Αναπλήρωση 2 Παράλληλο κείμενο στο Βιζυηνό.

η σημερινή ανάρτηση αφιερώνεται στη Στέφη, που της αρέσει ο Ξυδάκης και που, δεν μπορεί, μέχρι να τελειώσει η χρονιά κάτι θα μας τραγουδήσει στην τάξη!

ο Νίκος Ξυδάκης

Μια όσο γίνεται πιο ευχάριστη αναπλήρωση σήμερα.

Ένα ποίημα του Γ. Βιζυηνού παραθέτουμε, τον Αποχαιρετισμό, το οποίο μάλιστα θα το ακούσουμε και μελοποιημένο από το συνήθη ύποπτο, το Νίκο Ξυδάκη, έτσι όπως το βρίσκουμε μέσα στο CD " Το αμάρτημα της μητρός μου" ( Αμ, τι νομίζετε! Μέχρι και CD έχει γίνει για το διήγημά μας!)

Το ποίημα: ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

" Φυσά βοριάς, φυσά θρακιάς,

γεννιέται μπόρα φοβερή!

με παίρνουν, μάνα, σαν φτερό,

σαν πεταλούδα τρυφερή,

και δεν μπορώ να κρατηθώ·

μάνα μην κλαις,

θα ξαναρθώ.

Βογγούν του κόσμου τα στοιχειά,

σηκώνουν κύμα βροντερό!

θαρρείς ανάλυωσεν η γη,

και τρέχ' η στράτα, σαν νερό,

και γω το κύμα τ' ακλουθώ

μάνα μην κλαις,

θα ξαναρθώ.

Όσες γλυκάδες και χαρές

μας περεχύν' ο ερχομός,

τόσες πικράδες και χολές

μας δίν' ο μαύρος χωρισμός!

Ωχ! Ας ημπόργα να σταθώ…

μάνα μην κλαις,

θα ξαναρθώ.

Πλάκωσε γύρω καταχνιά,

κι ήρθε στα χείλη μ' η ψυχή!

Δος με την άγια σου δεξιά,

δος με συντρόφισσαν ευχή,

να με φυλάγη μη χαθώ,

μάνα μην κλαις,

θα ξαναρθώ.

Η μελοποίηση:

ποίηση Γ. Βιζυηνού

μουσική Νίκου Ξυδάκη

Αποχαιρετισμός

Η ερώτηση για να κάνετε την άσκηση αδίδακτου κειμένου είναι: " Ποια από τα στοιχεία που υπάρχουν στα ποιήματά σας είναι γνωστά από το διήγημα " Το αμάρτημα της μητρός μου";

Τις απαντήσεις σας είτε στα σχόλια, είτε στο mail, είτε στην τάξη, σε χαρτί. ( Μέχρι την Παρασκευή θα ήταν καλά. Να μη την καθυστερήσουμε όπως στην πρώτη αναπλήρωση.)
ΥΓ. Πώς σας φάνηκε το τραγούδι;

Οι ερωτήσεις του ΚΕΕ για το Αμάρτημα

Σε δύο διδακτικές ώρες θα τελειώσουμε το Βιζυηνό. Είναι η κατάλληλη στιγμή, αν συνυπολογίσουμε και τις αργίες που ακολουθούν αυτή την εβδομάδα, να δούμε τις ερωτήσεις που ενδεικτικά δίνει το ΚΕΕ για το διήγημα.
Σας τις "περνάω" εδώ, κοιτάξτε τις - έχετε κάποιες μέρες καιρό. Και, ως συνήθως, ρωτήστε τις απορίες σας είτε εδώ είτε στην τάξη. Επίσης: Επιχειρήστε να απαντήσετε όποια απ'αυτές θέλετε.


Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραμματολογικά στοιχεία:

1. Στο αφηγηματικό έργο του Γ. Βιζυηνού είναι έντονη η επίδραση τόσο της γενέθλιας θρακικής υπαίθρου όσο και της φαναριώτικης και ευρωπαϊκής παιδείας του. Μπορεί να επιβεβαιωθεί αυτό το δεδομένο μέσα από το συγκεκριμένο διήγημα;
2. Ο Γ. Βιζυηνός έχει χαρακτηρισθεί «ψυχογραφικός και δραματικός πεζογράφος». Ενισχύει αυτήν την άποψη το εξεταζόμενο διήγημα; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.
3. Όπως επισημαίνουν οι μελετητές του είδους, κυρίαρχο δομικό στοιχείο του διηγήματος είναι η αφηγηματική έκθεση ενός γεγονότος με συντομία και λιτότητα, ώστε να μεταδοθεί αμέσως μια εντύπωση.Επιβεβαιώνεται πλήρως αυτή η αρχή στο διήγημά μας; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
4. Ο Παλαμάς, αναφερόμενος στα διηγήματα του Βιζυηνού, σημειώνει ότι ο συγγραφέας «ρέπει προς την μυθιστοριογραφίαν». Συζητήστε αυτό το σχόλιο σε συσχετισμό με την προηγούμενη ερώτηση.
5. Μεταξύ των παραγόντων που συνετέλεσαν στην ανάπτυξη του διηγήματος γύρω στα 1880, αναφέρεται και η επιρροή της λαογραφίας. Τεκμηριώνεται αυτή η άποψη στο παρόν διήγημα;
6. Τα διηγήματα του Βιζυηνού έχουν ανθρωποκεντρική λειτουργία. Αυτό που ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι να προβάλει τον άνθρωπο μέσα από τις πράξεις και τα συναισθήματά του. Επαληθεύεται αυτή η κρίση στο συγκεκριμένο διήγημα;
7. Στα διηγήματα του Βιζυηνού οι λιγοστές περιγραφές αποτελούν «οργανικά μέρη της αφήγησης». Οι περιγραφές του συγκεκριμένου διηγήματος επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή;
8. Ποια στοιχεία του περιεχομένου και της αφήγησης δίνουν στο κείμενο αυτοβιογραφικό χαρακτήρα;

Α΄ Διδακτική ενότητα
(«Άλλην αδελφήν δεν είχομεν... και εκράτησεν μόνον εμέ πλησίον της»)
2.1. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. Τι εντύπωση σας δημιουργεί ο τίτλος του διηγήματος;
2. Πώς περιγράφει ο αφηγητής την ιδιαίτερη στοργή της μητέρας προς την Αννιώ και πώς δικαιολογεί αυτή την αδυναμία;
3. Ποιο είναι το βασικό αφηγηματικό μοτίβο (leitmotiv) μέσω του οποίου προωθείται η δράση στο πρώτο μέρος του διηγήματος; Τι συναισθήματα προκαλεί στον αναγνώστη;
4. Πώς διαγράφεται ο χαρακτήρας της Αννιώς και σε ποια κυρίως σημεία του κειμένου φαίνεται η αγάπη της για τα αδέρφια της;
5. Να αναφερθείτε στη γλώσσα του διηγήματος. Ποιες είναι οι επιλογές του συγγραφέα στα μέρη που διηγείται και στα διαλογικά μέρη; Ποιο αισθητικό αποτέλεσμα προκύπτει από αυτή τη γλωσσική ποικιλία;
6. Ποια είναι η οπτική γωνία της αφήγησηςκαι πώς λειτουργεί στην πρόσληψη του έργου από τον αναγνώστη;

2.2. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. Ποιες πληροφορίες δίνει ο αφηγητής για τα οικογενειακά του πρόσωπα καθώς και για τις μεταξύ τους σχέσεις στην πρώτη παράγραφο του διηγήματος;
2. Πώς προβάλλεται σ’ αυτήν την ενότητα ο οικογενειακός και κοινωνικός ρόλος της γυναίκας; Να απαντήσετε σε αναφορά με συγκεκριμένα χωρία.
3. «Η μητρική στοργή ενίκησε τον φόβον της αμαρτίας. Η θρησκεία έπρεπε να συμβιβασθεί με την δεισιδαιμονίαν». Να σχολιάσετε το χωρίο:
α) ποιες δυνάμεις συγκρούονται,
β) ποια θέση παίρνει ο αφηγητής,
γ) ποια είναι η προσωπική σας άποψη στο θέμα αυτό.
4. Όταν η μητέρα ρώτησε την Αννιώ ποιο από τα δυο αδέρφια της θέλει να μείνει μαζί της στην εκκλησία, εκείνη απάντησε: «Ποίον από τους δύο θέλω; Κανένα δεν θέλω χωρίς τον άλλο. Τα θέλω όλα τα αδέρφια μου, όσα και αν έχω». Να χαρακτηρίσετε τη στάση της Αννιώς απέναντι στα αδέρφια της, συγκρίνοντάς την με εκείνη της μητέρας της.
5. Με ποιες διαδοχικά ενέργειες προσπαθεί η μητέρα να βοηθήσει στη θεραπεία της Αννιώς;
6. Ποιες λαϊκές αντιλήψεις σχετικές με τις μακροχρόνιες αρρώστιες ανιχνεύονται στην ενότητα;

Β΄ Διδακτική ενότητα
(«Ενθυμούμαι ακόμη ... εγλύτωσεν από τα βάσανά του»)
2.1. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. Στα διηγήματα του Βιζυηνού ο κλειστός χώρος βρίσκεται σε άμεση συνάρτη-ση με το δράμα. Ισχύει αυτή η άποψη και για «Το Αμάρτημα της μητρός μου»; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
2. Ο Βιζυηνός ξέρει «να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να σκορπίζει πρόωρες «ενδείξεις» που η σημασία τους θα φανεί αργότερα». Επιβεβαιώ-νεται αυτή η άποψη στο κείμενό μας;
3. Στην ενότητα αυτή ο αφηγητής αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο: Με ποια επιχειρήματα μπορεί να υποστηριχθεί αυτή η άποψη;
4. Ο αφηγητής αισθάνεται ενοχή καθώς βιώνει τη σύγκρουση ανάμεσα στην αγάπη για την άρρωστη αδελφή του και την πίκρα για τη στέρηση της μητρικής στοργής. Σε ποια σημεία του κειμένου φαίνεται αυτή η σύγκρουση;
5. Με ποιους αφηγηματικούς τρόπους «υφαίνει» ο συγγραφέας την κορύφωση του δράματος που σχετίζεται με την αρρώστια της Αννιώς;
6. Να εντοπιστούν οι αναδρομές (ή αναλήψεις = αναφορές σε προτερόχρονα) που διακόπτουν την ευθύγραμμη ροή του αφηγημένου χρόνου.
7. Στο Αμάρτημα της μητρός μου υπάρχουν φράσεις που «αποβλέπουν στο να υπογραμμίσουν τη διάσταση ανάμεσα στον ώριμο αφηγητή και στην παιδική συνείδηση που προσλαμβάνει τα συμβάντα». Ποιες φράσεις μέσα στο κείμενο επιβεβαιώνουν αυτή την επισήμανση;

2.2. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. Πώς επηρεάζει ψυχολογικά τον αφηγητή ο εσωτερικός χώρος της εκκλησίας;
2. Ποια είναι η άμεση αντίδραση του αφηγητή όταν ακούει την προσευχή της μητέρας του; Πώς τη δικαιολογείτε;
3. Ποια εξωπραγματικά και μαγικά στοιχεία ενσωματώνονται στη διήγηση και τι ρόλο παίζουν στην πλοκή του έργου;
4. Με ποια επίθετα χαρακτηρίζεται ο συνθέτης του μοιρολογιού; Να σχολιάσετε το περιεχόμενό τους.
5. Να συγκρίνετε τα συναισθήματα του αφηγητή όπως αυτά παρουσιάζονται τη νύκτα στην εκκλησία και τη νύκτα στο σπίτι. Ποια διαφορά παρατηρείτε; Πώς δικαιολογείτε αυτήν την διαφοροποίηση;
6. Ποια χωρία σ’ αυτή την ενότητα προοικονομούν το θάνατο της Αννιώς;
7. «Το καημένο μας το Αννιώ! εγλύτωσεν από τα βάσανά του!» Τι συναισθήματα εκφράζει ο αφηγητής και πώς τα ερμηνεύετε;

Γ΄ Διδακτική ενότητα
(«Πολλοί είχον κατηγορήσει την μητέρα μου... και απηρχόμην εις τα ξένα»)
2.1. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. Με ποιες τεχνικές ο συγγραφέας επιτυγχάνει τη σύντμηση του πραγματικού χρόνου της διάρκειας των γεγονότων;
2. Πώς λειτουργεί ο αφηγητής στις δυο υιοθεσίες;
3. Πώς λειτουργεί ο ανοικτός χώρος στα συναισθήματα του αφηγητή;
4. «Μη μου φέρετε τίποτε, έλεγεν η μήτηρ μου, ... Ο Γιωργής ήμην εγώ. Και την υπόσχεσιν ταύτην την είχον δώσει αληθώς, αλλά πολύ προτύτερα. Ήτο καθ’ ήν εποχήν...». Μπορείτε να διακρίνετε τα τρία επίπεδα του χρόνου;
5. Ποιο επεισόδιο μέσα σ’ αυτήν την ενότητα απαλλάσσει τον αφηγητή από την αγωνία αν τον αγαπά η μητέρα του, και πως το αξιολογείτε;

2.2. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. Ποια στάση παίρνουν οι αδερφοί του αφηγητή απέναντι στις δυο υιοθεσίες; Να βρείτε τα σχετικά χωρία.
2. Πώς σχολιάζει ο αφηγητής τη δυσφορία των αδερφών του για την τακτική της μητέρας να υιοθετεί κορίτσια;
3. Ποια στοιχεία αντλούμε απ’ αυτήν την ενότητα για το εθιμικό της υιοθεσίας στη Θράκη;
4. Να συγκρίνετε αυτήν την ενότητα με την προηγούμενη. Ποιες διαφορές παρατηρείτε ως προς το ψυχολογικό κλίμα της αφήγησης;
5. Ο αφηγητής δε γνωρίζει για ποιο λόγο η μητέρα του υιοθετεί κορίτσια. Βρίσκεται «σε πλάνη» ως προς τα κίνητρα αυτής της πράξης. Τι συναισθήματα γεννά στον αναγνώστη αυτή η άγνοια του αφηγητή;



Δ΄ Διδακτική ενότητα
(«Η μήτηρ βεβαίως ... αλλ’ ισχυρού τινος φόβου»)
2.1. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. Πώς λειτουργεί στο κείμενο η εμπλοκή του αφηγητή στα γεγονότα;
2. Ποιες αναδρομικές και πρόδρομες αναχρονίες υπάρχουν στην ενότητα και πώς λειτουργούν αισθητικά;
3. Με ποιες εικόνες αισθητοποιούνται «αι πικρίαι» της μητέρας για τον ξενιτεμένο της γιο;
4. Να επισημάνετε τις εκδηλώσεις έκπληξης και αγωνίας των προσώπων καθώς και τη λειτουργία τους στο κείμενο.
5. Σε ποια σημεία της ενότητας διακρίνετε αισθήματα ενοχής του αφηγητή απέναντι στη μητέρα του;
6. Μπορείτε να εντοπίσετε το δραματικό στοιχείο που υπάρχει στο περιεχόμενο και στον τρόπο αφήγησης;
7. Πώς υπηρετεί την εξέλιξη του μύθου η σύγκρουση μητέρας και γιου για την υιοθετημένη κόρη;

2.2. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. «Παραμόνευεν εις τους δρόμους, ερωτώσα τους διαβάτας μη με είδον πουθενά». Σε ποια συναισθηματική κατάσταση βρισκόταν η μητέρα;
2. Ποια είναι η αντίδραση της μητέρας στις διαδόσεις εις βάρος του γιου της και πώς την ερμηνεύετε;
3. Ποια συναισθηματική κατάσταση του αφηγητή ανιχνεύεται στη φράση: «Δόσ’ του πίσου αν μ’ αγαπάς»;
4. «Όχι δεν είναι ξένο το παιδί είναι δικό μου»: Τι είναι αυτό που κάνει τη μητέρα να θεωρεί «δικό της παιδί» την Κατερινιώ, αν και είναι υιοθετημένο;
5. Ποιο είναι το πρότυπο της ιδανικής γυναίκας για τον αφηγητή, όπως αναδύεται μέσα από την περιγραφή της ιδανικής αδελφής;
6. Να περιγράψετε τις ψυχικές διακυμάνσεις της μητέρας, κατά τη διάρκεια της σύγκρουσής της με τον αφηγητή για το Κατερινιώ.
7. «Και το έκαμεν ο Θεός τέτοιο, δια να δοκιμάση την υπομονή μου, και να με σχωρέση»: Πώς δικαιολογεί η μητέρα την υποχρέωσή της να αναθρέψει ένα «ανάξιο» παιδί;

Ε΄ Διδακτική ενότητα
(«Η μήτηρ μου εκρέμασε την κεφαλήν ... και εγώ εσιώπησα»)
2.1. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):

1. Ποιος είναι ο ρόλος της εγκιβωτισμένης αφήγησης στην εξέλιξη του μύθου;
2. Με ποια εκφραστικά μέσα αισθητοποιεί ο συγγραφέας τα αισθήματα ενοχής της μητέρας;
3. Πώς λειτουργούν τα θαυμαστικά που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στη σκηνή της συνειδητοποίησης του θανάτου του βρέφους;
4. Το ρήμα «κουράζομαι» επαναλαμβάνεται, σε διάφορους τύπους, τέσσερις φορές. Ποια είναι η λειτουργία του;
5. Τα συναισθήματα του αφηγητή - παιδιού προς την Αννιώ αλλά και η συμπεριφορά των γονέων του προς αυτόν δίνονται μέσα από την οπτική γωνία της μητέρας. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο συγγραφέας επέλεξε αυτήν την τεχνική;
6. Τι δηλώνει η σιωπή του αφηγητή στο τέλος του διηγήματος;
7. Πώς συνδέεται το τέλος του διηγήματος με τον τίτλο του;

2.2. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:

1. «Τι φωνάζεις έτσι βρε βώδι;»: Ποιοι λόγοι υπαγορεύουν αυτήν την αντίδραση του πατέρα;
2. «Η αμαρτία είναι αμαρτία»: Πώς αντιλαμβάνεται η μητέρα την αμαρτία;
3. Γιατί η μητέρα θεωρεί την «παίδεψι» από την Κατερινιώ «παρηγοριά κι ελαφροσύνη»;
4. Πώς ερμηνεύεται τελικά η ανάγκη της μητέρας να υιοθετεί κορίτσια;
5. Ο αφηγητής πιστεύει στο «απρομελέτητον και αβούλητον του αμαρτήματος της μητρός». Ποια είναι η δική σας άποψη;
6. Λυτρώνεται τελικά η μητέρα από τις ενοχές; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
7. Θα θεωρούσατε τη μητέρα τραγικό πρόσωπο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Τον Πληθυντικό αριθμό της Κικής Δημουλά δεν τον έχουμε στην ύλη μας φέτος.
Όμως, σε μερικούς αρέσει πολύ. Μια και δεν προβλέπω να προλαβαίνουμε να πούμε στην τάξη δυο λόγια γι' αυτό το ποίημα, ας το διαβάσουμε, ας το ακούσουμε απόψε παρέα, από τα δύο πρόχειρα βιντεάκια που σας έφτιαξα ( με φωτογραφίες παρμένες από το internet). Στο πρώτο μπορείτε να το διαβάσετε, συνοδευμένο με τη μουσική του πορτογάλου Carlos Bica, και στο δεύτερο να το ακούσετε από την ίδια την ποιήτρια, όπως το διάβασε σε μιαν εκδήλωση.

Πώς σας φάνηκε;
Στο σχόλιο του βιβλίου μας αναφέρεται πως μπορεί το ποίημα να μοιάζει, σε ένα πρώτο επίπεδο, με τη γραμματική αναγνώριση τεσσάρων ουσιαστικών ( έρωτα - φόβου - μνήμης - νύχτας), αλλά σε ένα δεύτερο επίπεδο βλέπουμε πως αφηγείται μία μικρή ερωτική ιστορία. ( Και μάλιστα αφήγηση χωρίς ρήματα!)

Αν συμφωνείτε, ποια ιστορία "διαβάζετε" εσείς στο ποίημα; Γράψτε τη, αν έχετε έναν ελάχιστο χρόνο να διαθέσετε.

Ρεαλισμός, ηθογραφία, Βιζυηνός

Αποσπάσματα από μια μελέτη της Ανδρονίκης Μαστοράκη που εξετάζει τον τρόπο που ο Βιζυηνός συνομιλεί με τα λογοτεχνικά ρεύματα της εποχής του, το ρεαλισμό, την ηθογραφία, τη σχέση του και την απόστασή του απ' αυτά, μπορούμε να δούμε σήμερα.

Η μελέτη της Μαστοράκη αφορά σε δυο άλλα διηγήματα του Γ.Βιζυηνού ( Μοσκώβ Σελήμ και Το μόνον της ζωής του ταξείδιον), αλλά εδώ κρατάμε αυτά μου μας εξυπηρετούν για να προσεγγίσουμε προσεκτικότερα το "δικό μας" διήγημα, Το αμάρτημα της μητρός μου.

Μπορείτε να το διαβάσετε σε συνάρτηση με την εργασία που είχαμε σήμερα για την ηθογραφία.

" Στα μέσα του 19ου αιώνα εμφανίστηκε στην Ευρώπη ένα καλλιτεχνικό κίνημα που έμελλε να αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Το κίνημα αυτό, που ονομάστηκε ρεαλισμός, αποτέλεσε τον πρόδρομο του νατουραλισμού και πρότεινε, μέσα από την αντικειμενική παρατήρηση, την αντίδραση στις ρομαντικές υπερβολές της φαντασίας: την κυριαρχία του επιστημονισμού, του εμπειρισμού και του θετικισμού. Η εφαρμογή του θεμελιακού αιτήματος του ευρωπαϊκού ρεαλισμού, η πιστή αναπαράσταση της σύγχρονης πραγματικότητας, σε χώρες με καθυστερημένη βιομηχανική ανάπτυξη, δεν μπορούσε ν' αγνοήσει βέβαια μια βασική όψη της δικής τους πραγματικότητας: την αγροτική. Έτσι, δημιουργείται ένας ξεχωριστός κλάδος του ευρωπαϊκού ρεαλισμού που επικεντρώνεται στη ζωή μικρών, αγροτικών κοινωνιών.

Οι Έλληνες πεζογράφοι που εμφανίστηκαν στο τέλος της δεκαετίας του 1870 και στη δεκαετία του 1880 προσάρμοσαν στα ελληνικά τις συμβάσεις αυτού του είδους του ρεαλισμού που έγινε γνωστός με το συμβατικό όρο ηθογραφία.Μέσα σ' αυτό το πνεύμα οι νεοέλληνες συγγραφείς ηθογραφικών διηγημάτων αναλαμβάνουν ν' αναπαραστήσουν την ποιμενική ζωή κάποιας συγκεκριμένης περιοχής βασίζοντας την αναπαράσταση αυτή στην ιδιαίτερη διάλεκτο, στο λαϊκό πολιτισμό και στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Η ηθογραφική πεζογραφία καταλήγει σε δύο βασικές κατευθύνσεις: α) ειδυλλιακή ωραιοποίηση της καθημερινής ζωής στην ύπαιθρο, και β) ενασχόληση και με τις σκοτεινές, σκληρές όψεις της καθημερινής ζωής στον ίδιο πάλι φυσικό χώρο.

Τον Βιζυηνό μπορούμε να κατατάξουμε σ’ αυτό που ο Βουτουρής ονομάζει ‘ρεαλιστική αγροτική ηθογραφία’. Χρησιμοποιεί μεν τις συμβάσεις του ρεαλισμού, αλλά ακραία με σκοπό να τις ανατρέψει. Από την μια μεριά χρησιμοποιεί τους νόμους του ρεαλισμού, κατά το πρότυπο του Balzac, την εξονυχιστική δηλαδή παρατήρηση και την φροντίδα για τεκμηρίωση έτσι ώστε να επιτυγχάνει την πειστική αναπαράσταση των πράξεων των ηρώων του, την επιτυχημένη σκιαγράφηση των χαρακτήρων και την επιτυχημένη ερμηνεία της συμπεριφοράς τους. Από την άλλη όμως, χρησιμοποιεί και «τους νόμους της αγωνίας και της πλάνης που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ύπαρξη μιας και μοναδικής πραγματικότητας, την οποία υποτίθεται ότι αποδίδει ο ρεαλισμός».

Με τον ίδιο τρόπο χρησιμοποιεί όλες τις αφηγηματικές τεχνικές του ηθογραφικού διηγήματος, για διαφορετικό όμως σκοπό και με διαφορετικό αποτέλεσμα από τους σύγχρονούς του ηθογράφους. Για παράδειγμα, [μπορεί να αναφέρεται] σε γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν, η άμεση παρουσία όμως του αφηγητή, με την χρήση πρωτοπρόσωπης αφήγησης, «καθορίζει αυτόματα και τη φύση του αντικειμένου του, μεταβάλλοντάς το σε σύγχρονο και πραγματικό, δηλ. σε ντοκουμέντο». Επιτυγχάνεται με τον τρόπο αυτό, ταυτόχρονα, η απαίτηση για το σύγχρονο του θέματος και για την αληθοφάνεια της αφήγησης. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί και η υιοθεσία λόγιου λόγου –καθαρεύουσα– όταν απευθύνεται ο αφηγητής άμεσα στον αναγνώστη, και λαϊκού λόγου –δημοτική με στοιχεία ντοπιολαλιάς– όταν απευθύνεται έμμεσα σ’ αυτόν μέσω των διαλόγων των ηρώων

(…)

Εντούτοις, ο Βιζυηνός δεν εμμένει στη θεματολογία, στο να επιλέξει δηλαδή ένα σύγχρονο και αληθοφανές αντί ενός ιστορικού θέματος· αυτό που τον ενδιαφέρει πρώτιστα είναι να δείξει τις δύσκολες συνθήκες της ζωής ώστε να αφυπνίσει την συνείδηση του αναγνώστη. Στην ίδια λογική εντάσσεται και η χρήση των λοιπών λαογραφικών στοιχείων στα διηγήματά του. Φαινομενικά μόνο ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της ηθογραφίας για απεικόνιση των ηθών και των εθίμων· στην ουσία συμφωνούν με τις ψυχολογικές αναλύσεις των ηρώων του. Αυτό στο οποίο επικεντρώνονται οι συνθέσεις του Βιζυηνού είναι, εν τέλει, η ψυχογράφηση των χαρακτήρων των ηρώων του και ο τρόπος με τον οποίο αυτοί συγκρούονται με τις δομές και τις προκαταλήψεις του περιβάλλοντός τους.

Συνακόλουθα και οι περιγραφές του φυσικού τοπίου, στοιχείο καθαρά ηθογραφικό, δεν έχουν σκοπό να αποδώσουν το ειδυλλιακό του περιβάλλοντος αλλά βρίσκονται «σε ανταπόκριση ή αντίθεση με ανθρώπινες ψυχικές καταστάσεις»

(…)
Ενδιάμεσα, εντούτοις, στην αφήγηση του συγγραφέα παρεμβάλλονται συχνά οι αφηγήσεις των ίδιων των ηρώων του. Η λειτουργία των εγκιβωτισμένων αυτών αφηγήσεων είναι διττή: αφενός εξυπηρετεί στην εξέλιξη της πλοκής και στη δημιουργία ρεαλιστικών ανατροπών και αφετέρου μετέχει στα αυτοβιογραφικά και αυτοαναφορικά στοιχεία των διηγημάτων.

(…)

Ένα άλλο χαρακτηριστικό μοτίβο, εκτός από τα αυτοβιογραφικά και αυτοαναφορικά στοιχεία, στα διηγήματα του Βιζυηνού είναι και το θέμα «της απατηλής συνείδησης και της πλάνης σχετικά με την πραγματικότητα». Οι ήρωες των διηγημάτων του δεν γνωρίζουν δηλαδή ακριβώς τα γεγονότα και τα πραγματικά περιστατικά. Η σύνθεση των διαφορετικών πραγματικοτήτων εκφράζεται μέσα από αντιθέσεις στο επίπεδο του φύλου, της οικογένειας και της εθνικότητας, «αφού οι χαρακτήρες έχουν δύο ταυτότητες ή εκφράζουν διαφορετικές, συχνά συγκρουόμενες, θέσεις».

(…)

Αντί επιλόγου, θα κλείσουμε τη συνοπτική αυτή μελέτη με την κατακλείδα του Beaton για τα διηγήματα του Βιζυηνού: «Πρόκειται για ψυχολογικές αινιγματικές ιστορίες, όχι μόνο ως προς το τι αποκαλύπτουν στον αναγνώστη για τους ήρωες, αλλά ως προς το τι αποκαλύπτουν οι ίδιοι οι ήρωες μέσα στο διήγημα. Ο συνταρακτικός επίσης τρόπος με τον οποίο ο αναγνώστης απορροφάται στο λαβύρινθο των αμφιλογιών οφείλεται στην άρτια τεχνική ικανότητα του Βιζυηνού να παίζει με τις συμβάσεις της ρεαλιστικής αφήγησης».

Τη μελέτη ολόκληρη μπορείτε να τη διαβάσετε στη διεύθυνση:

http://www.archive.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=60

Η φιλοσοφική μελαγχολία του Γεώργιου Βιζυηνού

ο Schopenhauer

(λίγο...πειραγμένος. Από το nonicoclolasos.files.wordpress)

Στην ιστοσελίδα el.wikisource.org/.../Γεώργιος_Βιζυηνός βρήκαμε αρκετό υλικό για το Γεώργιο Βιζυηνό, ανάμεσα στο οποίο και ένα ενδιαφέρον δοκίμιο του Νίκου Δήμου με τίτλο "Η φιλοσοφική μελαγχολία του Γεώργιου Βιζυηνού".

Σ' αυτό το δοκίμιο ο Νίκος Δήμου εξετάζοντας και την πιθανή επιρροή που ασκεί στο έργο του Βιζυηνού ο γερμανός φιλόσοφος Σοπενχάουερ κάνει λόγο για τη βιοθεωρία του θρακιώτη συγγραφέα:Στα έργα του δεν υπάρχει happy end, μια τραγική μοίρα θαρρείς κινεί τα νήματα της ζωής των ανθρώπων, όπου επικρατεί η διάψευση, η απελπισία, η απουσία ελπίδας και προοπτικής, το "άσπλαχνον της φύσεως".

Παραθέτω εδώ μερικά αποσπάσματα του εκτεταμένου δοκιμίου του Ν.Δήμου.

Ολόκληρο, όποιος θέλει, μπορεί να το διαβάσει από την ιστοσελίδα που είπαμε.

Μπορείτε για άσκηση, τα χαρακτηριστικά που προβάλλονται στο δοκίμιο του Δήμου να τα ανιχνεύσετε στο διήγημά μας.

" (…) Θα ήθελα να ερευνήσουμε την βιοθεωρία του Βιζυηνού, την προσωπική του φιλοσοφία, όπως αυτή προκύπτει από το έργο του. Η οποία ταιριάζει απόλυτα με ένα φιλοσοφικό σύστημα που κυριαρχούσε στην Γερμανία την εποχή που σπούδαζε εκεί ο Βιζυηνός - ένα σύστημα στο οποίο ούτε ο ίδιος αναφέρεται, ούτε (απ' ότι ξέρω) άλλος κανείς το έχει συνδέσει μαζί του
(…)
Δεν θα πρωτοτυπήσω αν πω πως στο έργο του Βιζυηνού κυριαρχεί μια τραγική, σκοτεινή μοίρα. Κανένα κείμενό του δεν έχει happy end, κανένας ήρωάς του δεν είναι ευτυχισμένος. Ο Βαγγέλης Αθανασόπουλος γράφει: "O Βιζυηνός είναι ένας θλιμμένος ή πικραμένος πεζογράφος". ("Οι μύθοι της ζωής και του έργου του Γ. Βιζυηνού", 1992, σελ. 155). "Υπάρχει ακόμη ένα αίσθημα θανάτου, συγκρατημένης απελπισίας και πικρής διάψευσης..." (ο.π. 156). Την παρουσία του θανάτου, "βίαιου και άδικου", σημειώνει σαν leit-motiv του έργου και ο Μουλλάς: "..ό,τι σημαδεύει ανεξίτηλα τα διηγήματα του Βιζυηνού είναι μια μνήμη ώριμη να συνθέσει την 'Νέκυϊά' της, επιστρέφοντας διαρκώς σ' ένα παρελθόν σφραγισμένο με την παρουσία του θανάτου". Και παρακάτω: "Αυτή την παρουσία του θανάτου θα την βρούμε ακόμα και στους τίτλους των τριών από τα έξη διηγήματα του Βιζυηνού". (Εισαγωγή στην έκδοση "Γ.Μ. Βιζυηνός, Νεοελληνικά Διηγήματα" 1980, σελ. πε').
(…)
Είναι γεγονός πως κυρίως τα διηγήματα του Βιζυηνού αποτελούν σε πολλά σημεία πιστή αποτύπωση των ιδεών του Schopenhauer στην λογοτεχνία. Αξίζει λοιπόν να δώσουμε μια εικόνα της μίας και της άλλης κοσμοθεωρίας και να διαπιστώσουμε τις συγγένειες. Έστω τελικά κι αν δεν αποδειχθεί ποτέ η επίδραση, έστω κι αν πρόκειται για παράλληλη πορεία, σύμπτωση, ή έμμεση επιρροή - το φαινόμενο είναι ενδιαφέρον και ζητάει να το ερευνήσουμε πιο συστηματικά.
(…)

(από το chiospapyros.gr/ )

Ομολογώ ότι ξαναδιαβάζοντας τα διηγήματά του, έβλεπα ένα κόσμο καθαρά σοπεναουερικό. Διάψευση, απογοήτευση, πίκρα - το γέλιο της Μάσιγγας, ο Μοσκώβ-Σελήμ που περιμένει (και τρέμει) το ανέφικτο, ο παππούς που δεν ταξίδεψε ποτέ παρά μόνο στον άλλο κόσμο, ο Πασχάλης, ο Κιαμήλης, η μάνα Μηχαλιέσα - ένας συρφετός από ανθρώπους που μια μοίρα αδυσώπητη τους αλέθει ανάλγητα. Καμία ελπίδα πουθενά, ούτε δικαιοσύνη, πλήρης απουσία Θεού. Και η θρήσκα μάνα, που έταζε το άρρωστο παιδί στην εκκλησία (χωρίς αποτέλεσμα) στο τέλος συγχωρεί εκείνη τον Πατριάρχη, τον εκπρόσωπο του Υψίστου.
"Εκλαιον διά την άσπλαχνον της Φύσεως απανθρωπίαν..." λέει ο αφηγητής στο "Συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας". Η φιλοσοφία του Schopenhauer σε μία φράση.
(…)
Ίσως ο Βιζυηνός να είναι ο πιο συνεπής στην απαισιοδοξία του λογοτέχνης μας. Οι ήρωές του συνθλίβονται ανάμεσα στις δύο πραγματικότητες - την επιθυμητή και την πραγματική - και κάθαρση δεν υπάρχει.(…) "

Καλή διασκέδαση, ξεκούραση, αν βγείτε απόψε.

Τα δωράκια σας από την παράσταση

Οι δώδεκα που πήγαμε στο θέατρο Τέχνης, είπαμε να σας φέρουμε και στους υπόλοιπους μερικούς αναμνηστικούς στίχους. Κομμάτια ποιημάτων , θραύσματα - ας μας συγχωρεθεί αυτό, το κάνουμε μόνο με το θράσος των ανθρώπων που αγαπούν.

Προχτές, για μιαν ώρα, βουτήξαμε στην καθαρτήρια θάλασσα της ποιήτριας. Λίγες σταγόνες της σας φέρνουμε.

( Παιδιά - όσοι ήρθατε: Γράψτε πίσω στα σχόλια τις εντυπώσεις από τη βραδιά, καλό θα ήταν.)

Μίλα.

Πες κάτι,οτιδήποτε.

Μόνο μη στέκεις σαν ατσάλινη απουσία.
(Από το "Η περιφραστική πέτρα")

Υπήρξα περίεργη και μελετηρή.

Ξέρω απ'όλα. Λίγο απ'όλα.

Τα ονόματα των λουλουδιών όταν μαραίνονται,

πότε πρασινίζουν οι λέξεις και πότε κρυώνουμε.

Πόσο εύκολα γυρίζει η κλειδαριά των αισθημάτων

μ'ένα οποιοδήποτε κλειδί της λησμονιάς.

Όχι δεν ειμαι λυπημένη.
(…)
Περπάτησα πολύ στα αισθήματα,

τα δικά μου και των άλλων,

κι έμενε πάντα χώρος ανάμεσα τους

να περάσει ο πλατύς χρόνος.
(…)
Πήγα και στη θάλασσα.

Μου οφειλόταν ένα πλάτος.

Πες πως το πήρα.
(…)
Όσο μπόρεσα έφερ'αντίσταση σ'αυτό το ποτάμι

όταν είχε νερό πολύ,

να μη με πάρει, κι όσο ήταν δυνατόν

φαντάστηκα νερό στα ξεροπόταμα

και παρασύρθηκα.
(…)
(από το "Πέρασα")

Ο έρωτας ,

όνομα ουσιαστικόν ,

πολύ ουσιαστικόν ,

ενικού αριθμού ,

γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού ,

γένους ανυπεράσπιστου .

Πληθυντικός αριθμός

οι ανυπεράσπιστοι έρωτες .

Ο φόβος ,

όνομα ουσιαστικόν ,

στην αρχή ενικός αριθμός

και μετά πληθυντικός : οι φόβοι .

Οι φόβοι για όλα από δω και πέρα .
(…)
(από το "Ο πληθυντικός αριθμός")

Ένα μόνο δεν μου δίνει το όνειρο.

Το όριο.

Ως που να κινδυνέψω.

Γιατί τότε πια δεν θα 'ταν όνειρο.

Θα 'ταν γεράματα...
( από το "Συνέντευξις")

Κύριε

μη μας πάρεις κι άλλο

τις απώλειές μας.

Δεν έχουμε πού αλλού να μείνουμε».
(από το "πρόβλημα της στέγης")

Όταν στρώνεις το τραπέζι

πριν καθίσεις

να ελέγχεις σχολαστικά

την αντικρινή σου καρέκλα

αν είναι γερή μήπως τρίζει

μήπως χαλάρωσαν οι εγκοπές

μήπως φαγώθηκαν οι αρμοί

αν υποσκάπτει το σκελετό

σκουλήκι

γιατί εκείνος που δεν κάθεται

γίνεται κάθε μέρα όλο και πιο βαρύς.
("Πρόσεχε")

Κρατώ λουλούδι μάλλον.

Παράξενο.

Φαίνετ' απ' τη ζωή μου

πέρασε κήπος κάποτε
(από το "φωτογραφία 1948")

Ζήλευε ο Γιωργής την Αννιώ;

Σήμερα στο Γ1Θ, απρογραμμάτιστα, τέθηκε θέμα ζήλειας του Γιωργή προς την αδελφή του, την Αννιώ. Αρχίσαμε να το συζητάμε λίγο, αλλά δεν επεκταθήκαμε.

Προτείνω να το συζητήσουμε από 'δω γράφοντας στα σχόλια αυτής της ανάρτησης.
Στείλτε μας τη γνώμη σας - και του Γ2Θ τα παιδιά..
Προϋπόθεση: Να "πατάμε" στο κείμενο, να χρησιμοποιούμε τις άμεσες αλλά και τις έμμεσες νύξεις του αφηγητή. Να μη συμπεραίνουμε αυθαίρετα.
Ελάτε: Ζήλευε ο Γιωργής την Αννιώ ή όχι;

Κρίσεις "συμμαθητών" σας για το Αμάρτημα της μητρός μου.

Τη Δευτέρα "μπαίνουμε" στο Βιζυηνό. Είπαμε να το έχετε διαβάσει σπίτι και να ξεκινήσετε εσείς το μάθημα, εκφράζοντας τις πρώτες, άμεσες, είτε θετικές είτε αρνητικές, εντυπώσεις που σας δημιούργησε η ανάγνωση. Μέσα απ' αυτή τη συζήτηση θα αρχίσουμε να προσεγγίζουμε το έργο του θρακιώτη συγγραφέα, τα χαρακτηριστικά της γραφής του, τον τόσο ενδιαφέροντα κόσμο που κλείνει στο έργο του.

Σε ένα παλιό τεύχος του περιοδικού "οδός Πανός" ( Σεπτ. - Δεκ. 1996)

βρήκα γνώμες "συμμαθητών" σας από το Βόλο. Ο συγγραφέας και δάσκαλός τους Κώστας Ακρίβος τις είχε συγκεντρώσει και τις δημοσίευσε εκεί. Ας σταχυολογήσουμε μερικές:

" Το αμάρτημα αυτό δεν εξαγοράζεται ούτε με κοσμικές ποινές, ούτε με θρησκευτικά επιτίμια και ούτε περιγράφεται, όσος καιρός και αν περάσει".

" Το τραγικότερο πρόσωπο στο διήγημα είναι η μητέρα, η οποία είναι δέσμια μιας μοίρας, την οποία όμως δεν καθόρισε η ίδια".

"Το ωραιότερο πράγμα στο Αμάρτημα της μητρός μου είναι το γεγονός πως πρόκειται για ένα αριστούργημα πόνου της μητρικής στοργής και της βαθιάς ανεξιλέωτης οδύνης".

"Μπορεί, άραγε, μια μητέρα, όταν βρίσκεται σε απόγνωση, να απαρνηθεί το παιδί της; Γίνεται να απαλύνει τον αρχικό της πόνο με το να παρακαλεί τον Κύριο να πάρει το αγόρι και να κρατήσει αυτή το κορίτσι; Ίσως δεν βρω λογική απάντηση σ' αυτά τα ερωτήματα".

"Τίποτα πιο οδυνηρό και απαίσιο από το να αγαπάς και να μην αγαπιέσαι ή έστω να νομίζεις πως δεν αγαπιέσαι. Πόσο μάλλον, όταν ο άνθρωπος, αυτός που απογοητεύει τον άλλον είναι η ίδια του η μητέρα!".

"Μέσα από το Αμάρτημα της μητρός μου ο Γ.Β επιχειρώντας να διεισδύσει στα άδυτα της ψυχικής τοπογραφίας, θα αναδείξει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης συνείδησης".

"Θα μπορούσε ο συγγραφέας να δώσει ένα τέλος πιο ευτυχισμένο για τη μητέρα, κάτι που θα την έκανε να ξεχάσει και ο αναγνώστης να είναι πιο ανάλαφρος. Δεν το έκανε όμως, αλλά μας άφησε να αναλογιστούμε το βάρος που είχε μια τέτοια πράξη".

"Το Αμάρτημα της μητρός μου είναι ένα παράθυρο στη Θράκη του 19ου αιώνα. Είναι, πιστεύω, μια ανδιαφέρουσα αναδρομή στα ήθη και τα έθιμα, τις αντιλήψεις και τις συνήθειες της εποχής. Μια ευκαιρία σύγκρισης με τα σημερινά δεδομένα, προς αρχή προβληματισμού".

"Ο συγγραφέας με συνθετική ικανότητα και αφηγηματική χάρη παίρνη ως βάση ένα δραματικό περιστατικό - που άλλαξε "τον ρυθμό του κόσμου του"- και δημιουργεί ένα αφήγημα με δραματική πλοκή και ψυχολογικό βάθος".

" Μου προκαλεί δέος και συναισθήματα λύπης, οίκτου και πολλές φορές θυμού, αφού μας είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε πώς ένας άνθρωπος, μια μητέρα βασανίζεται τόσο πολύ για ένα σφάλμα, ένα ατύχημα που χαράζει την υπόλοιπη ζωή της".

"Διαφαίνεται η απόγνωση των ανθρώπων, όταν οι προσπάθειές τους αποτύγχαναν, ενώ ο ξενιτεμός δείχνει την προσπάθεια των ανθρώπων να ξεφύγουν απ' τη μίζερη ζωή τους".

"Είναι μια δραματική περιγραφή του αγώνα των ανθρώπων για επιβίωση και για την κατάκτηση έστω και λίγης ευτυχίας".

"Μου κάνει εντύπωση πώς μια μάνα μπορεί να δίνει σαν αντάλλαγμα τα άλλα της παιδιά για να κρατήσει το κορίτσι. Ασύλληπτο!".

Πόσα δεν έχουμε να δούμε (και να πούμε) προσεγγίζοντας το διήγημα...

Για την ώρα, προέχει η σαββατιάτικη ξεκούραση. Να περάσετε καλά.

Για την παράσταση "ΧΡΟΝΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ", βασισμένης σε ποιήματα της Κικής Δημουλά

Κάρολος Κουν

Τελικά, τα καταφέραμε! 12 μικροί ήρωες την Τρίτη το βράδυ θα προτιμήσουν αντί για το φροντιστήριο να κατέβουν τα σκαλιά του

θεάτρου Τέχνης

και να σμίξουν με την ποίηση της Κικής Δημουλά.

Θέλω να σας συγχαρώ για τη συνέπειά σας, που μας βοήθησε να προλάβουμε και να προαγοράσουμε τα εισιτήρια, εισιτήρια που από απόψε, όπως μου είπαν στο ταμείο του θεάτρου, θα έχουν εξαντληθεί. Θεωρώ πως είμαστε πολύ τυχεροί που θα παρακολουθήσουμε, μαζί με την ποιήτρια, απ' ό,τι φαίνεται, την παράσταση, μια και δεν είναι προγραμματισμένη να ξαναπαιχτεί.

Απόψε είπα να σας "περάσω" στο μπλογκ λίγα στοιχεία για το έργο αλλά και την ηθοποιό που το διεκπεραιώνει, να μπείτε, όσο γίνεται, στο κλίμα της παράστασης.

Πρώτα το δελτίο τύπου, όπως το έδωσε το ίδιο το θέατρο

«Όλα είναι μια φλόγα, καιγόμαστε επί μια ζωή και με μικρά και με μεγάλα. Νομίζω πως και τα μικρά πράγματα ακόμη, φωτιές καλλιεργούν μέσα μας».

Ένα ταξίδι ζωής, με τις αποσκευές που μας δίνουν οι στιγμές που θυμάται, βιώνει και εκφράζει μέσα από τους στίχους της η ποιήτρια. Οδηγός μας, μετέωρος, ανασφαλής αλλά και αποφασισμένος είναι μια σχοινοβάτης. Ένα πλάσμα που κινείται σ’αυτή τη διαδρομή μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Μια ψυχική διαδρομή πάνω σε επικίνδυνες ισορροπίες, όπως δηλαδή κι αυτή η ίδια η ζωή μας. Η προσπάθεια να κρατηθεί όρθια σε τεντωμένα σχοινιά. Η απειλή του κενού. Η οργή και ο φόβος για τη δυσκολία της διαδρομής. Ο περαστικός έρωτας. Η μνήμη που χάνεται ή μένει για να μας τυραννά. Η προσπάθεια να συμβιβαστεί με τη μοναξιά, με το θάνατο, με το γήρας. Η ανόητη προσδοκία, η χαρούμενη αναμονή, η δυσβάσταχτη ανάμνηση. Μια γυναίκα παγιδευμένη στο μεταίχμιο της ζωής και του θανάτου προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τη φυσική μοίρα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το αναπόφευκτο τέλος και τότε ίσως ελευθερωθεί.

Ερώτηση δημοσιογράφου: «Πρέπει να είμαστε όλοι λίγο μελαγχολικοί;»Κική Δημουλά: «Ναι. Και καλό είναι να είμαστε και λίγο απαισιόδοξοι. Γιατί αν είμαστε πολύ αισιόδοξοι είμαστε και λίγο αδρανείς. Νομίζω ότι η χαρά είναι λίγο κοιμήσικο πράγμα, ενώ η απαισιοδοξία είναι πάθος για τη ζωή, κινητοποιεί κάποια πράγματα μέσα μας. Μας έχει σε μια ενέργεια, σε μια επαγρύπνηση. Είναι η άλλη όψη, η σκοτεινή, της αισιοδοξίας».
Σκηνοθεσία: Μαρία ΞανθοπουλίδουArt Direction: Θάνος ΣαμαράςΜουσική: LolekΦωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Ερμηνεύει η Λουκία Μιχαλοπούλου

Και λίγα περισσότερα από την Ιωάννα Κλεφτογιάννη της Ελευθεροτυπίας:

" Η Κική Δημουλά κατεβαίνει τα σκαλιά του «Υπογείου» (Θέατρο Τέχνης) για να βρεθεί στη σκηνή. Το ποιητικό σύμπαν της γίνεται υλικό μιας «συλλεκτικής» παράστασης με τίτλο «Χρονικό Διάστημα», που θα δοθεί μόνο για δύο βραδιές, στις 12 και 13 Οκτωβρίου, με μία ερμηνεύτρια: Τη Λουκία Μιχαλοπούλου.
Δύσκολα η ποίηση αποδίδεται στο σανίδι. Ακόμη δυσκολότερα εκφέρεται συνιστώντας από μόνη της, χωρίς έξωθεν δεκανίκια (θεατρικής πρόζας κ.ά.), ένα ολοκληρωμένο θεατρικό γεγονός. Το ρίσκο αναλαμβάνει η Μιχαλοπούλου, ηθοποιός ημιτονίων, που ναι μεν φοβάται, έχει όμως ένα ατράνταχτο πλεονέκτημα. Την έχει ήδη επιλέξει η ίδια η ποιήτρια σε μια εκδήλωση ανάγνωσης του ποιητικού της έργου στην «Τεχνόπολη» - ήταν η νεότερη μαζί με τη Λυδία Κονιόρδου και τον Μηνά Χατζησάββα. Δεν γνωρίζονταν. Φαίνεται, όμως, πως η Δημουλά την ήξερε από παραστάσεις.

Λουκία Μιχαλοπούλου

Και η νεαρή ηθοποιός θαύμαζε την πολυβραβευμένη ποιήτρια. «Μου άρεσε η ενέργεια που ανέβλυζε απ' τα ποιήματά της», λέει. Δεν είχε φανταστεί, όμως, ότι θα μπορούσε να τα ερμηνεύσει. «Για μένα είναι ούτως ή άλλως πολύ δύσκολο ένας ηθοποιός να μπορεί να μιλήσει ένα ποίημα. Είναι περίεργη η ισορροπία».
Μετά την πρώτη επαφή της με την ποίηση της Δημουλά αντιλήφθηκε όμως, όπως μας λέει, «ότι μπορούσα να επικοινωνήσω μαζί της. Γιατί αρχικά φοβόμουν, αισθανόμουν ότι δεν μπορούσα να το κάνω. Ακόμα φοβάμαι. Ωστόσο, μετά από την ποιητική βραδιά στην Τεχνόπολη ήθελα να ψάξω. Ηθελα να κάνω κάτι πιο ολοκληρωμένο με τη Δημουλά». Οχι, όμως, με την κουραστική μορφή της ανάγνωσης ενός ποιήματος μετά το άλλο. «Ηθελα μια ροή που δίνει την αίσθηση της ενότητας, της ολότητας, η οποία προκύπτει μέσα από σκόρπιες σκέψεις για κοινά θέματα».
Αυτό έκανε και στο «Χρονικό Διάστημα». «Εφτιαξα ένα μονόλογο με ποιήματα».

Κική Δημουλά

Το υλικό της το άντλησε από πολλές συλλογές της Δημουλά. «Το τελευταίο σώμα μου». Το «Ενός λεπτού μαζί». Το «Εκτός σχεδίου»... Η ποιήτρια της έδωσε την άδεια να αντλήσει ό,τι θεωρούσε η ίδια απαραίτητο για τη μοναχική ποιητική performance της. Και προς τιμήν της, δεν επενέβη καθόλου στη διαδικασία της επιλογής ή της «συρραφής». «Με άφησε εντελώς ελεύθερη», τονίζει η Μιχαλοπούλου. «Και είναι η πρώτη φορά που δίνει έτσι τα ποιήματά της». Το αποτέλεσμα θα το δει πια η Δημουλά στο «Υπόγειο», όπου σκοπεύει να παρακολουθήσει την παράσταση και τις δύο βραδιές.
Η ηθοποιός ξεκίνησε να δουλεύει με τη βοήθεια της σκηνοθέτιδος Μαρίας Ξανθοπουλίδου ψηλαφιστά, μέσα από ελεύθερους αυτοσχεδιασμούς, αλλά και με τις μουσικές του Lolek. «Η αγωνία της ισορροπίας» την κατέτρωγε .«Επρεπε να ισορροπήσω πάνω σε σκοινί. Ετσι προέκυψε και η ιδέα του σχοινοβάτη», εξηγεί η Μιχαλοπούλου. «Είμαι μια γυναίκα σε μια διαδρομή πάνω σε τεντωμένα σκοινιά. Μια γυναίκα παγιδευμένη στο μεταίχμιο της ζωής και του θανάτου, που προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τη φυσική μοίρα της ανθρώπινης ύπαρξης».
Τα ποιήματα που επέλεξε διακρίνονται για την... κοινή αγωνία: «Τη συμφιλίωση με το τέλος. Τη συμφιλίωση με τον θάνατο - είτε είναι φυσικός είτε ψυχικός. Τη συμφιλίωση με τον χρόνο. Αλλά υπάρχει και ο περαστικός έρωτας. Αυτό που με τρελαίνει στην ποίηση της Δημουλά είναι το κλείσιμο του ματιού, η ειρωνεία και ο αυτοσαρκασμός. Αυτή η συνεχής ανατροπή. Ακόμη και στην αντιμετώπιση του χρόνου».
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ , Ελευθεροτυπία

Αυτά. Την Τρίτη το βράδυ θα δούμε και τις δικές σας εντυπώσεις

Βασικά σχήματα λόγου στον Κρητικό

το άγαλμα του Δ.Σολωμού

στην κεντρική πλατεία της Ζακύνθου (φωτ. wikipedia)

Λίγο βιαστικά απόψε, περνάω τις απαντήσεις της άσκησής μας εδώ. Κοιτάξτε τις και συζητάμε τις παρατηρήσεις και τις απορίες από κοντά.

1[18]

στ.2 Προσωποποίηση, πλεονασμός ( Αστροπελέκι μου / ξαναφέξε πάλι)
5 Υπερβατό ( τα πέλαγα στην αστραπή κι ο ουρανός αντήχαν)

2 [19 ]
στ.1 Μεταφορά (ακριβή αλήθεια)
2 Μεταφορά (λαβωματιές που μόφαγαν τα στήθια)
4 Μεταφορά, περίφραση ( ψυχή-μ'έκαψε / τον κόσμο απαρατώντας)
5 Αποστροφή, προσωποποίηση (Λάλησε, Σάλπιγγα / Σάλπιγγα)
6 Μεταφορά (σχίζω δρόμο)
7 Κατεξοχήν (την ομορφιά)
11 Μεταφορά (τρέμαν τα λουλούδια)
15 Προσωποποίηση ( Ο ουρανός)

3 [20]
2 Μεταφορά, παρομοίωση (η θάλασσα που σκίρτησε / σαν το χοχλό )
3 Επανάληψη, μεταφορά ( ησύχασε-έγινε όλο ησυχία / η θάλασσα ησύχασε)
4 Παρομοίωση ( σαν περιβόλι)
6 Προσωποποίηση ([η φύση] στολίζεται..)
8 Παρομοίωση ( όλος ο στίχος)
9 Πρωθύστερο ( 1. εχάρη, 2. έσφιξε)
12 Μεταφορά ( φεγγαροντυμένη)
13 Μεταφορά ( έτρεμε το φως)
14 Αντίθεση, συναισθησία, οξύμωρο( ολόμαυρα-χρυσά / δροσάτο φως /δροσάτο φως)

4 [21]

1 Προσωποποίηση (κι εκείνα αναγαλλιάσαν)
2 Μεταφορά (εσκεπάσαν)
6 (2-6) Πολυσύνδετο (και-κι-κι-κι )
7 Μεταφορά, υπερβολή ( η νύχτα πλημμυρίζει / όλος ο στίχος)
10 Παρομοίωση ( όλος ο στίχος)
11 Άρση και θέση ( όχι στην κόρη-αλλά σ'εμέ)
16 (14-16) Επανάληψη ( καν-κάνε-καν)
17 Μεταφορά ( μνήμη γλυκιά)
19 Συνεκδοχή, Παρομοίωση ( το μάτι / σαν το νερό..)
21 Μεταφορά ( βρύση έγινε το μάτι μου)
27 Μεταφορά ( διάβαζε το νου μου)
28 Συνεκδοχή ( του χειλιού)
29 Μεταφορά ( φύτρωσαν οι πόνοι)
30 Μεταφορά ( εξεχειλίσανε τα βάθη/τα βάθη της καρδιάς μου)
37 Μεταφορά, περίφραση ( τρυφερό κλωνάρι / τρυφερό κλωνάρι)

στο Μαυσωλείο Σολωμού (και Κάλβου), στη Ζάκυνθο

(φωτ. από nylou.com)

5 [22]
1 Μεταφορά ( εχαμογέλασε γλυκά)
2 Παρομοίωση ( κι εμοιάζαν της καλής μου)
3 Επανάληψη ( εδάκρυσαν -του δάκρυου της ραντίδα)
6 Συνεκδοχή, προσωποποίηση ([το χέρι] γύρευεν Αγαρηνό/ το ίδιο)
8 Συνεκδοχή ( μάτι)
9 Προσωποποίηση ( τα μάτια μου ζαλεύουν)
10 Μεταφορά ( την ξαναζωντανεύουν)
11 Μεταφορά ( άγριο πέλαγο)
12 Προσωποποίηση ( η θάλασσα)
18 Μεταφορά ( μάχη στενή)
19 (14-19) Σύνθεση ανά τρία (μήτε-μήτε-μήτε)
20 Μεταφορά ( αλαίμαργα πατούσα)
23 Μεταφορά (αποκοιμούσε το πλέξιμο)
24 Μεταφορά, αναδίπλωση ( γλυκύτατος ηχός / ηχός, γλυκύτατος ηχός)
25 Παρομοίωση ( δεν είναι κορασιάς φωνή)
26 Περίφραση ( τ'άστρο του βραδιού)
27 (26-27) Πολυσύνδετο ( και-και-και)
28 Χιαστό, μεταφορά ( όλος ο στίχος / που ανοίγει)
29 Παρομοίωση ( δεν είν αηδόνι κρητικό)
31 Μεταφορά, υπερβολή ( πολλή γλυκάδα/ όλος ο στίχος )
32 Χιαστό ( όλος ο στίχος)
33 Μεταφορά ( έλιωσαν τ' αστέρια)
34 Προσωποποίηση ( κι ακούει κι αυτή)
35 Παρομοίωση, μεταφορά ( δεν είν φιαμπόλι / γλυκό )
37 Περίφραση ( τ'άστρο τ' ουρανού)
38 Προσωποποίηση ( γελούσαν τα βουνά…)
39 Συνεκδοχή ( κι ετάραζε τα σπλάχνα μου)
40 Μεταφορά, προσωποποίηση ( θεϊκιά /Πατρίδα)
41 (37-41) Πολυσύνδετο (και-κι-κι-κι)
42 Συνεκδοχή, μεταφορά ( η πέτρα / καλή πέτρα)
46 Προσωποποίηση ( ο αντίλαλος)
47 Υπερβατό ( αν ειν' δεν ήξερα κοντά)
48 Παρομοίωση ( σαν του Μαϊού τις ευωδιές )
49 Μεταφορά (γλυκύτατοι)
50 Παρομοίωση ( όλος ο στίχος)
51 Προσωποποίηση ( μ'άδραχνεν)
52 Πολυσύνδετο, συσσώρευση (κι-κι-κι / όλος ο στίχος)
53 Επανάληψη ( με άδραχνε)
54 Συνεκδοχή (τη σάρκα μου)
56 (55-56) Αντίθεση (άδειασεν-εγιόμισεν)

Ο Νίκος Ξυδάκης συνθέτει και τραγουδάει Δ. Σολωμό

Ο συνθέτης Νίκος Ξυδάκης

Μια και αύριο έχουμε το τεστάκι που πολύ δε θέλετε να το έχουμε, είπα να σας διασκεδάσω τον καημό με ένα τραγουδάκι...

...Σολωμικό, βέβαια..Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς γίνεται η πρόσληψη της σολωμικής ποίησης από τη σύγχρονη ελληνική μουσική.

Ένας συνθέτης, ο Νίκος Ξυδάκης, γνωστός σας από πέρυσι που ακούσατε τα τραγούδια του πάνω σε στίχους της Σαπφώς, έχει δουλέψει πολύ με την ποίηση του Σολωμού. Πώς ακούγεται, λοιπόν, η φωνή του Σολωμού από τους σημερινούς ακροατές μέσα από μια σύγχρονη μελοποίηση;

Δείτε ένα δείγμα τυχαίο ( τυχαίο γιατί αυτό βρήκα έτοιμο από το youtube, μέχρι να μάθω να βάζω μόνος μου τραγούδια στο ιστολόγιο), την Ευρυκόμη.

Τι λέτε;

Καλή επιτυχία αύριο!

Ηχήστε, σάλπιγγες! Η εξεταστέα ύλη της Λογοτεχνίας Κατεύθυνσης για το 2009-2010

Εδέησε το ΥΠΕΠΘ να ανακοινώσει την εξεταστέα ύλη των πανελλαδικά εξεταζομένων μαθημάτων έτους 2009-2010!

Ένα μήνα αφού οι εκπαιδευτικοί πήγαν στα σχολεία τους.

Σε ό,τι μας αφορά, στο μάθημα της Λογοτεχνίας Κατεύθυνσης, οι διδάσκοντες έχοντας αυτοσχεδιάσει ξεκινήσαμε απ' ό,τι και πέρυσι, με τον Κρητικό, δηλαδή, αγνοώντας αν αυτό που διδάσκαμε θα συμπεριλαμβανόταν στην ύλη. Κάναμε μια δέηση στον Παντογνώστη Αφηγητή η οποία ευτυχώς εισηκούσθη και ο Κρητικός συμπεριλαμβάνεται στην ύλη.

Τώρα, από τα 12 συνολικά κείμενα μόνο τα 4 συμπεριλαμβάνονταν στην περυσινή ύλη. Τα 8 αποτελούν … νέες αφίξεις - σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Οι διδάσκοντες, βέβαια, έχουν όλες τις νύχτες τους διαθέσιμες να μελετήσουν τα νέα αυτά κείμενα, να ετοιμάσουν τη διδασκαλία τους και τις σημειώσεις τους, να οργανώσουν στο χρόνο που αυστηρά απαιτείται από το ίδιο το Υπουργείο τις παραδόσεις τους. Μην ανησυχείτε, όμως. Είναι αυθεντίες αυτοί, θα τα καταφέρουν.

Απορία: Γιατί κάθε χρόνο το Υπουργείο περιμένει να πάει Οκτώβρης για να ανακοινώσει την ύλη;; Ποιο λόγο, ποια δυσκολία έχει να την ανακοινώνει από το τέλος της προηγούμενης διδακτικής χρονιάς; Σε τι εξυπηρετεί αυτή η καθυστέρηση; Πόσο θα χρειαστεί για να γίνονται κάποια στοιχειώδη πράγματα σωστά από τις υπηρεσίες;

Να και η ύλη για το μάθημά μας:

1. Διονύσιος Σολωμός, «Ο Κρητικός»

2. Γεώργιος Βιζυηνός, «Το αμάρτημα της μητρός μου»

3. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Όνειρο στο κύμα»

4. Ποιήματα για την ποίηση

- Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή 595 μ.Χ.»

- Μαρία Πολυδούρη, «Μόνο γιατί με αγάπησες»

- Νίκος Εγγονόπουλος, «Ποίηση 1948»

- Μανόλης Αναγνωστάκης, «Στο Νίκο Ε… 1949»

- Γιώργης Παυλόπουλος, «Τα Αντικλείδια»
5. «Σελίδες του Γ. Ιωάννου»·

«Μες στους προσφυγικούς συνοικισμούς»

· «Στου Κεμάλ το σπίτι»
6. Η ποιήτρια Κική Δημουλά ·

« Κονιάκ Μηδέν Αστέρων»·

«Σημείο Αναγνωρίσεως».

Σημείωση:Τα λογοτεχνικά κείμενα (ποιητικά-πεζά) που περιλαμβάνονται στην εξεταστέα-διδακτέα ύλη θα διδαχθούν με τη σειρά που δίνονται παραπάνω .

Aναπλήρωση - 1

ο Goethe, ζωγραφισμένος από τον Andy Warhol

Η ενότητα που ανοίγουμε σήμερα, οι "ΑΝΑΠΛΗΡΩΣΕΙΣ" θα προτείνει μελέτη και εργασίες στη θέση των διδακτικών ωρών που χάνονται για διάφορους λόγους.
Για να αποκτήσει λειτουργικότητα, θα γίνει μια προσπάθεια ώστε οι αναρτήσεις να γίνονται πριν από την ώρα που "χάνεται" ( αν θα είναι γνωστό εκ των προτέρων) ή, τουλάχιστον, αμέσως μετά ( αν η απώλεια της ώρας προκύπτει απρογραμμάτιστα).
Κι αυτό για να μπορείτε να μοιράζετε το χρόνο σας, να κρατάτε στη μελέτη ένα ρυθμό.

Η πρώτη αναπλήρωση σήμερα, λόγω εκλογών, μπορεί να γίνει, μια και τελειώσαμε την ανάλυση του Κρητικού, με τη μελέτη ενός παράλληλου.

Επιλέγω ένα προτεινόμενο ποίημα από το ΚΕΕ, το οποίο θα το δείτε παράλληλα με το απόσπασμα 4(22) του Κρητικού. Είναι το ποίημα " Ο ψαράς", του Goethe:

Goethe: Ο ψαράς
Κύμα κυλάει, το κύμα σπάει·
ψαράς σ’ τήν αμμουδιά
τ’ αγκίστρι σκύβει και κυττάει
με ατάραχη καρδιά.
Μα εκεί που κάθεται και ακούει,
σ’ τα δυο το κύμα σκάει
και έξαφνα μέσ’ απ’ τους αφρούς
Νεράιδα ξεπηδάει

Του τραγουδεί και του μιλεί·
Μου σέρνεις τα παιδιά
με πονηριά και δόλωμα
σ’ του Χάρου τη φωτιά;
Μα αν ήξερες πώς χαίρονται
τα ψάρια σ’ τα νερά,
θάπεφτες τώρα σ’ το βυθό
να νοιώσης τη χαρά.

Δεν παίρνει ο ήλιος από εδώ
τη χάρη, τη δροσιά
και το φεγγάρι τ’αργυρό
την τόση του ομορφιά;
Δε σε μαγεύει τ’ουρανού
το χρώμα το φαιδρό;
Δε σε τραβάει μεσ’ σ’ τη δροσιά
το διάφανο νερό;

Κύμα κυλάει, το σώμα σπάει,
τα πόδια του φιλεί·
πόθο του ανάβει και θαρρεί,
η αγάπη του μιλεί.
Του τραγουδεί και όλο του λέει·
και χάνει την καρδιά.
Τραβάει και αυτή, πέφτει και αυτός,
δεν τον ξανάειδαν πειά.

Επιχειρήστε, λοιπόν, μια σύγκριση της Φεγγαροντυμένης του Σολωμού με τη Νεράιδα του ποιήματος του Goethe.

Τις απαντήσεις σας είτε με mail, είτε στα σχόλια, είτε σε χαρτί, στην τάξη.
Καλή δουλίτσα…