Αναπλήρωση-5 Ο Νικήτας Παρίσης για την αυτοβιογραφικότητα στον Παπαδιαμάντη και μια συνολική εκτίμηση

Συζητώντας στην προηγούμενη ανάρτηση για την αυτοβιογραφικότητα του διηγήματος και αποχαιρετώντας προσωρινά το ξέγνοιαστο βοσκόπουλο και το μαραζωμένο δικηγόρο, ας παραθέσουμε ένα απόσπασμα του Νικήτα Παρίση από το βιβλίο του "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Τρία διηγήματα - αναζήτηση της αφηγηματικής πλοκής" (εκδ. Πατάκη), βιβλίο που αφιερώνει 41 καλές του σελίδες στο " Όνειρο στο κύμα" και που καλό θα ήταν όλοι να του ρίξετε μια ματιά ( Έχουμε φροντίσει και υπάρχει και στη σχολική βιβλιοθήκη).

Στο απόσπασμα που παραθέτουμε, στις καταληκτικές παραγράφους της μελέτης του, ο Νικήτας Παρίσης περνώντας από το θέμα της αυτοβιογραφικότητας του διηγήματος, καταλήγει σε μια συνολικότερη εκτίμηση γι' αυτό:

"Ο μύθος στο "Όνειρο στο κύμα", όσα στοιχεία μυθοπλασίας και έντεχνης απόκρυψης κι αν περιέχει, δεν παύει να είναι και αυτοβιογραφικά απολογιστικός· όχι τόσο στις λεπτομέρειες και τη ροή συγκεκριμένων περιστατικών, όσο, κυρίως, στον τρόπο σκιαγράφησης του προσώπου του αφηγητή. Εξίσου βαρύνοντα είναι και τα στοιχεία της ευρύτερης αφηγηματικής λογικής, της γενικότερης ιδεολογίας, της συγκεκριμένης βιοθεωρίας και των επιμέρους απόψεων που ο αφηγητής εκφράζει.
Όταν λησμονηθούν λεπτομέρειες και κρατηθεί στη μνήμη η ευρύτερη αφηγηματική ιδεολογία, τι διαφαίνεται και τι αποκαλύπτεται, τελικά, μέσα από αυτή την απολογιστική αυτοβιογραφία; Απογοήτευση, μεταμέλεια, ηττημένη διάθεση, αίσθηση αποτυχίας, έλλειψη προσαρμογής στις πρακτικές μέριμνες του βίου, απουσία αυθεντικής ζωής, ρομαντική νοσταλγία; ή, μήπως, αργοπορημένη συνειδητοποίηση ότι η ζωή πήρε λάθος δρόμο και τώρα, αργά πια, τα πράγματα δε μεταστρέφονται; Συγκεκριμένα κειμενικά στοιχεία, ως καθοδηγητικά σήματα, βεβαιώνουν, άλλοτε περισσότερο άλλοτε χαλαρότερα, αυτές τις ενδεχόμενες και πολλαπλές ερμηνευτικές εκδοχές. Είτε αθροιστικά και στο σύνολό τους είτε μερικώς και μεμονωμένα τις αποδεχτεί κανείς, η ουσία των πραγμάτων δεν αλλάζει: ο Παπαδιαμάντης, σ' ένα από τα κορυφαία του έργα, είτε αυτοβιογραφούμενος είτε στοχαζόμενος απολογιστικά πάνω στ' ανθρώπινα και, κυρίως, την προσωπική του μοίρα, άφησε έντονα τα ίχνη της ψυχικής του ιδιαιτερότητας και ορατά τα σημάδια μιας χαρακτηριστικής εσωτερικής διάστασης: τι ήθελε ο ίδιος για τη ζωή του και τι, τελικά, γεύτηκε".

Και μια συμπληρωματική εκτίμηση για το έργο, από τη σελίδα 13 του ίδιου βιβλίου:
"Το "όνειρο στο κύμα" εύκολα θα το κατέτασσα στη λογοτεχνία της απουσίας, της ψυχικής ένδειας και της στέρησης. Η απουσία και η στέρηση ως βασανισμός ψυχής ή, ακόμα, και ως μια πάγια αντίληψη: ότι δηλαδή η ποίηση, η ονειρική στιγμή, αυτό που απλά το λέμε ευτυχία, περνούν από τη ζωή μας ως μια φευγαλέα στιγμή· μετά γίνονται μνήμη, απουσία, ένδεια και στέρηση· κάτι που μόνο το θυμόμαστε".
( Αυτή την τελευταία άποψη ας τη θυμηθούμε κι από αύριο που θα μπούμε στο θέμα της θέσης της ποίησης, στο πώς η ίδια η ποίηση βλέπει την ποίηση, πώς οι ποιητές ορίζουν -με χίλιους τρόπους, αλήθεια - την τέχνη τους.)

ΕΡΓΑΣΙΑ: Επιχειρήστε σε 2-3 παραγράφους, να κάνετε μια συνολική εκτίμηση του διηγήματος "Όνειρο στο κύμα" ( επιλέγοντας ως κέντρο βάρους ό, τι θέλετε-πχ, τον προβληματισμό του συγγραφέα, κάποιο από τα βασικά διλήμματα που τίθενται, τις αφηγηματικές τεχνικές και επιλογές, την ατμόσφαιρα, τη γλώσσα, ιδεολογικά ή αισθητικά στοιχεία. Το κείμενο της σημερινής ανάρτησης μπορεί να αποτελέσει ένα δείγμα ).

----Οι απαντήσεις στα σχόλια, με mail, ακόμα και σαρωμένες (σκαναρισμένες…) σε χαρτί που τις στέλνετε ηλεκτρονικά.

Καλή δουλειά και προετοιμαστείτε, από αύριο, για ποίηση!