Στο αφιέρωμα του περιοδικού «Το δέντρο» για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (τ. 181-2, 6/ 2011) υπάρχει ένα άρθρο του Χ.Ε. Μαραβέλια αντιπολιτευτικής, θα λέγαμε, διάθεσης. Στο άρθρο αυτό κρίνεται η θρησκευτικότητα του σκιαθίτη συγγραφέα αλλά και η πρόσληψη του έργου του μέσα από αυτή. Ο Χ.Ε.Μαραβέλιας σκιαγραφεί την αρνητική πλευρά της θρησκευτικότητας και τοποθετεί την αξία του έργου τού Α. Παπαδιαμάντη στη γλώσσα του και την περιγραφική του δεξιότητα.
Οι « άλλες φωνές», όσο αιρετικές κι αν φαίνονται- ή μάλλον ακριβώς γι’ αυτό- όταν είναι τεκμηριωμένες, καλό είναι να ακούγονται. Εμπλουτίζουν τη σκέψη μας φωτίζοντας από διαφορετικές οπτικές γωνίες, ανοίγουν το οπτικό μας πεδίο, ενεργοποιούν το λόγο και τον αντίλογο. Έτσι, ας δούμε τους κεντρικούς άξονες του άρθρου του Χ. Ε. Μαραβέλια, με την ελπίδα πως μπορούν να προκαλέσουν μια γόνιμη συζήτηση.
Ο Χ. Ε. Μαραβέλιας, λοιπόν, θεωρεί πως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «υπήρξε ένας αγέλαστος άνθρωπος, ένας χωρίς επαρκή εξωτερικό λόγο αυτοβασανιζόμενος. Η μελαγχολία του πρέπει να ήταν θρησκειογενής», μια και «ο ‘καλός’ χριστιανός (οφείλει να) είναι ένα πένθιμο ον». Επικαλείται τις απόψεις των Κ.Θ Δημαρά και Δ. Μπαλάνου, για να προσδώσει στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη «χαριτωμένα απλοϊκή προσήλωση στο εκκλησιαστικό τυπικό και την πιο στενή αντίληψη της παράδοσης», "αφελή θρησκευτικότητα» και καθαρή τυπολατρία. Βλέπει τον Αλέξανδρο. Παπαδιαμάντη να κλείνει, λόγω θρησκοληψίας, τ’ αυτιά του τόσο στην εποχή του και στις αλλαγές που αυτή κυοφορεί («Ζώντας σε μια εποχή όπου συντελούνται και προμηνύονται πλείστες όσες αλλαγές στον πανευρωπαϊκά σπουδαίο 19ο αιώνα, ο κυρ-Αλέξαντρος παραμένει φοβικά δεξιός ψάλτης μιας παράδοσης που σε μεγάλο βαθμό είναι υπεύθυνη για τη στατικότητα και οπισθοδρομικότητα, για το α-πρόοδον της ελληνικής κοινωνίας») όσο και στις νέες ιδέες με τις οποίες ερχόταν σε επαφή λόγω γλωσσομάθειας αλλά και της δουλειάς του («Από τη δουλειά του σε εφημερίδες είχε την ευκαιρία να δέχεται ικανές ποσότητες νέων ιδεών, ευρωπαϊκών κυρίως, από τις οποίες θα αντλούνταν οι δημοσιεύσιμες στην καθ’ ημάς Ανατολή. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έκλεισε τα μάτια σ’ όλες αυτές τις ‘φράγκικες’ ιδέες και ενέμενε σ’ ένα παρόν που ήδη είχε αρχίσει να γίνεται παρελθόν. Την εποχή που ο Λασκαράτος και ο Ροΐδης χλεύαζαν με τρόπο μοναδικό τις θρησκευτικές προλήψεις και δεισιδαιμονίες, τη χριστιανική ειδωλολατρία της εποχής τους, ο Αλέξανδρος. Παπαδιαμάντης μέθαγε με τα νεκρόφιλα θυμιάματα της βυζαντινής θεοκρατίας και με θεία κοινωνία»).
Την ιδιότητα του θρησκευόμενου ατόμου την τοποθετεί περισσότερο στην επιφάνεια του τυπολατρικού και ενός ανθρώπου που δεν εμβαθύνει στα μεγαθέματα της χριστιανικής θεολογίας: «Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης είναι όχι θρησκευτικός αλλά λατρευτικός συγγραφέας. Ο ίδιος, μας λένε οι εντός και εκτός εκκλησίας ιεροκήρυκες, ήταν βαθιά θρησκευόμενο άτομο. Τούτο συνήθως σημαίνει άτομο απροβλημάτιστο για τις ρίζες, τη φιλοσοφία της θρησκείας ή ακόμη για τα μεγαθέματα της χριστιανικής θεολογίας. Η θεολογία του σταματούσε στη Λειτουργική (…) Η λατρευτικότητά του σταματάει σε λατρευτικές εκδηλώσεις και πρακτικές, σε ‘ιερά’ λατρευτικά κείμενα και αντικείμενα˙ πρωτίστως δε σε ναΐσκους και εικονίσματα». Η θρησκοληψία αυτή, κατά το Χ. Μαραβέλια, φαίνεται να υπέσκαψε αρετές του χαρακτήρα του, όπως η ευφυία ή το χιούμορ, αλλά και να του στέρησε χαρές ζωής, όπως ο έρωτας.
Ακόμα και το βασικό προσόν που του αναγνωρίζει ο Μαραβέλιας, τη γλώσσα, τη βλέπει σα μια «γλώσσα αμυντική, μια γλώσσα στη φάση του απέρχεσθαι», που ταίριαζε απόλυτα στη συντηρητική φύση και ιδεολογία του συγγραφέα.
Η κατακλείδα του άρθρου, που κι αυτή είναι συζητήσιμη από πολλές πλευρές, είναι πως «Η λογοτεχνία επινοήθηκε για να μπορούν να εκφραστούν κάποιες ιδέες που μας προχωράνε ένα βήμα μπροστά. Ο ‘άγιος των γραμμάτων μας’ και στις ιδέες και στη γλώσσα κοίταζε προς τα πίσω»
[1. Καλά θα ήταν να μπορούσε να παρατεθεί όλο το άρθρο, ώστε να φανεί πλήρως η συλλογιστική του συγγραφέα του.
2. Πέρα από τις όποιες διαφωνίες ή ενστάσεις που θα μπορούσε να εγείρει κανείς επί των απόψεων που εκφράζονται, δεν μπορεί να μην παρατηρήσει κανείς τη δηκτικότητα του ύφους, που, ούτως ή άλλως, τις υποσκάπτει.
.jpg)
20 σχόλια:
Ἄφησέ με νἄ 'ρθω μαζί σου λίγο πιὸ κάτου, ὡς τὴ μάντρα τοῦ τουβλάδικου, ὡς ἐκεῖ ποὺ στρίβει ὁ δρόμος καὶ φαίνεται ἡ πολιτεία τσιμεντένια κι ἀέρινη, ἀσβεστωμένη μὲ φεγγαρόφωτο τόσο ἀδιάφορη κι ἄϋλη, τόσο θετικὴ σὰν μεταφυσικὴ ποὺ μπορεῖς ἐπιτέλους νὰ πιστέψεις πὼς ὑπάρχεις καὶ δὲν ὑπάρχεις πὼς ποτὲ δὲν ὑπῆρξες, δὲν ὑπῆρξε ὁ χρόνος κ᾿ ἡ φθορά του. Ἄφησέ με νἄ 'ρθω μαζί σου.
Ο Βόλος ή καλύτερα η Σκιάθος χαιρετά και σέβεται κάθε άποψη για τον πεζογράφο, που σαγηνεύει με λόγο του οποίου οι εικόνες καθρεφτίζουν μια εσωτερικότητα και μια καθαρότητα ψυχής.Τόσος λόγος,λοιπόν, για εναν ανθρωπο που οχι μονο πολέμησε τα συμβατικά σχήματα της εποχής του και τις οπισθοδρομικές αντιλήψεις, πετώντας απο πάνω του το ρούχο του καθωσπρεπισμού και της υποκρισίας,
αλλά και έκανε και την ειρηνική του επανάσταση έτσι οπως λίγοι θα μπορούσαν.Η Ψυχή του είναι ο καθαρός ήχος που κανουν τα κρύσταλλα όταν τα χτυπάς.Τι να μας πουν τώρα κάποια δήθεν γυάλινα;
Αχ, Διονύση, είναι παράξενη η ελευθερία που δίνει ο κυρ Αλέξανδρος.
Να'σαι καλά για το υπεροχο άρθρο σου.
Φιλιά απο το Βόλο.
Καταρχάς νομίζω ότι ο συγγραφέας βλέπει ιδεολογικά προκατειλημένος τον συγγραφέα!!Είναι σαν να προσπαθώ εγώ να κρίνω τον Καζαντζάκη που δεν του έχω και αδυναμία!!Θα μιλήσω περισσότερο για την ιστορικό πλαίσιο για να αποδείξω πως ο αρθρογράφος κάνει λάθος και λιγότερο για το περιεχομενο!!Ας αρχίσω όμως από το περιεχόμενο!!Ο Παπαδιαμάντης γράφει κείμενα που είναι αντλημένα από το λαϊκό περιβάλλον της εποχής του!!Στη Φόνισσα λόγου χάρη αναδεικνύει κοινωνικά προβλήματα που ποτε κανείς μέχρι τότε δεν είχε θίξει,όπως το θέμα της προίκας,της έκτρωσης,της θέσης της γυναίκας,την φτώχεια και τόσα πολλά άλλα!!Πώς θα μπορούσε να είναι οπισθοδρομικός κάποιος που ασχολείται με τέτοια θέματα;;;Είναι θέματα γραμμένα από τον λαό με μέσο το χέρι και την πένα του Παπαδιαμάντη!!Επιτιθεμενος κάποιος στον Παπαδιαμάντη επιτίθεται ταυτόχρονα στον ίδιο το λαό.Έπιπλέον το θέμα του Έρωτα ας πούμε το προσεγγίζει όχι τόσο ηθικίστικα αλλα περισσότερο τρυφερά και ρομαντικά,πιο ευαισθητα!!!Το Όνειρο στο Κύμα ας πούμε είναι βασικό δείγμα αυτού που αναφέρω!!Ναι πράγματι αναφέρει στο έργο αυτό το Βοσκόπουλο όταν βλέπει την Μοσχούλα(έτσι δεν είναι το όνομα;)να κολυμπάει γυμνή και σκέφτεται τι του έλεγαν οι καλόγεροι,αλλά εν τέλει πιο πολύ θέλει να φύγει γιατί δεν θέλει να πληγώσει την κοπέλα με το να την δει γυμνή και να νομίζει αυτή ότι την παρακολουθεί!!Αν δεν είναι δείγμα καθαρης ευαισθησίας αυτό τότε τι είναι;;Καταρρίπτεται νομίζω με αυτό το παραδειγμα έτσι ο ισχυρισμός ότι ο Παπαδιαμάντης ήταν ένας οπισθοδρομικός δεξιός ψάλτης που η ενασχόληση με το θέμα έρωτας είναι περισσότερο θεωρητική παρά βιωματική!!Πώς μπορεί κάποιος να γράψει κάτι τόσο δυνατό για τον έρωτα αν ο ίδιος δεν έχει ερωτευτεί πάρα πολύ;;Θα ήθελα πολύ να μου λύσει ο αρθρογράφος αυτήν την απορία!!
Όσον αφορά τώρα το ιστορικό πλαίσιο!!ΥΠοστηρίζεται ότι η παράδοση είναι οπισθοδρομική!!Εντάσσεται λοιπόν ο αρθρογράφος με αυτόν τον τρόπο στην χορεία εκείνων των διανοουμένων που κάθονται στα ωραία γραφεία τους συνήθως από το εξωτερικό και καταγγέλουν κάθε τι ελληνικό,έχοντας ένα τρομερό σύμπλεγμα κατωτερότητας και προσπαθώντας να πιθηκίσουν τα της Δύσης που όμως δημιουργηθηκαν από διαφορετικές ανάγκες!!Η Ελληνική παράδοση οφείλεται σε κάποιες ανάγκες με βάση τις οποίες εξελίχθηκε!!Η ελληνική παράδοση δε πάντα ήταν ιδιαίτερα σκαμπρόζικη,αν μου επιτραπεί αυτός ο όρος!!Πάντα ασχολούταν με έρωτες,απαγωγές νεαρών κοριτσιών και διάφορα άλλα τέτοια που μόνο οπσιθοδρομικά δεν μπορούν να θεωρηθουν!!Ήταν όμως πάντα σε μια απόλυτη αρμονία με το εκκλησιαστικό στοιχείο!!Σε αυτή τη γωνιά της Ευρώπης βλέπετε είχε επιτευχθεί μία τέλεια ομογενοποίηση ειδωλωλατρικών και χριστιανικών στοιχείων σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που πλέον δεν δύναται να δούμε τι είναι τι!!Επίσης ο Παπαδιαμάντης μπορεί να γνωρίζει ευρωπαικά ρεύματα αλλά όπως κάθε αληθινος και μεγάλος καλλιτέχνης δεν τα αντιγράφει αλλά με βάση αυτά δημιουργεί κάτι δικό του,κάτι εντελώς διαφορετικό από τις επιδράσεις του!!Δεν είναι λοιπόν διόλου παράξενο πως ο Παπαδιαμάντης δημιουργησε κ'ατι δικό του και ας ήταν στν πρώτη γραμμή επηρεασμού από την Δϋση!!!Αυτό πρέπει μάλλον να τον τιμάει παρά να είναι αιτία κατηγορίας!!Και ναι το εκκλησιαστικό στοιχείο είναι διαχυμένο βαθιά μέσα στο έργο του!!Που είναι όμως το πρόβλημα;Δεν υπάρχει πολιτισμός,τρόπος ζωής κτλ χωρίς ένα είδος μεταφυσικής διάστασης των πραγμάτων!!Ιδιαίτερα μάλιστα σε αυτόν τον τόπο που από τότε που υπάρχουν γραπτές πηγές κάθε λεπτό της ζωής των ανθρώπων ήταν διασυνδεδεμένο με κάποια μεταφυσική που εμποτιζόταν στη ζωή των ανθρώπων και έβγαινε παντού!!Δεν είναι κακό!!Αντιθέτως έιναι καλό και χρήσιμο!!Τώρα αν ο αρθρογράφος έχει κάποιες άλλες αντιλήψεις αυτό δεν του επιτρέπει να κρίνει και να ερμηνεύει τον Παπαδιαμάντη με βάση τα δικά του θέλω και πρέπει!!Είναι λάθος όπως και στην ιστορική έρευνα!!Σε γενικές γραμμές θεωρώ το αρθρο αυτό λιγάκι εμπαθές και κακοπροαίρετο απέναντι στον Παπαδιαμάντη χωρίς να αποδεικνύει με τρόπο λογικό αυτά που ισχυρίζεται!!Είναι μάλλον περισσότερο άβασιμες κατηγορίες παρά κριτική έναντι του έργου του Παπαδιαμάντη!!Ότι και να ειπωθεί πάντως ο Παπαδιαμάντης κατά την γνώμη μου είναι ίσως ο μεγαλύτερος λαϊκός συγγραφέας της Νεοελληνικ΄ς εποχής!!Αργότερα υπήρξαν καλύτεροι συγγαφείς αλλά κανείς δεν εξέφρασε καλύτερα τον λαό και τους ανθρώπους του και αυτό δεν νομιζω ότι μπορεί να του το αρνηθεί κανείς!!
Αυτά τα λίγα από εμένα!!Ελπίζω να είναι χρήσιμα!!Καληνύχτα σε όλους!!
Όταν ήμουν φοιτήτρια κι άκουγα παρόμοιες απόψεις, συμφωνούσα για το συντηρητισμό και την οπισθοδρομικότητα του Παπαδιαμάντη.
Ήμασταν ταγμένοι στην επανάσταση τότε βλέπεις, κι αυτή ζητούσε να κατέβουν όλα τα καθιερωμένα λάβαρα ,αναστολές κλπ
Μεγαλώνοντας κατάλαβα πως ο Παπαδιαμάντης ήταν πιο μπροστά από πολλούς λογοτέχνες της εποχής μας.
Οι « Χαλασοχώρηδες» για παράδειγμα, είναι ένα πολιτικό διήγημα με δριμύτατη και ευφυέστατη πολιτική καταγγελία.
Η διανόηση της εποχής του, αλλά και κάπου η μεταμοντέρνα λογοτεχνική κριτική, θεώρησε τον Παπαδιαμάντη ( αλλά και τον Κόντογλου και τον ζωγράφο Θεόφιλο! ) ξεπερασμένους και συντηρητικούς.
Το γιατί η ανεμελιά και η αυθεντικότητα στη γραφή -και γενικότερα στη τέχνη- πρέπει να λογίζονται αδεξιότητες και αδυναμίες ποτέ δεν το κατάλαβα…
Νομίζω πως οι ιεραρχήσεις των λογοτεχνών στη συνείδηση του καθενός μας, αλλά και στη συλλογική συνείδηση , έχουν να κάνουν με τις αναζητήσεις ταυτότητας και της κοινωνίας μας και της δικής μας.
Θα συμφωνήσω με το Σαββόπουλο τελικά, Διονύση μου:
Φιλότεχνοι κι αλλήθωροι προς κάποια δύση πάντα
που παραμόρφωσε γενιές, παλιά κι απ' το τριάντα
την ώρα που το μέσα μας κοβόταν σαν διαμάντι
στου Καζαντζίδη το λυγμό και του Παπαδιαμάντη…
Καλό σας μεσημέρι
Ο Παπαδιαμάντης, λοιπόν…Ο συντηρητισμός, η εμμονική θρησκευτικότητα, η ιδιότυπη στάση ζωής, εξιδανικευμένη από το σχολικό καθωσπρεπισμό- επόμενο ήταν να οδηγήσει σε στάσεις «αποκαθήλωσης» που τόσο εύστοχα και ευαίσθητα καταγράφει η Πολίνα στο μόλις προηγούμενο σχόλιο.
Διαβάζοντας τα αποσπάσματα από το άρθρο του ΔΕΝΤΡΟΥ σκέφτομαι ότι προεκτείνουν κάπως τα όσα εντοπίζει ήδη ο Π. Μουλλάς στο «Παπαδιαμάντης αυτοβιογραφούμενος».
Δε με ενοχλεί η κριτική για το παπαδιαμαντικό έργο (δεν την ξεκίνησε άλλωστε πολύ παλιά ο Δημαράς;). Κάθε φορά που κάνουμε το «Όνειρο στο κύμα» με τη Γ΄ θεωρητική, κάθε φορά που κάνουμε τη «Φόνισσα» ή το «Μοιρολόι…» στη Β΄ Λυκείου, κάθε φορά αναρωτιέμαι τι μπορεί να «λέει» ένα τέτοιο κείμενο σ’ έναν σημερινό έφηβο…Κάθε φορά σκαρφίζομαι τεχνάσματα για να αφυπνίσω το αναγνωστικό τους ενδιαφέρον, τη βίωση (ας μη γράψω τη μέθεξη)… Άλλοτε τα καταφέρνω και άλλοτε απλώς προχωράμε παρακάτω, άδειοι και ανέπαφοι. Και τώρα που γράφω συλλογίζομαι τι σημαίνει η φράση «τα καταφέρνω», πώς μετριέται το «κατόρθωμα»; Αρκεί η δήλωση ότι άρεσε ή δεν άρεσε; Αρκεί, το πιο ευδιάκριτο, ο αναγνωστικός ενθουσιασμός στην προσέγγιση του κειμένου; Πόσα παιδιά αναζήτησαν και διάβασαν κείμενα του Σκιαθίτη έξω πια από τα σχολικά καθήκοντα;
Πράγματι η γενιά μας αμφισβήτησε, αρνήθηκε, επαναστάτησε, όπως εύστοχα παρατηρεί η Πολίνα. Και επέστρεψε. Όπως επιστρέφεις στο παιδικό καλοκαίρι σου, στις μυρωδιές από τους κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα που έφτιαχνε η μάνα όταν ήσουν παιδί, παραμονές των Χριστουγέννων, όπως θυμάσαι κόκκινα αυγά και τσουρέκια τη Μεγάλη Πέμπτη. Όπως βγαίνει από τα βάθη –πια- η μορφή της μαυροφορεμένης γιαγιάς (για μένα πάντοτε η γρια Λούκαινα, η Σταχομαζώχτρα, η θεια Αχτίτσα, ακόμη και η Χαδούλα είχε κάτι από το περίγραμμα της γιαγιάς), όπως το τριζόνι γίνεται νυχτερινή μουσική (στο βιντεάκι που έχει στην ανάρτησή της η Πολίνα). Ακόμη και το λιβάνι, ψαλμοί και πλήξη από το πρωινό ξύπνημα, απογευματινές ακολουθίες του Επιταφίου και μοσχοβολιά από λεμονανθούς και βιολέτες…
Τον μισό Παπαδιαμάντη, λοιπόν, τον γράφουμε με το μυαλό μας (για να παραφράσω τον Μισέλ Τουρνιέ), με τη δική μας ψυχή. Μπορούν τα σημερινά παιδιά να το κάνουν;
Πολλά φιλιά στην Πολίνα και στο Διονύση
Ρούλα Μουντάνου
Σοφία,
Θα σταθώ περισσότερο σ' αυτό που λες για την καθαρότητα της ψυχής. Και που αυτό, δεν μπορεί, του το αναγνωρίζουν όλοι του συντοπίτη σου. Και η λογοτεχνία,μέσα στη συνθετότητά της, δίνει το δικαίωμα στον καθένα να στέκεται εκεί που θέλει, που νομίζει, που συναντιέται με τη συγκίνησή του ή το στοχασμό.
Πολλά φιλιά, ευχές περισσότερη γαλήνη.
Νίκο,
Τι να πρωτοσυζητήσουμε, παιδάκι μου, απ' όλα αυτά που αναφέρεις;
Νομίζω, πάντως πως καταλογίζεις στον αρθρογράφο πράγματα που δεν έχει αναφέρει ( όπως, π.χ ότι η ενασχόληση του Παπαδιαμάντη με τον έρωτα είναι περισσότερο θεωρητική, ότι η παράδοση είναι οπισθοδρομική κα)
Η ιδέα μου είναι πως το έργο κάθε συγγραφέα μπορεί να φωτιστεί από ποικίλες οπτικές γωνίες, η καθεμία των οποίων βοηθάει να δούμε ένα μέρος της αλήθειας. Πόσω μάλλον ενός συγγραφέα όπως ο Παπαδιαμάντης, που αναπλάθει στα έργα του έναν τόσο πλούσιο κόσμο.
Σ' ευχαριστούμε για το γεμάτο σχόλιό σου. Με τον τρόπο του μαρτυράει κι αυτό κάτι από τις δυνατότητες πρόσληψης του έργου του Αλ.Παπαδιαμάντη από τους σημερινούς νέους. ( Ε, εντάξει, δεν αποτελείς και το χαρακτηριστικότερο δείγμα!)
Καλό βράδυ:-)
Πολίνα,
Επιβεβαιωτικά όσα γράφεις των...βασάνων που τραβάνε τα έργα καθώς έρχονται αντιμέτωπα με τις επικρατούσες τάσεις της κάθε εποχής. Αλλά, φαντάζομαι, ασφαλές κριτήριο η διάρκεια, η αντοχή τους στο χρόνο.
Όσο για τη διανόηση της εποχής (και) της μεταπολίτευσης, θυμήσου και έναν άλλο στίχο ( του Νικολαΐδη) που ζητάει να...δείξεις κατανόηση στη ντόπια διανόηση. Εγώ κρατάω από την εποχή, όπως τόσο όμορφα λέει κι η Ρούλα στο επόμενο απ' το δικό σου σχόλιο, την ψευδαίσθηση που μας χάρισε, τη ζεστασιά του ονείρου και τη δύναμή της να το προβάλλει ως δυνατό.. Α, σε τι ζεστές κουβερτούλες κοιμηθήκαμε!
Φιλιά
daflek,
Μια χαρά τα λέει ο Τουρνιέ για τον .. Παπαδιαμάντη. Αλήθεια, ειδικά στον Παπαδιαμάντη ταιριάζει πολύ αυτό, όπως ταιριάζουν αυτά που τόσο εύστοχα γράφεις - οι μυρωδιές, οι εικόνες, όλα όσα φώλιασαν στη μνήμη από τότε που οι αφανείς εργάτες της τα αποθήκευαν εν αγνοία μας.
Συνδυάζοντας αυτά που γράφει πιο πάνω η Πολίνα και τα δικά σου, για την πρόσληψη του Παπαδιαμάντη σήμερα, αναρωτιέμαι αν είναι περισσότερο θέμα εποχής ή ηλικίας του αναγνώστη. Μήπως ο κόσμος του Παπαδιαμάντη είναι περισσότερο κόσμος με τα στοιχεία του οποίου θα ταυτιστεί ευκολότερα ο ενήλικος αναγνώστης; Μήπως οι ευαισθησίες των "ωραίων εφήβων" που "χωρίς να το ξεύρουν είναι ευτυχείς" (αμφίβολο βέβαια..) έχουν διαφορετικό προσανατολισμό και προβληματισμό;
Πιο απλά: Ταιριάζει στους νέους η οπτική γωνία από την οποία εποπτεύει τον κόσμο ο Παπαδιαμάντης; Ή μεγαλώνοντας μπορούν να τον πλησιάζουν πιο "φυσικά";
Αλλά και η απροθυμία να μεταφραστεί ο Παπαδιαμάντης (αναφέρομαι σε ξένες γλώσσες:-)) μπορεί να μας κινήσει τον προβληματισμό για τις ιδιαιτερότητές του, που κι εμένα μου φαίνεται πως έχουν να κάνουν μ' αυτά που γράφεις: με ό,τι συμπληρώνει η δική μας ψυχή από τα δροσερά(;) πηγάδια της μνήμης μας.
Ρούλα, ευχαριστώ. Χαίρομαι ιδιαίτερα τα σχόλιά σας:-)
Τα υποννούσε όμως!!!!Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις αρκεί όμως να μην συκοφαντούν κάποιον!!Και εδώ αυτό νομίζω κάνει ο αρθρογράφος!!Τον κατηγορεί τελείως άδικα!!
Δεν ξέρετε πόση ώρα μου πήρε να το γράψω!!ΧΑΧΑ!!Και γιατί δεν αποτελώ χαρακτηριστικό δείγμα;;;;Στον Σολωμό τα θαλάσσωσα όχι στον Παπαδιαμάντη!!!!
Χαιρετώ!!
Πολύ απλά θα πω ότι οι απόψεις του Χ.Μαραβέλια μου προκαλούν αγανάκτηση.Ένα θέλω να πω αφού στα υπόλοιπα με κάλυψε τόσο η Πολ.Μοίρα όσο και Νίκος.Ο καλός χριστιανός κ.Μαραβέλια είναι χαρούμενος άνθρωπος και καθόλου πένθιμος, αφού δεν φοβάται το θάνατο ακριβώς επειδή πιστεύει στην αιώνια ζωή. Think about it...(όπως θα λεγε κι ο Γούντυ Άλλεν)
Πολύ απλά θα πω ότι οι απόψεις του Χ.Μαραβέλια μου προκαλούν αγανάκτηση.Ένα θέλω να πω αφού στα υπόλοιπα με κάλυψε τόσο η Πολ.Μοίρα όσο και Νίκος.Ο καλός χριστιανός κ.Μαραβέλια είναι χαρούμενος άνθρωπος και καθόλου πένθιμος, αφού δεν φοβάται το θάνατο ακριβώς επειδή πιστεύει στην αιώνια ζωή. Think about it...(όπως θα λεγε κι ο Γούντυ Άλλεν)
Μάγια Σιώζου
Αγαπητή Μάγια , αγανάκτηση σου προκαλεί ο Μαραβέλιας και όχι οι αυθαίρετες κρίσεις του καθένα που προσπαθεί να ερμηνεύσει τον κάθε συγγραφέα και ποιητή ? Πόσο νοήμονες θεωρούμε τον εαυτό μας , όταν δεν έχουμε ιδέα για το τι ήθελε να πει ο ...ποιητής , αλλά εμείς ερμηνεύουμε με βεβαιότητα αλάθητου Πάπα όσα διαβάζουμε ? Αν ρωτούσαμε τους ποιητές και συγγραφείς τι εννοούσαν με αυτό ή το άλλο που έγραφαν , θα συνειδητοποιούσαμε , το μάταιο της προσπάθειάς μας να ερμηνεύσουμε , κατανοήσουμε και κυρίως διδάξουμε τα βαθύτερα νοήματα που κρύβονται πίσω από τις λέξεις που έγραψαν .
Ας είμαστε πιο συγκρατημένοι στις κρίσεις επικρίσεις και κυρίως στις αυθαίρετες ερμηνείες που δίνουμε .
Ας απολαύσουμε αυτό που διαβάζουμε με λιγότερα λόγια και δήθεν ερμηνευτικές προσπάθειες που συχνά πετσοκόβουν το περιεχόμενο που τόσο διαφορετικά μπορεί να μιλήσει στην ψυχή του καθενός μας . Σκέψου να έπαιρνες ένα τούβλο από το σπίτι σου και να προσπαθούσες να ερμηνεύσεις τον τρόπο τοποθέτησης του ή τους λόγους εκείνης και όχι της άλλης τοποθέτησης . Τότε ποτέ δεν θα καταλάβαινες ούτε και θα έβλεπες το σπίτι ως όλον , αλλά μόνο τούβλα !
Μ.Σ.Ν.
Νίκο,
Απόψεις τεκμηριωμένες αποτελούν καταθέσεις προς συζήτηση. Αυτό δεν είναι συκοφαντία. Καλό είναι να βρίσκουμε κοινές βάσεις, πατήματα στέρεα σε μια συζήτηση, προσπαθώντας ταυτόχρονα να βλέπουμε το θέμα και από την οπτική γωνία του συζητητή μας.
Το ότι δεν αποτελείς χαρακτηριστικό δείγμα, αν κοιτάξεις το σημείο που γράφτηκε, θα αταλάβεις ότι για εγκώμιο το έγραψα, μην αμύνεσαι!
Ένα μικρόοοοοο δίκιο το έχετε!!Μην το εκμετταλευτείτε όμως αυτό!!Είμαι πάντα η αντιπολιτευση σας(προσεχώς κυβέρνηση!!ΧΑΧΑ!!)
Μπορείτε να το εξηγησετε λίγο παραπάνω το τελευταίο;Τι καλό;
Μάγια Σιώζου,
Καλώς ήρθες και σ' ευχαριστούμε για το σχόλιο.
Γεγονός πως οι ταμπέλες ("καλός χριστιανός", "προοδευτικός" , "οπισθοδρομικός" κοκ) πολλές φορές είναι απαράδεκτα γενικευτικές και επικίνδυνες. Την προσήλωσή του "στον κόσμο της παράδοσης και της ορθοδοξίας, των ακατάλυτων, δηλαδή, από τα δυτικά ρεύματα ελληνικών αξιών" ( M. Vitti), ο Παπαδιαμάντης δεν την αρνείται, την καμαρώνει κιόλας:
" Το επ' εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρονώ, δεν θα παύσω πάντοτε, ιδίως δε κατά τας πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας, να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ' έρωτος την φύσιν, και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη" ( Λαμπριάτικος ψάλτης,1893)
Εννοώ ότι αυτό που για τον Χ.Ε Μαραβέλια είναι αξιοκατάκριτο, άλλοι, αλλά κι ο ίδιος ο συγγραφέας, μπορεί να το αξιολογούν στον αντίποδα. Οι συγγραφείς εκθέτουν το έργο τους κι αυτή η έκθεση, εκ των πραγμάτων, είναι επιδεκτική διαφορετικών φωτισμών και ερμηνειών.
( Αλλά κι αυτό το περί πένθιμου ή χαρούμενου ανθρώπου, στη βάση που το θέτεις, θεωρώ ότι δίνει τροφή για όμορφη συζήτηση. Τι καλά να είχαμε και την αιτιολόγηση της θέσης της άλλης πλευράς!)
Και πάλι σ' ευχαριστούμε.
Να 'μαι κι εγώ..
Αν στους ''φωταδιστές'' της γενιάς αυτής ανήκει ο Ψυχάρης (με κείνη την τεχνητή ''δημοτικιά'' του) τότε ζήτω ο σκοταδιστής Παπαδιαμάντης!
Εξάλλου, η γενιά μας ζει αυτό τον καιρό τόσο έντονα την αποκαθήλωση της ''προοδευτικότητας'' που κάνει τη φωνή μας στο άπειρο να αντηχάει...
Bρε, καλώς τη Λία!
Φωταδιστής ή σκοτοδότης, ε; Εμ, πάνω που λέγαμε για τη σχετικότητα αυτών των κατατάξεων..
Και μια και το έγραψες, μου θύμισες ένα άλλο άρθρο του περιοδικού "Το δέντρο", όπου κι εκεί επιχειρείται ο έλεγχος κάποιων στερεότυπων για τον Παπαδιαμάντη ( αυτή τη φορά έχουμε εγκώμιον, πάντως!). Καλά θα ήταν να είναι η επόμενη ανάρτηση.
Σας πεθυμήσαμε, Λία:-)
Kύριε είμαι μια μαθήτρια γ λυκείου και βρίσκομαι χιλιόμετρα μακρυά από εκεί που μένετε. Παρ όλο που δεν σας γνωρίζω κάθε φορά που διαβάζω το ιστολόγιό σας με κάνατε να αγαπήσω την Λογοτεχνία και να θέλω διαβάζω ακόμη περισσότερο. Οι αναλύσεις και κάθε τι που γράφεται πάνω στα κείμενα και τα ποιήματα είναι πολύτιμες και τις διαβάζω. Συγχαρητήρια για την δουλειά σας και μακάρι το έργο όλων των εκπαιδευτικών να έμοιαζε με το δικό σας.
Ν.
Δημοσίευση σχολίου