Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 2011

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης ταξιδεύει στο χώρο και στο χρόνο

Ο Κ. Καβάφης εικονογραφημένος από τον Αλέκο Παπαδάτο, στο books' journal
Βλέπαμε στην τάξη, λίγο βιαστικά είναι αλήθεια, πόσο πολύμορφη
είναι η πρόσληψη της καβαφικής ποίησης, αλλά και πόσο αστείρευτη,
σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα ποιήματα του Καβάφη δεν έπαψαν
έναν αιώνα τώρα να ανοίγουν διάλογο με τους ανθρώπους
και τους καλλιτέχνες της κάθε εποχής, να αποτελούν
πεδία αναφοράς και έμπνευσης, να «συζητάνε» με την τέχνη
της φωτογραφίας, της ζωγραφικής, της video art, της μουσικής,
της ίδιας της ποίησης βέβαια.
Η καβαφική ποίηση φαίνεται πως έχει το σπάνιο χάρισμα
να διαβάζεται κάθε φορά σαν σύγχρονη ποίηση
κι η απήχησή της να μη γνωρίζει τοπικά ή ηλικιακά όρια.
Ενδεικτικά: Το Δεκέμβριο στην κεντρική σκηνή του Παλλάς παρουσιάστηκε η μελοποίηση 13 ποιημάτων του Κ.Π.Καβάφη, σε ηλεκτρονική φόρμα, της Λένας Πλάτωνος, σε σκηνοθεσία του Δ. Παπαϊωάνου.


-Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
-Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μιά τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ' οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
-Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.
-Γιατί ο αυτοκράτωρ μας τόσο πρωί σηκώθη,
και κάθεται στης πόλεως την πιο μεγάλη πύλη
στον θρόνο επάνω, επίσημος, φορώντας την κορώνα;
-Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Κι ο αυτοκράτωρ περιμένει να δεχθεί
τον αρχηγό τους. Μάλιστα ετοίμασε
για να τον δώσει μια περγαμηνή. Εκεί
τον έγραψε τίτλους πολλούς κι ονόματα.
-Γιατί οι δυό μας ύπατοι κ' οι πραίτορες εβγήκαν
σήμερα με τες κόκκινες, τες κεντημένες τόγες·
γιατί βραχιόλια φόρεσαν με τόσους αμεθύστους,
και δαχτυλίδια με λαμπρά γυαλιστερά σμαράγδια·
γιατί να πιάσουν σήμερα πολύτιμα μπαστούνια
μ' ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλισμένα;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
και τέτοια πράγματα θαμπόνουν τους βαρβάρους.
-Γιατί κ' οι άξιοι ρήτορες δεν έρχονται σαν πάντα
να βγάλουνε τους λόγους τους, να πούνε τα δικά τους;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα·
κι αυτοί βαριούντ' ευφράδειες και δημηγορίες.
-Γιατί ν' αρχίσει μονομιάς αυτή η ανησυχία
κ' η σύγχυσις. (Τα πρόσωπα τι σοβαρά που έγιναν).
Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ' οι πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;
Γιατί ενύχτωσε κ' οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ' τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.
Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μιά κάποια λύσις.


Θάθελα αυτήν την μνήμη να την πω...
Μα έτσι εσβύσθη πια... σαν τίποτε δεν απομένει
—γιατί μακρυά, στα πρώτα εφηβικά μου χρόνια κείται.
Δέρμα σαν καμωμένο από ιασεμί...
Εκείνη του Aυγούστου — Aύγουστος ήταν; — η βραδυά...
Μόλις θυμούμαι πια τα μάτια· ήσαν, θαρρώ, μαβιά...
A ναι, μαβιά· ένα σαπφείρινο μαβί.

Στα εγκαίνια της Στέγης Γραμμάτων και τεχνών του ιδρύματος

Ωνάση στήθηκε το οπτικοακουστικό θέαμα «Moνοτονία»
(σκην. Μάικλ Λάρσον και Κλεοπάτρα Κοραή),
με εφαλτήριο το ομώνυμο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη.
Ένα μήνα μετά ακολούθησε μια διάλεξη με τίτλο
"Η χρήση της Ιστορίας στην ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη".

Δημιουργίες από διάφορους εικαστικούς ανά τον πλανήτη,

που εμπνεύστηκαν τη δική τους Ιθάκη από το ομότιτλο ποίημα
του Αλεξανδρινού ποιητή, συναντάει κανείς στο Ντελφτ
της Ολλανδίας, στη World Art Delft.
Βασικός στόχος της έκθεσης είναι, μέσα από μια μείξη των

εικαστικών τεχνών με την ποίηση, να μεταλαμπαδευτεί
η δύναμη των λέξεων- και δη ενός ποιήματος με τόσους
συμβολισμούς, όπως η «Ιθάκη»- στο θεατή και εν γένει στον άνθρωπο.
Τα έργα που εκτίθενται είναι πρωτότυπα και εμπνευσμένα
από την «Ιθάκη» που μας καλεί, με πάθος, να ανακαλύψουμε
τα σημαντικά πράγματα στη ζωή. Οι «τίτλοι τέλους»
στην έκθεση θα πέσουν στις 29 Απριλίου, μια ημερομηνία
που έχει συνδεθεί τόσο με την αρχή (γέννηση: 29 Απριλίου 1863)
όσο και με το τέλος (θάνατος: 29 Απριλίου 1933) του.
Στην έκθεση λαμβάνουν μέρος με έργα τους καλλιτέχνες
απ’ όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων οι έλληνες
Σαράντης Γκάγκας, Γεωργία Γρηγοριάδου και Βασίλης Καρκατσέλης.

Η διεθνής εκδοτική δραστηριότητα είναι έντονη και τις
περισσότερες
φορές ιδιαίτερα ποιοτική. Στις περισσότερες των περιπτώσεων
ο Καβάφης με τον οποίο συνομιλούν οι καλλιτέχνες
είναι ένας Καβάφης έξω από το σχολικό του ντύμα.
Μια σύγχρονη, πολυπρισματική φωνή που ο καθένας
την ανακαλύπτει και την οικειοποιείται με τη δική του «ανάγνωση».
Ευχή, να έχετε τη χαρά να την ανακαλύψετε.

ΥΓ. Στο περιοδικό «the books’ journal», τεύχος 4, συναντήσαμε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο τού Δημήτρη Παπαϊωάννου με θέμα την πρόσληψη του ποιητή στον 21ο αιώνα. Σε κάποια από τις επόμενες αναρτήσεις θα αναφερθούμε σ’ αυτό.

22 σχόλια:

MelidonisM είπε...

Επιτέλους και μια μοντέρνα,
μαθηματική ματιά
στου Αλεξανδρινού τη θωριά!

:-)

Νίκος είπε...

Πόσο μου αρέσει Ο Καβάφης!!!Κ. Μάνεση αυτό το ποίημα το έχω βάλει στην τάξη.Αν ψάξετε θα το δείτε.

Ανώνυμος είπε...

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν
μιά μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυό χρόνια πέρασαν που γράφω
κ’ ένα ειδύλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Αλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
και απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ’ αναιβώ ο δυστυχισμένος».
Ειπ’ ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα».


"εδώ που έφθασες μεγάλη δόξα"
Από τα αγαπημένα μου του καταπληκτικού Καβάφη!!Η μελοποίηση μου ακούστηκε πολύ διαφορετική-μοντέρνα , έξω από τα συνηθισμένα, αλλά ήταν ευχάριστο ξάφνιασμα :)Ευχαριστούμεεεε για άλλη μια φορά!

Μαργαρίτα

MelidonisM είπε...

Επειδή ξέχασα να χαιρετήσω,
με στίχο Καβαφικό,
ξαναγυρίζω. :-)

«πετάχθηκε ευθύς ένα παιδί ζωηρό, φανατικό για γράμματα, και φώναξε» :-)

Kalhmera

MelidonisM είπε...

@Μαργαρίτα

:-)
Ο είρων γερο-δάσκαλος
βοσκός Θεόκριτος τα είπε αυτά
στον νεαρό-μαθητή και πρόβατο Ευμένη,
μα για αυτόν
κράτησε το βαρύ άδοξο
παρακάτω



Δεν έχω εγκαρτέρησι καμιά.
Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάπως ξέρεις από φάρμακα∙
νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω.

Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι.-
Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως,
που κάμνουνε – για λίγο – να μη νοιώθεται η πληγή.

Νίκος είπε...

Ωραίο ποίημα Μαργαρίτα.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Michalis Melidonis,

( Πάρε γλυκάκι για το καλωσόρισμα..)
Ευτυχώς, δεν είναι η πρώτη "μαθηματική" ματιά. Πολυδιάστατη και πολυπρισματική καταλήγει η ποίησή του, ιδωμένη μέσα από τη ματιά των άλλων καλλιτεχνών. Κι είναι αυτός ένας πολύ ενδιαφέρων διάλογος που συνεχίζεται.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,

Δεν το έχουμε και πολύ να αρχίσουμε κανένα παιχνίδι χαμένου θησαυρού με ποιήματα στο σχολείο, ε;

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Μαργαρίτα,

Ωραίο ποίημα. Σκέψου πως όσο ασχολείσαι και διαβάζεις τόσο συναντάς/ανακαλύπτεις συγγένειες ανάμεσα στα κείμενα.
Δες εδώ, π.χ, πόσο μπορείς να δεις και κάποιες αναλογίες με τα Αντικλείδια - μια και το ' χουμε πρόσφατο: Πολύ υψηλή η σκάλα της ποίησεως. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Ο νέος ποιητής με πολύ κόπο έχει φτάσει στο πρώτο μόλις σκαλοπάτι-και μας αφήνει με την αίσθηση πως δε θα φτάσει και πολύ παραπέρα...("Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει").
Απ' τον κοινό κόσμο που κοιτάζει απ' την ανοιχτή πόρτα της ποίησης και δε βλέπει...

Αλλά και, απεγκλωβιζόμενοι από τις συγκρίσεις και τους παραλληλισμούς, τι όμορφο το "εδώ που έφθασες μεγάλη δόξα", τι λόγος παραμυθίας για όποιον επιχειρεί..

Ευχαριστούμε, Μαργαρίτα!

Νίκος είπε...

Κ. Μάνεση μην μου δίνετε ιδέες!!!!!!!!!!!!Να τό κάνουμε μια μέρα.Για παράδειγμα αντί για διαγώνισμα να βάλουμε ποιήματα σε όλο το σχολείο και όσοι τα βρίσκουν να παίρνουν μια απάντηση ή κάτι άλλο σχετικό με το ποιήμα που βρήκανε.Ας το κανουμε αν είναι καλή μέρα τη Δευτέρα την ώρα της λογοτεχνίας.Νομίζω ότι θα μάθουμε πολλά πράγματα.(Ας μη μου πετύχει ο Παυλόπουλος!!!!!!!!!!!!!)

MelidonisM είπε...

@Μαργαρίτα

Για την παράμυθο δόξα
που δίνει ο πραγματικός
ποιητής Θεόκριτος
στον φανταστικό
Ευμένη.

ένα επιχείρημα Καβαφικό
ακόμη

Την δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω εγώ στην Τράπεζα του Μέλλοντος επάνω πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω.
Κεφάλαια μεγάλ' αν έχη αμφιβάλλω.
Κι' άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίσι
εξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήση.

MelidonisM είπε...

@Διονύσης Μάνεσης

Να πω και για το μαθηματικό γλυκάκι.

Είναι απ' τον Αλέκο Παπαδάτο,
εικονογράφος του Logicomix,
μιας προσπάθειας εκλαΐκευσης
των μαθηματικών (Δοξιάδη-Παπαδημητρίου).

Αντί λοιπόν τη γνωστή
βλοσυρή θωριά
του Καβαφη,
εδώ έχουμε μια τρίχρωμη,
που σημαίνει παραπάνω από 1 ή 2
ερμηνείες στον ποιητή το λιγότερο..

και έτσι κι αλλιώς,
όπως προτιμάτε...
αρκεί στο διαγώνισμα
να το αιτιολογήσετε..:-)

Emmanuel Manolas είπε...

Ο Φρέντι Γερμανός το 1960 πηγαίνει στις Hνωμένες Πολιτείες για να συναντήσει τον Tζον Kένεντι. «Mπαίνω στο γραφείο και τον βλέπω να διαβάζει ένα βιβλίο. Eμένα δεν μ΄ ενδιέφεραν ιδιαίτερα οι πολιτικές του θέσεις, μ΄ ενδιέφερε τι διάβαζε. Διάβαζε Kαβάφη»

daflek είπε...

Καλημέρα Διονύση
Πρέπει να είσαι πολύ υπερήφανος για την ανάρτηση. «Μάζεψες» εκπληκτικές παρεμβάσεις, «ιδανικές φωνές» για να μείνω μέσα στο θέμα. Και πόσο δικαιώνουν την ελπίδα και το στόχο «Η ποίηση…μια πράξη εμπιστοσύνης».
Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες
εκείνων που πεθάναν, ή εκείνων που είναι
για μας χαμένοι σαν τους πεθαμένους.

Κάποτε μες στα όνειρά μας ομιλούνε•
κάποτε μες στην σκέψι τες ακούει το μυαλό.

Και με τον ήχο των για μια στιγμή επιστρέφουν
ήχοι από την πρώτη ποίησι της ζωής μας —
σα μουσική, την νύχτα, μακρυνή, που σβύνει.
Πολλά φιλιά

Ἅ λ ς είπε...

(απανταω σε προηγουμενη αναρτηση)
ποιος σου ειπε οτι θα ερθω?
νικο σε βλεπω!!

Ναι, αλλα σεπτεμβρη, δε θα εχετε ανοιξει δυστυχως και δεν ξερω αν θα μπορεσω να σας συναντησω τωρα... θα δουμε!
(παντως οποτε κι αν ερθω σολωμο θα σας φερω..χεχε)

Νίκος είπε...

Με βλέπεις?Ναι καλά είναι αδύνατο αυτό.Βρε έλα εσύ και τους μαζεύουμε όλους εκτάκτως.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,

Ναι, να το κάνουμε. Αλλά...να "ρίξουμε" κανένα άλλο μάθημα. Την ώρα της λογοτεχνίας, βρε αθεόφοβε;;;

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Μιχάλη,

"εδώ έχουμε μια τρίχρωμη,
που σημαίνει παραπάνω από 1 ή 2
ερμηνείες στον ποιητή το λιγότερο.."

Τι ωραία που το θέτεις. Είναι από τις περιπτώσεις που δεν αναρωτιόμαστε - γιατί δεν έχει σημασία να το κάνουμε - αν το έκανε σκόπιμα ο καλλιτέχνης ή όχι. Το σπουδάιο είναι ότι κάποιος το βλέπει έτσι και μας ανοίγει ένα παραθυράκι.

Ευχαριστούμε για την ουσιαστική συμμετοχή, τις παραπομπές, τις παρατηρήσεις.
Χαιρετισμούς.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλκίνοε,

Ναι, ε; Για να δούμε: Ποιος λέτε ότι είναι ο πιο κερδισμένος από την αφήγηση αυτού του περιστατικού: Ο Κένεντι, ο Καβάφης ο Γερμανός;

Πάντα καίριος και εύστοχος, κύριε Αλκίνοε:-) Φιλιά.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

daflek,

Με αναγκάζεις σε εξομολογήσεις.
Ναι. Ιδανικές φωνές. Μαθητών τε και μη. Δεν μπορώ να σου κρύψω πόσο χαίρομαι το ήθος, την όρεξη, τη γνώση, τη διάθεση για αναζήτηση και κουβέντα των σχολιαστών, της παρέας. Και μου δίνεις την ευκαιρία να ομολογήσω την εκτίμησή μου, που επαληθεύεται ξανά και ξανά.

Υπερήφανος δεν είμαι. Συγκινημένος και ευτυχής γίνομαι.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Αλς, Νίκο,

Αλς, συμφωνώ με το Νίκο και επαυξάνω: Ανακοίνωσε την έλευσή σου και θα διοργανώσουμε μια υποδοχή ανάλογή της!! Να είσαι σίγουρη:-)

Νίκος είπε...

Ας το κάνουμε τις δύο επόμενες ώρες της γενικής παιδείας δηλαδή 4 και 5.