Κ.Δημουλά, Κονιάκ μηδέν αστέρων. Φωτισμοί σε σημεία του ποιήματος

ΚΟΝΙΑΚ ΜΗΔΕΝ ΑΣΤΕΡΩΝ[1]

Χαμένα πάνε εντελώς τα λόγια των δακρύων[2].

Όταν μιλάει η αταξία [3]η τάξη σωπαίνει

-έχει μεγάλη πείρα ο χαμός.

Τώρα πρέπει να σταθούμε στο πλευρό του ανώφελου.

Σιγά σιγά να ξαναβρεί το λέγειν της η μνήμη

να δίνει ωραίες συμβουλές μακροζωϊας

σε ό,τι έχει πεθάνει.

Ας σταθούμε στο πλευρό ετούτης της μικρής

φωτογραφίας[4]

που είναι ακόμα στον ανθό του μέλλοντός της:

νέοι ανώφελα[5] λιγάκι αγκαλιασμένοι[6]

ενώπιον ανωνύμως ευθυμούσης παραλίας.

Ναύπλιο Εύβοια Σκόπελος;

Θα πεις

και πού δεν ήταν τότε θάλασσα[7] [8].

Μπορούμε να φωτίσουμε σε μερικά σημεία του ποιήματος, παραθέτοντας στοιχεία που προέρχονται από κριτικούς αναλυτές ή και από σχόλια της ίδιας της ποιήτριας για το ποίημα, που έχει κάνει σε συνεντεύξεις. Τα παραθέτουμε αρκετά βιαστικά και πρόχειρα, χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια...ενδελεχής έρευνα. Αν έχετε υπόψη σας κάποια άλλα, μπορούμε να τα προσθέσουμε.

[1] Όταν πεθαίνει ένας άνθρωπος στους χώρους αυτούς των κοιμητηρίων προσφέρουν ένα μπουκαλάκι με πολύ φτηνό κονιάκ. Ενώ το κονιάκ είναι πέντε αστέρων, εκεί στα κοιμητήρια είναι, όπως το λέω, μηδέν αστέρων. Βεβαίως μηδέν αστέρων σημαίνει πως ο θάνατος δεν έχει αστέρια.
(Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)

[2] λέω ότι δεν ωφελεί να κλαίει κανείς γιατί ο χαμός ξέρει τι κάνει. (Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)

[3] "Η απώλεια κλονίζει την ευαίσθητη σχέση της με τα πρόσωπα και τα πράγματα και ανατρέπει την επιφανειακή ισορροπία που διατηρούσε κάποτε με τους άλλους" ( Γεωργιάδου-Δεληγιάννη Διαβάζοντας Κ.Δημουλά. Ελ. Γράμματα, 2001, σελ.. 19-20)

[4] "Η φωτογραφία είναι από τα κύρια θέματα της Κικής Δημουλά.[...] Κάθε φωτογραφία, και η πιο ταπεινή, είναι η παρουσία μιας απουσίας. [...]Τα "όσα έχουν πεθάνει" μπορεί να μην υπάρχουν όλα σε φωτογραφία, αλλά όσα υπάρχουν σε φωτογραφία σίγουρα έχουν πεθάνει. Η στιγμή πεθαίνει στο στιγμιότυποΗ φωτογραφία είναι παγωμένο παρελθόν. Σύμβολο μνήμης - παραπάνω: η ίδια η μνήμη τυπωμένη στο χαρτί [...] Για τη Δημουλά οι φωτογραφίες είναι το νερό της μνήμης, αντίδοτο του νερού της Άρνας, του νερού της λησμονιάς. [...] Ιδιαίτερα στο Χαίρε Ποτέ, βιβλίο μεγάλου αποχαιρετισμού, η φωτογραφία μοιάζει να είναι ένα από τα ελάχιστα σωσίβια στον ωκεανό του Τίποτα" ( Νίκος Δήμου, Στην τετράγωνη νύχτα της φωτογραφίας: Σημειώσεις σε ποιήματα της Κικής Δημουλά, Αθήνα, Στιγμή, 1991)

[5] Πώς μπορεί κανείς να προχωρά μπροστά, όταν νιώθει πως όλα είναι μάταια;
«Ο κόσμος πρόκοψε με ανθρώπους που εν γνώσει της ματαιότητας, για να αντεπεξέλθουν τον πόνο της ματαιότητας, δημιούργησαν. Μπορείς λοιπόν να προχωράς, αρκεί να μη γονατίζεις στη σκέψη της ματαιότητας. Όλη η ζωή μας άλλωστε δεν είναι μια εκκρεμότης; Αφού είμαστε θνητοί. Επειδή είναι προσωρινός ο άνθρωπος, γίνεται ενοχλητικός και διεκδικητικός αντίπαλος. Ενώ, αν μπορούσαν να διαρκούν οι χαρές που νιώθει, θα ήταν πολύ καλύτερος». ( από συνέντευξη που βρήκαμε στο http://gym-kastr.ark.sch.gr/yliko)

[6] δεν έχω βάλει ανάμεσα σ` αυτά κόμμα θέλοντας το ένα να αφορά στο άλλο και το άλλο να αφορά στο επόμενο: και νέοι λιγάκι και ανώφελα λιγάκι και αγκαλιασμένοι λιγάκι. Και να μεταδίδεται η μια έννοια στην άλλη. (Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)

[7] ακόμα και την ξηρά τη λέω θάλασσα. Δηλαδή, σε μια εποχή ευφορίας, ευτυχισμένη ενδεχομένως εποχή, η Εύβοια και η κάθε γη ήτανε θάλασσα, δηλαδή απέραντο πράγμα. (Δημουλά, από συνέντευξη στην Παυλ. Χατζηγεωργίου/περ. Τετράδια του Ελπήνορα, τ.1)

[8] Η θάλασσα στην ποίηση της Κ.Δ είναι ένα μοτίβο συχνό που έχει άλλοτε απλώς το ρόλο του σκηνικού και άλλοτε πολυδιάστατη συμβολική σημασία. Έτσι, στα ποιήματά της, η θάλασσα γίνεται κατά περίσταση, συνώνυμη της απεραντοσύνης του χρόνου, της ταραγμένης ψυχής, της ανεμπόδιστης λύσης στα προβλήματα, της ευτυχίας χωρίς όρια ( "Μίλα./Έχουμε τόση θάλασσα μπροστά μας") (…)
( Γεωργιάδου-Δεληγιάννη Διαβάζοντας Κ.Δημουλά. Ελ. Γράμματα, 2001, σελ.76)

ΣΗΜ. Τα αποσπάσματα της συνέντευξης στο περιοδικό Τετράδια του Ελπήνορα τα βρήκαμε στο ιστολόγιο της πολύ καλής συναδέλφου Ε. Στάμου. Εδώ: http://estamou.blogspot.com/2010/03/blog-post_14.html