ην λαμβάνει το πρόσωπον του νεκρού, αφού εκπνεύση, δύναται ν' αποφανθή τις αλανθάστως, εάν τούτο εγένετο ή όχι.

Εκ τούτου συμβαίνει, να λαμβάνωσι χώραν παρά την κλίνην των θανατιώντων σκηναί συγκινητικώταται, σπαραξικάρδιοι ενίοτε. Εδώ ο άσωτος υιός, η απερίσκεπτος κόρη, ων η ελαφρά διαγωγή εξοργίσασα τον αυστηρόν πατέρα, απέκλεισεν αυτούς από της ολομελείας του οίκου, συνιστώνται υπό της ολιγοδρανούς πλέον μητρός των εις την επιείκειαν του πατρός, όστις ολολύζων τοίς ανοίγει πάλιν φιλοστόργως τας αγκάλας, εν μέσω των θαλερών δακρύων των παρισταμένων. Εδώ η ανέκαθεν μισητοτάτη παρά τοις Έλλησι μητρυιά εμπιστευομένη παρά του ψυχορραγούντος πατρός εις την στοργήν του εκ της προτέρας συζύγου τέκνου του, ευρίσκει παρ' αυτώ την θερμοτέραν, την μάλλον αφωσιωμένην περίθαλψιν. Εδώ συμβιβάζονται μακραί οικογενειακαί διχόνοιαι· εξαλείφονται ύπουλα μεταξύ αδελφών μίση· διαλύονται έχθραι και αυταί αι θανασιμώτεραι μεταξύ συγγενών και οικείων. Εδώ τέλος πάντων, τα μέλη της οικογενείας, μέχρι και αυτών των απωτάτων, συνέρχονται από των περάτων της χώρας επί το αυτό, ουχί εκ χαιρεκάκου, εξ ασεβούς προσδοκίας υλικής κληρονομίας, αλλά διότι αι ψυχαί αυτών συνδεδεμέναι υπό της φύσεως στενότερον προς την αποδημούσαν ύπαρξιν, έλκονται ορμεμφύτως να συναντηθώσιν έτι άπαξ μετ' αυτής, ενόσω ευρίσκεται ακόμη πλησίον των, εν των επιγείω κόσμω, ν' ανταλλάξωσι μυστηριωδώς το τελευταίον πνευματικόν αυτών φίλημα. Διότι ―ποίος δεν το βλέπει; Η ψυχή, η ανιπταμένη εν μέσω των ευχών και των ευλογιών των, υπάγει εκεί, όπου ευρίσκονται τα προαποθανόντα μέλη της οικογενείας. Ο αποχωρισμός λοιπόν ούτος ο μερικός, είναι γενική συνάντησις μετά των ψυχών εκείνων, είναι έμμεσος προς τους νεκρούς συγκοινωνία των ζώντων.

Η αποδημούσα ψυχή θα ευρεθή μετ' ολίγον εν τω μέσω των φιλτάτων αυτών

εις τας υπερκοσμίους χώρας, και θα περικυκλωθή υπ' αυτών ερωτωμένη, εάν είδε, και πώς είδε τους επί γης αγαπητούς των. Δεν πρέπει λοιπόν να λείπη από της κλίνης

του αποθνήσκοντος οικείου ο μη ών άμοιρος και της εσχάτης προς τους νεκρούς του ευσεβείας και στοργής. Εάν τις εκ των οικείων, ή ασθενών βαρέως, ή ευρισκόμενος πολύ μακράν εις τα ξένα, δεν ειμπορεί να παρευρεθή κατά την τελευταίαν εκείνην συνάντησιν,

οι παρόντες αποφεύγουσιν επιμελώς να κάμωσι μνείαν του ονόματός του,

μη τυχόν ακούσας επιθυμήση ο ασθενής να τον ίδη.

Διότι τότε, εάν ο ποθούμενος δεν προφθάση να έλθη, θα μείνουν οι οφθαλμοί του νεκρού ημίκλειστοι προσδοκώντες την άφιξίν του, και όταν ακόμη η εν αυτοίς ζωή προ πολλού απεσβέσθη.»

Λοιπόν, μπορείτε να ξεχωρίσετε τα λαογραφικά τμήματα του κειμένου από το ηθογραφικά;
Κι αν θέλετε και περισσότερη δουλειά, για να προχωράμε και λίγο λίγο, ας αναζητήσετε αυτοβιογραφικά – πια – στοιχεία από το απόσπασμα: « Όχι, όχι, μητέρα! ( σελ. 151) – Οι οφθαλμοί της επληρώθησαν δακρύων και εγώ εσιώπησα (σελ. 153) »

Καλό απόγεμα :-)

ΣΗΜ. Τον καιρό που ο Γ. Βιζυηνός ήταν στο Βερολίνο και στο Παρίσι, τα χρόνια, πάνω κάτω,

που δημοσιευόταν το Αμάρτημα της μητρός μου αρχικά και τα άλλα του διηγήματα στη συνέχεια,
Ένας έλληνας ζωγράφος, ο Γεώργιος Ιακωβίδης, φιλοτεχνούσε τα έργα του στο Μόναχο.

Τέσσερα απ’ αυτά, τη «μητρική στοργή», την «πίπα του παππού» και την «προσφυγοπούλα»

και «το κερί της βλάχας» συνοδέψαν, σαν εικαστικό παράλληλο, την ανάρτησή μας.