Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου 2011

Γ. Παυλόπουλος, Τα αντικλείδια. Έλεγχος ερμηνευτικής επεξεργασίας

η σημερινή ανάρτηση αφιερώνεται στον Κώστα
που βρίσκει τις τελευταίες λίγο βαρετές.. :-)
Οι μικρές ερωτήσεις του τεστ που δε γράψαμε.
Ερωτήσεις για τον έλεγχο της ερμηνευτικής
και γραμματολογικής επεξεργασίας του ποιήματος.
Για λίγα αλλά βασικά στοιχεία του ποιήματος,
τα οποία θα σας χρειαστούν για όποια ανάλυση επιχειρήσετε.

1. Πώς φαίνεται στο ποίημα να είναι η πόρτα της ποίησης; Δώστε δύο χαρακτηρισμούς.
2. Ποια είναι τα αντικλείδια;
3. Ποια λέξη του ποιήματος μας δίνει καλύτερα να καταλάβουμε πώς αισθάνονται αυτοί που "κάτι βλέπουν", όταν κοιτάζουν την πόρτα της ποίησης;
4. Ποιος είναι ο χώρος του ποιήματος;
5. Ποιος είναι ο χρόνος του ποιήματος;
6. Ποια η πρώτη ενότητα (στίχοι) και ποιο το θέμα της;
7. Ποια η δεύτερη ενότητα και ποιο το θέμα της;
8. Ο αφηγητής είναι παντογνώστης;
9. Ποια λέξη μας δίνει να καταλάβουμε πως και ο αφηγητής είναι ποιητής;
10. Δώστε δύο χαρακτηρισμούς για τη γλώσσα του ποιήματος.
11. Σημειώστε δύο αντιθέσεις στα νοήματα του ποιήματος.
12. Σημειώστε δύο μεταφορές.
13. Τι είναι, σύμφωνα με το σχολικό εγχειρίδιο, το ποίημα και τι αφηγείται;
14. Τι σημαίνει, σύμφωνα με το σχολικό εγχειρίδιο, το γεγονός ότι το ποίημα τελειώνει όπως άρχισε;
15. Ποιο το σχήμα λόγου που δεσπόζει στο ποίημα και είναι χαρακτηριστικό της δομής του;
16. Πώς ορίζονται τα ποιήματα/αντικλείδια, σύμφωνα με τη διατύπωση του Δ. Μαρωνίτη; ( βιβλ. σελ. 304 και φωτ. σημειώσεις)
17. Τι αφήγηση έχουμε σε όλο το ποίημα εκτός από το στίχο 17, σε σχέση με το πρόσωπο που αφηγείται;
18. Ποιοι είναι οι "μερικοί" του στίχου 3;
19. Σημειώστε δύο λέξεις από το ποίημα που μας κάνουν να εννοήσουμε το τελεσίδικο της αποτυχίας των ποιητών να ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης.
20. Τι προσδίδουν στο ποίημα ο μικροπερίοδος λόγος και οι κοφτές φράσεις στους στίχους 6-13;
Και να συμπληρώσουμε με τις ερωτήσεις του ΚΕΕ,
να τα έχετε μαζεμένα.
Α. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον
και λοιπά γραμματολογικά στοιχεία:
1. Ποιες αντιλήψεις του ποιητή για την Ποίηση εκφράζονται στο ποίημα;
2. Ποια γνωρίσματα της ποιητικής γραφής του Γιώργη Παυλόπουλου προκύπτουν από το συγκεκριμένο ποίημα;

Β. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης
με βάση το κείμενο, εκφραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου
(υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες,
επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Ποια στοιχεία της αφήγησης διακρίνετε στο ποίημα και ποιο είναι το πρόσωπο που «αφηγείται»;
2. Στο ποίημα αυτό κυριαρχούν οι κύριες προτάσεις. Ποια είναι η αισθητική τους λειτουργία;
3. Το ποίημα χαρακτηρίζεται από γλωσσική απλότητα και σαφήνεια, παρά το «φευγαλέο» νόημά του. Ποιοι εκφραστικοί τρόποι δημιουργούν αυτή την εντύπωση;
4. Στο ποίημα χρησιμοποιείται το σχήμα του κύκλου: ο πρώτος στίχος κλείνει και το ποίημα. Πώς συμβάλλει το σχήμα αυτό στη μετάδοση της βασικής ιδέας του ποιήματος;
5. Η ποιητική δημιουργία παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο ποίημα ως μια ατέρμονη προσπάθεια να συλλάβει κανείς την «αλήθεια» της Ποίησης. Πώς αισθητοποιείται στο ποίημα αυτή η διαδικασία;

Γ. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Ποιοι είναι, κατά την άποψή σας, οι πολλοί που προσπερνούνε και ποιοι οι μερικοί που το μάτι τους κάτι αρπάζει (στ.2-3);
2. Πότε η προσπάθεια του ανθρώπου να ανοίξει την πόρτα της Ποίησης αποκτά δραματική διάσταση;
3. «Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ / για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος»: Πώς ερμηνεύετε την «αντίφαση» που φαίνεται να υπάρχει στους στίχους αυτούς;
4. Μπορεί τελικά να βρεθεί, σύμφωνα με το ποίημα, το κλειδί για την πόρτα της Ποίησης; Αν όχι, τότε τι εκπροσωπούν τα αντικλείδια;
5. Αν «τα ποιήματα που γράφτηκαν / από τότε που υπάρχει ο κόσμος» είναι «μια αρμαθιά αντικλείδια / για ν’ ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης» τι είναι τότε η Ποίηση, κατά τη γνώμη σας;
Για να μην καληνυχτιστούμε έτσι ξερά,
ένα ποίημα ποιητικής, της Μαργαρίτας Δαλμάτη:
Ποίηση
Ρωτάνε τι είναι ποίηση.
Ποίηση είναι το άλλο όνομα της ζωής·
το πιο αληθινό της· αυτό που μένει.
Δεν είναι πάντα τραγούδι· συχνά
είναι μαρτυρία· κάτι άλλο·
ακόμα και μια είδηση σαν και τούτη
δημοσιευμένη σε μια παλιά εφημερίδα
στις 17 Αυγούστου του 1940:
«Το πολεμικόν εβυθίσθη φέρον
τον μέγαν σημαιοστολισμόν
λόγω της εορτής της Μεγαλόχαρης».

17 σχόλια:

Νίκος είπε...

Κ. Μάνεση δεν θυμάμαι να σας στο έχω πει,αλλά ο Παυλόπουλος δεν μου αρέσει.Δεν ξέρω δεν νοιώθω τίποτα όταν τον διαβάζω.Μου άρεσε περίσσοτερο και ο Καβαφης και η Πολυδούρη και ο Εγγονόπουλος και ο Αναγνωστάκης βέβαια.Ελπίζω να μην πέσει αυτός.Αυτά.Τις εργασίες την επόμενη φορά.

Σοφία Αρμελινιού είπε...

Διονύση, άσχετο με την ανάρτηση, αλλά πες μου κάτι, πού βρήκες τη δεύτερη και την τρίτη φωτογραφία;;
Είναι το νησάκι μου, Σίφνος! Με το που κατέβηκα στη σελίδα με φύσηξε ο καθαρός αέρας. Αυτή η "πόρτα" είναι μια από τις εισόδους στο μεσαιώνικό Κάστρο....
(Λες να μην είναι η Σίφνος και πάει τσάμπα η νοσταλγία!!!;;;)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,

Όταν λες "Παυλόπουλος" εννοείς μάλλον τα αντικλείδια. Μην τον αδικείς. Ας διαβάσουμε πρώτα περισσότερο. Είχα σκοπό να σας φέρω κάποια άλλα δείγματα στην τάξη. Είδαμε, πάντως πως σ' ένα καθαρό ποίημα ποιητικής, όπως αυτό, είναι υπερτονισμένο το νοητικό σκέλος της κατασκευής και υποτονισμένο το συναισθηματικό, οπότε η συγκίνηση πιθανώς δεν εκλύεται τόσο άμεσα.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

twinkle,

Γεια! Τι ωραία έκπληξη, με μυρωδιά αμυγδαλωτού! Δεν το σκέφτηκα πως θα αναγνώριζες τη γειτονιά σου!
Δικές μου είναι οι φωτογραφίες - αν δεν ήταν, θα ήταν της προκοπής..
Σιφνιά ήταν και τα γατάκια της ανάρτησης της 20/01/11. Το Κάστρο είναι ίσως η πιο αγαπημένη μου γωνιά των Κυκλάδων. Ξαναπήγα πέρυσι κι ήμουν ευτυχής-πού με έβρισκες πού με έχανες, στα δρομάκια του..

Αλλά κι εσύ να αναγνωρίσεις αμέσως το πέρασμα!!
Είναι και μια αγαπημένη συνάδελφος από 'κει. Οπότε, την επόμενη φορά, ραντεβού στο ταβερνάκι που βγάζει τραπεζάκια κάτω απ' τις σκάλες, με θέα το φιλικά αγριεμένο Αιγαίο..

Ανώνυμος είπε...

Κύριε γιατί υποτιμάτε τις φωτογραφικές σας ικανότητες???

Εμένα πάλι ο Παυλόπουλος μου άρεσε αρκετά, όχι όσο ο Αναγνωστάκης, αλλά αυτό το ποίημα ήταν ωραίο. Αρκετά δύσκολο να το αντιληφθεί κανείς και αυτό μου άρεσε, όπως και το γεγονός ότι μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους, αλλά κανένας δε μου φαίνεται σαφής τελικά. Είναι κάπως "μετέωρο" να το πω? Δεν είμαι σίγουρη ότι είμαι σωστή αλλά έτσι το κατάλαβα, αν μπορεί να πει κανείς ότι το καταλαβαίνει :)
Να μας φέρετε κι άλλα δικά του!!!
Μαργαρίτα

daflek είπε...

Καλημέρα σε όλους
Λίγες σκέψεις για τον Παυλόπουλο….
Κατανοητή η αντίσταση των παιδιών σ’ ένα ποίημα ποιητικής. Να βοηθήσω λίγο μ’ ένα άλλο ποίημά του και μ’ ένα κουίζ:
Σε ποιο κείμενο της ύλης σας θα μπορούσε να θεωρηθεί παράλληλο το ποίημα «Η Στάχτη»;

Ἡ Στάχτη
Φύσαγε ὁ ἀγέρας
ἀνέβαζε τὴ στάχτη τους
τὴν πήγαινε στὸν οὐρανὸ
φοβόταν ἐκείνη φοβόταν
οὐὰ φοβιτσιάρα τῆς φώναζε.

Πάψε τρελέ του ἔλεγε
δὲν εἴμαστε πιὰ στὴ γῆ
δὲν ἔχουμε πιὰ δέρμα
δὲν ἔχουμε μαλλιὰ
δὲν ἔχουμε μήτε μάτια.

Γίναμε στάχτη τῆς ἔλεγε
ὅμως μὲ βλέπεις καὶ σὲ βλέπω
καὶ μένει ἀκόμα ἡ ἀγάπη
ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει στάχτη
καὶ μένει ἀκόμα ἡ ἀγάπη.

Εἶμαι ἡ στάχτη σου τοῦ ἔλεγε
καὶ εἶσαι ἡ στάχτη μου
μὰ ποῦ ἀνεβαίνουμε ποῦ πᾶμε
κι ὅλο φυσάει κι ὅλο σὲ χάνω
οὐὰ φοβιτσιάρα τῆς φώναζε.

Πάψε τρελέ του ἔλεγε.

Και μία άκρη για «Τα Αντικλείδια». Αξίζει να σκεφτούμε τους στ. 8-10 «…Ακόμη/ και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια / γυρεύοντας το μυστικό να την ανοίξουν»
Λοιπόν, ας σκεφτούμε τι αφορά το «μάταια»: το «χαλάνε» ή το «γυρεύοντας»; Και αυτό το «μάταιο χάλασμα» ή η «μάταιη αναζήτηση» αφορά μόνον τους ποιητές; Και, ακόμη, πόσο αυτοί οι στίχοι θυμίζουν την «Μπαλάντα…» του Καρυωτάκη;
Για τα υπόλοιπα της προηγούμενης ανάρτησης….Και βέβαια είσαστε ευπρόσδεκτοι στους Αγώνες Ρητορικής (να τελειώσουν μόνον οι προκριματικοί που είναι αυτό το Σάββατο και μετά να ξεκινήσουμε μαζί για την επόμενη χρονιά). Είναι ενδιαφέρον «παιχνίδι» και πολυεπίπεδο. Όχι χωρίς ελαττώματα – αλλά τα περισσότερα οφείλονται σε μας τους ενήλικους, στους καθηγητές…..
Πολλά φιλιά – και ελπίζω ότι δε σας ζάλισα - μαζεύτηκαν πολλές ερωτήσεις

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Μαργαρίτα,

Ίσως αυτό το "ξυνὸν γὰρ ἀρχὴ καὶ πέρας ἐπὶ κύκλου περιφερείας", που λέγαμε στην τάξη, προκαλεί αυτή την αίσθηση του μετέωρου που περιγράφεις.

Ήδη η daflek μας πρόσφερε ένα καλό δείγμα. Εδώ, στη "Στάχτη", νιώθεις αλλιώς μιαν εσωτερική ένταση στους στίχους, εδώ το συναίσθημα δεσπόζει. ( Δε σ' αρέσει; Δε "διαβάζεται" αρκετά διαφορετικά από τα Αντικλείδια;)
Είτε από 'δω, είτε στην τάξη θα δούμε κι άλλα. Κι ελπίζω να τα νιώσουμε:-)

Σοφία Αρμελινιού είπε...

Οι φωτογραφίες είναι πολύ ωραίες, να λείπουν οι μετριφροσύνες!!!
Το Κάστρο είναι όντως υπέροχο. Ο κόσμος είναι πολύ μικρός, οπότε θα τα πούμε στη Σίφνο.

Υ.Γ. Σε ανύποπτο χρόνο είχα διαβάσει ένα ποίημα του Παυλόπουλου που μεταξύ άλλων έλεγε για τη θάλασσα που μπαίνει στην αίθουσα και βρέχει τα πόδια των μαθητών, ή κάτι τέτοιο τελοσπάντων. Όλο λέω ότι θα διαβάσω τις συλλογές του Παυλόπουλου να το βρω, αλλά δεν το κάνω...

Πάντως, εδώ που τα λέμε, Τα αντικλείδια μου φαίνεται ότι είναι το πιο δύσκολο κείμενο της ύλης, ακόμα κι από τον Κρητικό...

Διονύσης Μάνεσης είπε...

daflek,

Χωρίς διάθεση φιλοφρονήσεων, πρέπει να ομολογήσουμε πως σου είμαστε υπόχρεοι!
Το ποίημά που μας παραθέτεις κάνει τη δουλειά που δεν κάναμε στην τάξη: με άργητα και όχι πέρα απ' το συναίσθημα αγγίζουμε τον Παυλόπουλο. Και πράγματι, κάνουμε τους συνειρμούς μας με άλλο κείμενο της φετινής μας ύλης.
( Και τι ωραία επίμονος ο τελευταίος στίχος -"και μένει ακόμα η αγάπη")

Όσο για το "μάταια", στριμωγμένο εκεί ανάμεσα στο "γυρεύοντας" και στο "χαλάνε", το κουβεντιάσαμε κι εμείς στην τάξη, όταν αντιληφθήκαμε τις πονηριές που σκαρώνει στη θέση του εκείνη.

Θα τα ξαναπούμε και για τους αγώνες και για άλλα, ίσως και με mail.
Σ' ευχαριστούμε πολύ πολύ. Ποτέ δε μας ζαλίζεις:-)

Διονύσης Μάνεσης είπε...

twinkle,

Ας είσαι, λοιπόν, σε ετοιμ΄ποτητα. Όλο και κάποιες άλλες φωτογραφίες του νησιού θα ακολουθήσουν.( δώσε θάρρος...)
Το ποίημα που λες δε μου θυμίζει κάτι. Μάλλον δεν το έχω διαβάσει. Θα κοιτάξω γι' αυτό.
Καλημέρα.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Βρε, παιδιά, τι γίνεται;;
Το κουίζ της daflek θα το απαντήσει κανείς;; Τελειώσανε τα γλυκά κουταλιού;

Νίκος είπε...

Για να δούμε το ποίημα πρέπει να είναι παράλληλο της Πολυδούρη.Μετά για το μάταια.Νομίζω ότι μάταια πάει για το γυρεύοντας,διότι η ποίηση είναι πάντα μια πόρτα ανοιχτή.Απλώς πρέπει να την καταλάβεις για να σε αφήσει να μπεις μέσα της.Και τώρα γιατί δεν είναι το άλλο?Επειδή απλά η παραγωγή ποιημάτων,η ποιητική διαδικασία δηλαδή ποτέ δεν είναι μάταιη,πάντα κάτι προσφέρει,απλώς δεν μπορείς μέσα από αυτά μόνο να εισέλθεις.Και κ. Μάνεση επειδή δεν μας έχετε μονολογήσει τόσες μέρες θα το κάνετε από εδώ?

Ανώνυμος είπε...

Κύριε Μάνεση είναι πράγματι διαφορετικό από τα Αντικλείδια, όμως και Τα Αντικλείδια μου άρεσαν εξίσου, αλλά για άλλους λόγους. "Η στάχτη" είναι ερωτικό, γεμάτο συναίσθημα, ενώ τα Αντικλείδια αφορούν κυρίως την προσέγγιση της ίδιας της Ποίησης. Είναι πολύ διαφορετικά, αλλά ωραία και τα δύο.

Η Στάχτη είναι ένα ποίημα, αν κατάλαβα καλά, για την αγάπη που είναι τόσο δυνατή ώστε συνεχίζεται και μετά θάνατον. Δείχνει ότι το πραγματικό συναίσθημα είναι ανώτερο από το ταπεινό σώμα, που φθείρεται και γίνεται τελικά στάχτη.
Δεν είμαι σίγουρη, αλλά ίσως να έχει ομοιότητες με τον Κρητικό στο περιεχόμενο? Ο έρωτας που ακόμα και ο θάνατος δεν μπορεί να τον καταστρέψει, αφού και ο Κρητικός στο μέλλον φαντάζεται πως θα συναντήσει την αγαπημένη του στον Παράδεισο, όπου αυτή θα τον αναζητά...

Μαργαρίτα

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Νίκο,

Το παραλληλίζεις το ποίημα, αλλά δεν επιχειρηματολογείς και καθόλου. Η απάντηση της μαργαρίτας (+επιχείρημα) πώς σου φαίνεται; Θα σου το φάει το γλυκάκι;( Το κλειδί της απάντησης το κρατάει, βεβαίως, η daflek)

Όσο για το "μάταια", ολόκληρη κουβέντα, βρε, κάναμε στην τάξη, πού ταξίδευες; Αχ, τι κάνουν οι μονόλογοί μου!!


Μαργαρίτα,
Έτσι τα βλέπω κι εγώ τα ποιήματα (Μάλλον έχουμε εκπαιδευτεί τόσα χρόνια στην ίδια λέσχη ανάγνωσης!)
:-)

Νίκος είπε...

Ναι καλύτερη ήταν.το ήξερα ότι δεν ήταν καλή απλώς την έγραψα για να περάσει η ώρα.Ας τό πάρει το φάει το γλυκάκι.Κ. Μάνεση δεν ταξίδευα πουθενά,απλά είναι αυτό που ήθελα να πω στην τάξη.Θα ήταν βέβαια χρήσιμο να την ξαναπείτε κάποια στιγμή.(Ας μην πέσει Παυλόπουλος στις εξετάσεις).Αυτά κάποια στιγμή στο μέλλον θα ξαναπροσπαθήσω.

daflek είπε...

Καλησπέρα σε όλους
Κανένα κλειδί δεν κρατώ – μόνο αντικλείδια.
Η αλήθεια λοιπόν είναι ότι είχα στο μυαλό μου τον «Κρητικό» ως παράλληλο της στάχτης. Αλλά πόσο ενδιαφέρουσα είναι η εκδοχή του Νίκου. Μήπως και ο έρωτας στην Πολυδούρη δεν πάει πέρα από το θάνατο; Μήπως και ο «ωραίος που βασίλεψε» δεν έγινε στάχτη; Να, λοιπόν, γιατί η ποίηση είναι «μια πόρτα ανοιχτή»!
Όσο για το μάταια νομίζω ότι ταιριάζει και στα δύο. Απλώς το «χαλάνε μάταια» μου αφήνει μία πικρή γεύση. Ενώ το «μάταια γυρεύοντας» επιτρέπει στην ελπίδα να αχνοφέγγει. Να σκεφτούμε πόσα κερδήθηκαν από τους «μάταια γυρεύοντας» !
Πολλά φιλιά σε όλους

Διονύσης Μάνεσης είπε...

daflek,

Κλειδιά ή αντικλείδια δεν ξέρω, πάντως το γλυκάκι απονέμεται στη Μαργαρίτα με την υποχρέωση να φιλέψει και το Νίκο απ' αυτό όσο τραβάει η ψυχή του.
Κι εμένα η σκέψη πήγε αμέσως στον παράδεισο παρέα με τον κρητικό και την καλή του, αλλά να που ο Νίκος μου άνοιξε άλλη πόρτα της ποίησης. ( Τελικά, μήπως εκτός από πολλά αντικλείδια έχει και άπειρες πόρτες; ) Καθόλου άσχημη δε μου φάνηκε η αναγωγή του - πράγμα που επαληθεύει τη σημασία της προσωπικής ματιάς σε ένα έργο τέχνης.

Όσο για το μάταια ( Νίκο διάβαζε όσα δεν άκουγες - χμ..) κι εμείς έτσι είδαμε: Να πηγαίνει και στα δύο, να προεκτείνει και των δυο τη σημασία και να είναι σοφή η θέση του ανάμεσα.

Τι ωραία η τελευταία σου σκέψη, daflek, γι' αυτά που κατάφεραν οι εκάστοτε "ματαιοπονούντες"...

Πάλι ένα ευχαριστώ.