Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2010

Αντικλείδια για τα "Αντικλείδια", του Γιώργη Παυλόπουλου.


ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ
Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.
Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν
τίποτα και προσπερνούνε. Όμως μερικοί
κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι
και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν.
Η πόρτα τότε κλείνει. Χτυπάνε μα κανείς
δεν τους ανοίγει. Ψάχνουνε για το κλειδί.
Κανείς δεν ξέρει ποιος το έχει. Ακόμη
και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια
γυρεύοντας το μυστικό να την ανοίξουν.
Φτιάχνουν αντικλείδια. Προσπαθούν.
Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ
για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος.
Ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν
από τότε που υπάρχει ο κόσμος
είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια
για ν' ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης.
Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.


(Τα αντικλείδια)

Διαβάζοντας τα "Αντικλείδια" του Παυλόπουλου συλλογιζόμαστε: τι κρύβει αυτή η πόρτα που μοιάζει ανοιχτή αλλά δεν αφήνει κανένα να δρασκελίσει;Τι υπάρχει πίσω της, που ασκεί τόση γοητεία; Τι είναι αυτό που οι ποιητές από καταβολής του κόσμου αναζητούν και, σύμφωνα με τον ποιητή, δε θα το βρουν ποτέ; Και τα αντικλείδια; Τι καταφέρνουν;Τι ξεκλειδώνουν αυτά;
Αν κι οι ερμηνείες αποτελούν, όπως κι ο ίδιος ο Παυλόπουλος δέχεται, προσωπικές προσεγγίσεις που δεν μπορούν να διεκδικούν την απόλυτη αλήθεια, ας διαβάσουμε τι δήλωνε σε μια συνέντευξή του στη Λ.Σ. Αρμυριώτη, δυο χρόνια πριν ( περ. Ύφος, 7.1.08). Μέσα από τις απαντήσεις του θα μπορέσουμε να καταλάβουμε πολύ καλύτερα τη σκέψη του σε σχέση με τις έννοιες και τα θέματα τα οποία τον απασχολούν στο ποίημά του "Αντικλείδια". Ας δούμε, λοιπόν, κάποια αποσπάσματα:

Στην εισήγηση σας κατά την έναρξη της προς τιμήν σας ποιητικής βραδιάς, αναφερθήκατε μεταξύ άλλων και σε ορισμένα λόγια -εν είδη αποφθέγματος- μεγάλων ποιητών, όπως στο "η Ποίηση είναι ταυτόσημη με την Αλήθεια ". Είπατε πως η Αλήθεια είναι το ζητούμενο, σε κάθε περίπτωση. Αυτό λοιπόν ψάχνει κανείς να βρει; την κρυμμένη αλήθεια;

—Σίγουρα, πέρα απ' τη γοητεία της ποίησης, είναι η Αλήθεια -δηλαδή δεν τελειώνει η ποίηση με το να μας μαγέψει απλώς.
-Να μας μαγέψει σαν λεκτικό κατασκεύασμα, σαν εικόνα;
—Σαν αισθητική έκφραση. Πέρα απ' αυτό η Ποίηση αναζητά την Αλήθεια. Αυτό κυρίως θέλει να εκφράσει.

-Φαίνεται καθαρά στο ποίημα σας "τα Αντικλείδια". Εκεί λοιπόν λέτε -απ' ό,τι καταλαβαίνω- ότι δεν υπάρχουν αντικλείδια, οι πόρτες είναι ανοιχτές. Όμως υπαινίσσεσθε στο ποίημα, ότι ο ποιητής λειτουργεί σαν ένα αντικλείδι, διότι βλέπει την κρυμμένη αλήθεια στα πράγματα.


—Είναι κι αυτό μια εκδοχή για την πρόσληψη του ποιήματος. Το ποίημα αυτό προσφέρεται για πολλές εκδοχές και όσες περισσότερες είναι αυτές, τόσο πιο καλό είναι το ποίημα. Εγώ ποτέ δεν αναλύω. Αφήνω την περαιτέρω έρευνα για τον αναγνώστη. […] Οι εκδοχές αφορούν στον αναγνώστη. Κάθε ένας, μπορεί να έχει τη δική του εκδοχή, να το προσεγγίσει με τη δική του συγκίνηση, γι αυτό οι αναλύσεις των ποιημάτων δεν ευστοχούν πάντοτε, δεν μπορείς να πεις, αυτό λέει αυτό το ποίημα.
[…]
Σουρεαλιστική -είναι λίγο- η ποίηση σας;

—Καθόλου! (με αγανάκτηση)
[…]
Εσείς το θεωρείτε επιτυχία σαν γράφων, αν ταυτισθεί ο αναγνώστης και ζήσει την ίδια συγκίνηση που ζήσατε και σεις; Toυ το εύχεστε;

—Ξέρετε στην τέχνη προσπαθούμε να αποσβήσουμε τον εαυτό μας, το πρόσωπο μας, δεν πρέπει καν να φαίνεται. Να σας πω κάτι απλό. Αν καθίσω και γράψω μια προσωπική μου ιστορία -ας πούμε μια ερωτική απογοήτευση- εκατομμύρια ερωτικές απογοητεύσεις, ποιον ενδιαφέρει αυτό; Όμως αν γράψω μ' έναν τέτοιο τρόπο που ο αναγνώστης να πει: "σα να το 'χω ζήσει αυτό, σα να είναι δική μου υπόθεση..." το καταλάβατε; Πρέπει να σβήσουμε το πρόσωπο μας μεσ' στο έργο μας. Μόνο τότε μπορούμε να φτιάξουμε κάτι. Αν καθίσουμε και χτυπιόμαστε και κλαίμε με τα προσωπικά μας συναισθήματα δεν πρόκειται να φτιάξουμε τίποτα.

-Ποιες είναι οι παράμετροι; Τι πρέπει να έχει ένα ποίημα για να πάψει να λέγεται προσωπικό; Πως να είναι;
—Δεν μπορώ να διδάξω την ποίηση. Δεν ξέρω τι είναι η ποίηση, κι αυτό εκφράζω με "Τα αντικλείδια" κλπ. Δεν υπάρχει ορισμός της ποίησης.


[…]

Εν πάση περιπτώσει να χρησιμοποιήσω πάλι τη λέξη αντικλείδι. Να πω ότι η ποίηση είναι το "αντικλείδι" -για να αναφερθώ στο ποίημα σας- για την κατανόηση του κόσμου;

—Έχω ξαναπεί πως μέσα στην ποίηση υπάρχει η αυθεντική ιστορία του κόσμου, η μη παραχαραγμένη ιστορία, διότι η αυθεντική ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμα -αν εξαιρέσουμε τον Θουκυδίδη. Αλλά η ποίηση τα λέει όλα και οι εποχές έχουν σωθεί μέσα απ' την ποίηση, αλλά και η ουσία των πραγμάτων, και η μνήμη των πραγμάτων, και τα πάντα υπάρχουν μέσα στην παγκόσμια ποίηση που έχει γραφτεί.
[…]

Και ποιος είναι τώρα ο ρόλος του ποιητή; Ο ποιητής πρέπει να έχει πράγματα να εμπνέεται. Σε μια τέτοια κοινωνία που δεν είναι ωραία;
—O ποιητής δεν μπορεί ν' ανατρέψει τίποτα. Απλώς γράφει τα ποιήματα του. Δεν μπορεί να ανατρέψει τα πράγματα του κόσμου. Αυτό έχει φανεί μέσα στους αιώνες. Εάν ανέτρεπε η ποίηση αυτά που δεν είναι καλά για τον άνθρωπο, δηλ. ο πόλεμος, μετά την Ιλιάδα δεν έπρεπε να γίνεται πόλεμος. Ο Όμηρος μας είπε τη φρίκη του πολέμου, τα πάθη των ανθρώπων μέσ' στον πόλεμο, όλα αυτά μας τα είπε, αλλά ο άνθρωπος δεν έβαλε μυαλό. -Επίσης χρειάζεται πίστη. Αν δεν πιστεύεις στον κόσμο, στο αύριο, γιατί ν' ασχολείσαι; -O ποιητής είναι αφοσιωμένος στη ζωή. Είτε η ζωή είναι έτσι ή αλλιώς, είναι αφοσιωμένος. Διότι είναι πλάσμα αγάπης ο ποιητής. Δεν μπορεί να γράψει αν δεν αγαπήσει τη Φύση, τους Συνανθρώπους του, τη Ζωή την ίδια. Τα ποιήματα δεν γράφονται με μίσος. Μπορεί να εκφράσουν το μίσος πολλές φορές, αλλά δεν γράφονται με μίσος αλλά με αγάπη και με πίστη στον άνθρωπο.

[…]

-Mπορεί η Ποίηση να γίνει ο καταλύτης που θα οδηγήσει και τον γράφοντα αλλά και τον αναγνώστη, στη Λύτρωση απ' τις αγωνίες και τα ερωτήματα;

—Δεν ξέρω αν οι αναγνώστες μπορούν να λυτρωθούν, αλλά μπορούν να συγκινηθούν και να μαγευτούν και να προσεγγίσουν μια Αλήθεια μέσα από έναν ποιητή. Οι ποιητές είναι δυστυχισμένα πλάσματα που παλεύουν μέρα νύχτα να εκφράσουν το ανέκφραστο και το πιο δύσκολο.

Αν θέλετε, θα μπορούσατε να ξεχωρίσετε από τη συνέντευξη τις φράσεις που φωτίζουν σημεία του ποιήματος.
Καλό σας σαββατοκύριακο

8 σχόλια:

Ἅ λ ς είπε...

Λοιπον, ενα σχολιο για τις φωτο (εχω ενα κολλημα τελευταια :)) Μαρεσει που ηταν σχετικες!! Αλλα η πρωτη ηταν η καλυτερη.

Τωρα το ποιημα, ετυχε να το διαβασω περσι. Μαρεσει πολυ!Στην αρχη το παρεξηγησα καθως πιστευω πως η ποιηση ειναι βαθεια..Μα ειναι και πορτα ανοιχτη. Εγω το ερμηνευω ετσι: οτι θελει να πει πως ναι η ποιηση ειναι βαθεια αλλα ψαχνοντας πολυ ισως χασουμε την ουσια.
Μαρεσει, μαρεσει πολυ που δε δινει καποια εξηγηση.Μαρεσει που οι ποιητες δεν εξηγουν.Καλυτερο ειναι απλα να το ερμηνευσει ο αναγνωστης οπως το νιωσει. Κριμα ομως που στις εξετασεις (ολες τις εξετασεις) πρεπει να πεις καποια στανταρ πραγματα. Αυτο ειναι πληγη για την ποιηση.

Αυτα!
σημ: η αναρτηση αυτη μου φανηκε λιγο "κουρασμενη"; Δυσκολη βδομαδα;;Ελπιζω να κανω λαθος!

καλο σαββατοκυριακο καλη ξεκουραση..Και απο βδομαδα power!:)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Ειρήνη,
Καλησπέρα. Δεν έχω και καμιά τεράστια συλλογή από φωτογραφίες. Αλλά και να είχα δε νομίζω πως θα έψαχνα πάντα να έβαζα "σχετικές". Μ' αρέσει να προκαλούνται και εκπλήξεις και συνειρμοί και αλληλοσυμπληρώσεις εικόνας-κειμένου. Θα το βαριόμουνα αν ήταν κάθε φορά οι φωτογραφίες να εικόνιζαν τα αντικείμενα ή τα τοπία ή τις πράξεις κλπ που αναφέρονται σε ένα κείμενο.
Δε σου κρύβω, μάλιστα, πως και τα πρόσωπα των συγγραφέων δυσκολεύομαι να βάζω! Αλλά, ε, υποκύπτω στην πεπατημένη και αφήνω να κάνω την επανάστασή μου σε πιο σημαντικά ζητήματα...:-)

Προσυπογράφω απολύτως αυτό που λες για τις εξετάσεις. ( Βλέπεις, άλλωστε, πως και τα λεγόμενα του Παυλόπουλου εκεί κατέληγαν) Από τη στιγμή που η ποίηση "μπήκε" σ'αυτές τις εξετάσεις, η πληγή αυτή που λες είναι φυσικό επακόλουθο. Τουλάχιστον, βλέπω και την άλλη πλευρά. 3, 2 ώρες τη βδομάδα στο λύκειο τα παιδιά είναι σε επαφή με τη λογοτεχνία. Δεν είναι καθόλου λίγο αυτό.

Χα! Δεν ξέρω από πού το έβγαλες το συμπέρασμα! Πάντως, σωστό είναι. Δύσκολη χρονιά, θα σου έλεγα, όχι βδομάδα. Κάπου κάνεις ό,τι -νομίζεις πως - μπορείς, κάπου απογοητεύεσαι κοκ.

Καλό υπόλοιπο. Πότε δίνεις το επόμενο;

Ἅ λ ς είπε...

Διονύση,
εχω το ενστικτο..Μπορω να κρινω απο τον γραπτο λογο... Μη γελας, αληθεια...Πολλοι φιλοι μου το λενε :))
Υπομονη λοιπον...σε ολους!!

Δινω ενα την Τετάρτη. Αρχαια(αττικοι ρητορες) στο οποιο στανταρ θα κοπω,αλλα θα διαβασω γιατι εχω παρει με καλο ματι τον καθηγητη, αν κ οι περισσοτεροι τον μισουν (λογικο αφου χρωστουν το μαθημα 600 ατομα)χαχα.

Μετα 1 του μηνος λογοτεχνια :) επιτελους μηπως κ παρω τα πανω μου...:/
καληνυχτααααα

Ανώνυμος είπε...

"Ξέρετε στην τέχνη προσπαθούμε να αποσβήσουμε τον εαυτό μας, το πρόσωπο μας, δεν πρέπει καν να φαίνεται. Να σας πω κάτι απλό. Αν καθίσω και γράψω μια προσωπική μου ιστορία -ας πούμε μια ερωτική απογοήτευση- εκατομμύρια ερωτικές απογοητεύσεις, ποιον ενδιαφέρει αυτό; Όμως αν γράψω μ' έναν τέτοιο τρόπο που ο αναγνώστης να πει: "σα να το 'χω ζήσει αυτό, σα να είναι δική μου υπόθεση..." το καταλάβατε; Πρέπει να σβήσουμε το πρόσωπο μας μεσ' στο έργο μας. Μόνο τότε μπορούμε να φτιάξουμε κάτι. Αν καθίσουμε και χτυπιόμαστε και κλαίμε με τα προσωπικά μας συναισθήματα δεν πρόκειται να φτιάξουμε τίποτα."

Εδώ έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την Πολυδούρη.
Μου αρέσει ο τρόπος που βλέπει και κρίνει τα πράγματα, την ποίηση κτλ.
Επίσης οφείλω να ομολογήσω πως αυτό το ποίημα ακόμα δεν το έχω εμπεδώσει, γι'αυτό θα αποφύγω να μιλήσω πολύ (είναι και αργά-κοτσάνες θα πετάξω).
Πάντως, είτε η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή, είτε κλειστή και αντικλείδι δεν βρίσκεται, σίγουρα είναι μαγική, πολύπλευρη, πολύ χρήσιμη, ενδιαφέρουσα, πανέμορφη, υπέροχη..
Είναι κάτι σαν φιλοσοφία εκλαϊκευμένη, με πολύ κομψό και όμορφο όμως τρόπο..
Ακόμα κι αν δεν μπορώ να την καταλάβω και να την προσεγγίσω, η ποίηση μου αρέσει, είναι κομμάτι της ζωής μου πλέον και την αγαπώ.
Αυτά, καλή σας νύχτα. :)
-Στέφη

Ανώνυμος είπε...

Α, όσο για το άλλο θεματάκι...
υπομονή κύριε Μάνεση, λίγοι μήνες μείνανε και μετά τέλος.
Να ελπίσετε η επόμενη φουρνιά μαθητών να 'ναι πιο εντάξει.
Με την έννοια πως θα χρησιμοποιούν και τη λογική.. Εμείς είμαστε φέτος μέσα στον παραλογισμό, το θράσος, την ασυνειδησια και και και...
Όμως απλά μην δίνετε βάση.
Μη χαλιέστε για κάτι που δεν αξίζει και για το οποίο εσείς δεν φέρετε καμία ευθύνη.
Όσοι πορευτούν με τέτοια μυαλά θα το βρουν μετά μπροστά τους.
Και το θέμα είναι πως τότε δεν θα βρίσκονται μέσα σε μία τάξη, με την ανόητη δικαιολογία πως είναι μαθητές τρίτης λυκείου, πιεσμένοι από τις πανελλήνιες.
Ναι ωραία, πιεσμένοι.
Όμως είναι δυνατόν να δικαιολογείται βάσει αυτού η έλλειψη σεβασμού, η έλλειψη φιλότιμου, η έλλειψη κατανόησης, λογικής κι ευαισθησίας?
Ξεφτίλα.
-Στέφη

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Στέφη,
Σε πεθυμήσαμε!
Θυμάσαι τι λέγαμε. Για να εμπεδώσεις, όπως λες, τα Αντικλείδια, αρχικά να "δεις" την "αντίφαση" που παρουσιάζει ο Παυλόπουλος. Ανοιχτή είναι, ανοιχτή φαίνεται. Δε σου επιτρέπει, όμως να προχωρήσεις στο βάθος, να φτάσεις στο Απόλυτο, στην Αλήθεια. Όσα ποίηματα και να φτιάξεις. Όσα αντικλείδια κι αν βγάλεις. Η Πόρτα πάντα θα περιμένει "ανοιχτή" τους επόμενους ποιητές, να τους σκαρώσει το ίδιο παιχνίδι.

Ίσως (και) γι' αυτό να σου/μας αρέσει η ποίηση. Κομμάτια της, όπως λες, γίνονται κομμάτια μας και πορευόμαστε μαζί της πιο πλούσιοι.

Όσο για το θεματάκι, ε, ναι, υπάρχουν και καλύτερα. Δεν έχω να σου πω πολλά. Τα είπαμε και στην τάξη. Αναγνωστάκης: "Μη χάνεις το θάρρος σου. Εμείς πάντα το ξέραμε πως δε χωράει μέσα σε τέσσερις τοίχους το μεγάλο μας όνειρο". Ακούγεται παράλογο και ίσως υπερφίαλο, αλλά ο αγώνας, σκέφτομαι, στην εκπαίδευση, δεν είναι για να ζήσουμε το μεγάλο μας όνειρο έξω από τους τοίχους, μα για να τους γκρεμίσουμε.
Και είναι πικρό και δύσκολο, όταν συγκρούεσαι με αντιλήψεις παγιωμένες πολύ στέρεα, ριζωμένες πολύ βαθιά μέσα στα χρόνια και τις κοινωνικές συνθήκες, αντιλήψεις άκριτες μεν που ορίζουν συμπεριφορές δε.

Στέφη, σ'ευχαριστώ. Πάντα.

Karolos27 είπε...

Πολύ πιθανό θέμα για φέτος, παρέα με Κρητικό και τα ποιήματα των Εγγονόπουλου και Αναγνωστάκη.

Ανώνυμος είπε...

Καλησπέρα...
Έτυχε να μπω στη συγκεκριμένη σελίδα διαβάζοντας απλά ποίηση και αναλύσεις για τα ποιήματα στο διαδύκτιο.Η ποίηση είναι μάλλον ένα <> που μου έμεινε από το σχολείο. Εκεί διάβασα το πρώτο μου ποιήμα και εκεί με ακούμπησαν τα λόγια κάποιου ποιητή. Πλέον βλέπω τις πανελλήνιες από απόσταση, έδωσα, μπήκα στη σχολή, πήρα το πτυχίο μου και πλέον σκέφτομαι να ξαναδοκιμάσω για δεύτερη φορά και για δεύτερο πτυχίο. Απλά θέλω να συμβουλέψω τα παιδιά να κάνουν υπομονή και απλά να προσπαθήσουν να απολαύσουν την επαφή τους με τη λογοτεχνία και να συγχαρω τον δημιουργό της σελίδας για το μεράκι του. Μακάρι να μπορούσα να σας φανώ χρήσιμη στην εξέλιξη της προσπάθειας σας.