Η γνωριμία μου με τον Παπαδιαμάντη

Καμιά φορά συναντιόμαστε με τα κείμενα και τους συγγραφείς

με πολύ απρόβλεπτο τρόπο· καταλήγει συνάρτηση του προσωπικού μας βιογραφικού

η απαρχή της σχέσης μας μαζί τους.

Δυο ακραία περιστατικά με έφεραν στον Παπαδιαμάντη.

Κι έχει ενδιαφέρον η παράλληλη παράθεσή τους, για να φανεί πώς καμιά φορά

η αγάπη για κάτι μπορεί να αποδειχτεί αποτελεσματικότερη

από κάποια διδακτική μέθοδο που μπορεί να εφαρμόζει κανείς.

( Στην περίπτωσή μας το «διδακτική μέθοδος», όπως αμέσως μετά θα καταλάβετε,

χρειάζεται να μπει σε εισαγωγικά.)

Πρώτα ήταν στο σχολείο.

Στα χρόνια εκείνα που στην εκπαίδευση η καθαρεύουσα

προσπαθούσε να επιβιώσει στην εντατική και με τεχνητές αναπνοές.
Θα είχαμε, φαίνεται, διδαχθεί κάποιο διήγημα του Παπαδιαμάντη,

δεν το καλοθυμάμαι αυτό.

Θυμάμαι, όμως, το θέμα της έκθεσης που μου κόστισε

τη μόνη μου αποβολή από το σχολείο: «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης». Έτσι. Σκέτο.

Η εφηβεία είναι δυνατόν να επαναστατήσει ακόμα και ενάντια σε ένα θέμα έκθεσης.

Ο καλούτσικος, ευγενικός και μαζεμένος μαθητής που ήμουν έγραψε μια έκθεση με θέμα «Γιατί το «Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης» δεν είναι …θέμα έκθεσης.»

Με επιχειρηματολογία-όπως, τουλάχιστον, την κατάφερνε.

Τα πράγματα πήραν τη συνηθισμένη σειρά της εποχής.

Η παρατήρηση της φιλολόγου κάτω από το κείμενο ήταν: «Είσαι τόσον απαθής!!!»

και η κλήση από το διευθυντή για την απείθεια ήταν θέμα χρόνου,

που δεν άργησε καθόλου. Με στείλαν δυο μέρες σπίτι μου

κι εγώ μίσησα τον Παπαδιαμάντη – μαζί με τη φιλόλογό μου.

Τρία-τέσσερα χρόνια αργότερα, φοιτητής, μαζί με άλλους, σε σπίτι.

Βράδυ, μέρες Χριστουγέννων, κουβεντιάζουμε.

Ο πατέρας του ενός μας ρωτάει αν ξέρουμε καμιά χριστουγεννιάτικη ιστορία.

Δε θυμάμαι αν είπαμε κι άλλες, αν ήδη είχαμε φτιάξει ένα κλίμα ζεστής θαλπωρής.

Μας ζήτησε να μας πει κι αυτός μία, πριν αποχωρήσει και μας αφήσει μόνους.

Ξεκίνησε. « Καρδιά του χειμώνος. Χριστούγεννα, Άις-Βασίλης, Φώτα.

Και αυτός εσηκώνετο το πρωί, έρριπτεν εις τους ώμους την παλαιάν πατατούκαν του…»

Μας παραξένεψε η καθαρεύουσα – η εποχή της μεταπολίτευσης

την είχε πια σε αυστηρό περιορισμό -, αλλά,

καθώς οι λέξεις και τα πρόσωπα που σιγά σιγά ξεπρόβαλλαν από την ιστορία

ακουμπούσαν γλυκά στη φαντασία μας, ακούσαμε μαγεμένοι όλη την ιστορία,

μέχρι το τέλος, κρύβοντας σχεδόν ο καθένας, από ντροπή, τη συγκίνησή του.

Την ιστορία μας την είχε διηγηθεί όλη, λέξη προς λέξη, «απ’ έξω».

Και, τελειώνοντας, « αυτός ήταν ο «Έρωτας στα χιόνια»,

του Παπαδιαμάντη», μας είπε.

Η εντύπωση της ίδιας της αφήγησης, αλλά και του γεγονότος

ότι κάποιος ήξερε όλο αυτό το καθαρευουσιάνικο, «δύσκολο», κείμενο από καρδιάς

και μπορούσε και ζωντάνευε μέσα απ’ αυτό ολόκληρους κόσμους

ήταν, φαίνεται, αρκετά για να ξεπεράσω την κρυάδα που μου είχε αφήσει η αποβολή

για το σκιαθίτη συγγραφέα και να χτυπήσω με λαχτάρα την πόρτα του κόσμου του.

Τι λέγαμε για διδακτικές μεθόδους;

( Αν έχετε όρεξη για κουβέντα, μια και μάθημα σήμερα δεν έχει, γράψτε μας για μια δική σας συνάντηση μ’ ένα συγγραφέα ή ένα κείμενο.)

Ένα δωράκι και μια πρόσκληση

Μια πρόσκληση και ένα δωράκι σήμερα
Μας τα στέλνει η καλή συνάδελφος

Λία Σωτηρίου

από το 2ο Λύκειο Ηλιούπολης.

Η πρόσκληση έρχεται για μας και για το 5ο Λύκειο του Βύρωνα,

το Λύκειο της Πολίνας Μοίρα, και είναι για να βρεθούμε όλοι μαζί

στην παράσταση του έργου Γ. Βιζυηνού

«Το αμάρτημα της μητρός μου»,

την Κυριακή στις 12 Δεκεμβρίου.

Λίγες πληροφορίες για την παράσταση κι από ‘δω

και τα υπόλοιπα θα τα πούμε από κοντά, στις τάξεις.

Γράφει, λοιπόν, το δελτίο τύπου:
"Το αμάρτημα της μητρός μου" του Γεωργίου Μ. Βιζυηνού ξεκινάει ανανεωμένο

τις παραστάσεις του από 15 Οκτωβρίου 2010 στο Θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής,

σε παραγωγή της θεατρικής εταιρείας ΩΔΗ. Στο κορυφαίο διήγημά του

ο Γεώργιος Βιζυηνός αυτοσυστήνεται με τρόπο μοναδικό και οι ερμηνείες του

Ηλία Λογοθέτη στο ρόλο του Συγγραφέα,

της Μαρίας Ζαχαρή στο ρόλο της Μητρός

με την ανανεωμένη σκηνοθετική ματιά,

προτείνουν μια συγκλονιστική θεατρική αφήγηση

του αριστουργήματος του μεγάλου συγγραφέα.

Το αυτοβιογραφικό διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού Το Αμάρτημα της Μητρός μου δραματοποιείται χωρίς καμία απολύτως αλλαγή στη γλώσσα

ή περικοπή του κειμένου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τραγούδια που ακούγονται

είναι ποιήματα του Γεωργίου Βιζυηνού που μελοποιήθηκαν ειδικά για την παράσταση αυτή και συνοδεύονται ζωντανά από τον μουσικό Νίκο Ψαριανό.

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Ηλίας Λογοθέτης .ΠΑΙΖΟΥΝ: Ηλίας Λογοθέτης, Μαρία Ζαχαρή, Ελένη Υφαντή, Σάββας Σουρμελίδης και ο μουσικός Νίκος Ψαριανός. ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ: Μαρία Ζαχαρή, ΜΟΥΣΙΚΗ: Μιχάλης Γληνιαδάκης, ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Γιώργος Πουλίδης. ΘΕΑΤΡΟ ΒΑΦΕΙΟ - ΛΑΚΗΣ ΚΑΡΑΛΗΣ Αγίου Όρους 16 και Κων/πόλεως 115 Βοτανικός (Στάση Μετρό Κεραμεικός) τηλ. 210/6510973 ,210/3425637. Τιμή εισιτ. Για τους μαθητές 10 ευρώ.

Φυσικά, έχουμε ήδη δεχτεί!!

Λία, ευχαριστούμε πολύ!

Το δωράκι είναι ένα όμορφο τραγούδι των Η.Κατσούλη – Ο Περίδη

καιμιλάει για κάποιον που γρήγορα θα αναγνωρίσετε.

Με γλυκύτητα και τρυφερότητα.

Ακούστε το, διαβάστε το και, έτσι, σαν παιχνίδι, βρείτε τα στοιχεία

από το τραγούδι που σας είναι γνώριμα.

Όλοι οι τρελοί, τρελοί δεν είναι

Στίχοι: Κατσούλης Ηλίας

Μουσική: Περίδης Ορφέας

Απ` τη Θράκη φτωχό ραφτάκι

στην Πόλη βρέθηκε

και κει στην Κύπρο γλυκό ψαλτάκι

μαυροφορέθηκε.

Σαν αεράκι πάνω στο χέρι του

της μάνας του η ευχή

βασιλοπούλα να`ναι το ταίρι του

με ταπεινή ψυχή.

Ανέμους είχε μες στο μυαλό του

όπου πορεύτηκε

πήρε απ`το χέρι τον άγγελό του

και ξενιτεύτηκε.

Μιλάει η μάνα προς την εικόνα του

στα μάτια τα χλωμά

χρυσό να στείλει τον αρραβώνα του

σε ένα μαχραμά.

Από τα ξένα για την Αθήνα

καρδιά φτερούγισε

μαύρο αηδόνι τα χρόνια εκείνα

πικρά τραγούδησε.

Ποιαν αγαπούσες, πες μας Γιωργάκη μου

και πόνεσες πολύ

τρελοί δεν είναι, παλικαράκι μου,

αχ,όλοι οι τρελοί


Σας άρεσε;

Βρήκατε πολλά στοιχεία που τα αναγνωρίζετε;

Καλή εβδομάδα

και…να θυμόμαστε το ραντεβού της 12ης Δεκεμβρίου :-)

κρίσεις για το διηγηματογράφο Γ.Μ. Βιζυηνό ( Αναπλήρωση 5)

Στην έκδοση της Εστίας (1980) «Γ.Μ. Βιζυηνός, Νεοελληνικά διηγήματα»,

με επιμέλεια Παν. Μουλλά, μπορούμε να διαβάσουμε διάφορες κρίσεις

για το διηγηματογράφο Βιζυηνό. Για τη σημερινή αναπλήρωση,

θα σταχυολογήσουμε κάποιες απ’ αυτές

και θα σας ζητηθεί κάποιες να τις επαληθεύσετε ή να τις διαψεύσετε

μέσα από το διήγημα που διδαχθήκατε.

« Η ανάλυσίς του, η ψυχολογία του, η ζωηρότης των εικόνων, η ακρίβεια των περιγραφών θέτουν αυτόν εις την πρώτην τάξιν των διηγηματογράφων (…)»
( Δ. Χατζόπουλος)

« Και κατά πρώτον τα διηγήματα ταύτα είνε τεμάχια αποσπασθέντα εκ της ζωής αυτού, περιγραφή τοπείων και μερών, άτινα η ανάμνησις περιέβαλε δια ποιητικής λάμψεως, αναπαράστασις λατρευτών μορφών, ας εξιδανίκευσαν η νοσταλγία και η απόστασις. Είνε τοποθεσίαι, εντυπωθείσαι εις την μνήμην αυτού, ως συνδεθείσαι με την ήρεμον ευτυχίαν των παιδικών του ετών και διατηρούσαι πάντα τα χρώματα, τα τόσον τέρψαντα τους οφθαλμούς αυτού.»
(Αθηναίος)

« Τα πλάσματά του τυπώνουνται στο νου και φτάνουνε στην αίστηση σαν απλά σύμβολα του τραγικού της καθημερινής ζωής.»
(Κ.Χατζόπουλος)

« Διότι εγνώριζε να βλέπη εις το βάθος των πραγμάτων, ν’ ανακαλύπτη ‘την συγκοινωνίαν των ψυχών από την ύλην’ κατά την φράσιν ενός εκ των ηρώων του, και διότι μας αναγκάζει, εις τας λεπτοτέρας στιγμάς των διηγήσεών του, ν’ ανοίγωμεν πολύ τα μάτια, πολύ «δια να μη σταλάζουν τα δάκρυά μας. »
( Α. Καμπάνης)

« Ο Βιζυηνός εκδηλώνει σε κάθε σελίδα την ικανότητά του να κατανοεί το πολυσύνθετο κι αντιφατικό βάθος των ανθρώπων, να ψυχολογεί, να εμψυχώνει, να δονίζει και να κινεί τα πρόσωπά του, να παρακολουθεί και να ξεδιπλώνει βαθμιαία την εξέλιξη και τις πτυχές των χαρακτήρων.»
( Άλκης Θρύλος)

«Ο Βιζυηνός φρόντισε να καλομελετήσει τους ήρωές του και την εξέλιξη των αισθημάτων και των σκέψεών των να την συνδέσει με τραγικήν υπόθεση, ώστε να είναι δυνατό να εμφανιστεί έτσι το εσωτερικό τους εγώ μ’ όλο του το πλάτος (…) Έτσι αποτελεί το καθένα ξεχωριστό ψυχογραφικό κόσμο, όπου τα υποκείμενα εξετάζονται με λεπτομέρεια και μεγάλη ποικιλία περνώντας κάτω από τα μάτια μας γεμάτα συνταραγμό από τα πάθη και τους πόνους που τα δέρνουν.»
( Α. Γιαλούρης)

« Στα διηγήματα του Βιζυηνού, όπως και στα ποιήματά του, είδαμε, βρίσκει κανείς την ελληνική ζωή. Στο Βιζυηνό αναπνέει κανείς ελληνικό αέρα, ξαναβρίσκει το ελληνικό χωριό, γνώριμους τύπους, ελληνικές συνήθιες. (…) Τα διηγήματα του Βιζυηνού είναι ψυχολογικά, γραμμένα στην καθαρεύουσα αλλά στα διαλογικά τους μέρη στη δημοτική. Κι επειδή σ’ ένα μεγάλο μέρος τους μιλάνε ή διηγούνται τα πρόσωπα, μπορεί να πη κανείς πως η δημοτική μπήκε στον πεζό λόγο από τον Βιζυηνό»
(Γ. Βαλέτας)

« Δεν είναι ο στενός ηθογράφος, φωτογράφος των ρηχών ψυχικών καταστάσεων του χωριού· είναι βέβαια ηθοποιός, κατορθώνει, δηλαδή, να υποκαθίσταται στο ύφος και στα ήθη των προσώπων που μας παρουσιάζει, μα μέσα στη δράση και τα αισθήματα των ηρώων, είτε ο άλλοτε εαυτός του είναι, είτε άλλος, νιώθουμε κατευθύνσεις και καϋμούς, ψυχικές ενέργειες και πάθη πανανθρώπινα.
( Κ. Κόντος)

«Ο Βιζυηνός είναι επιπλέον δραματικός και είναι ζωγράφος χαρακτήρων. Μέσα στα δράματα αυτά δεν παριστάνονται κοινωνικά ήθη, αλλ’ αναπτύσσονται χαρακτήρες ατομικοί, που διακρίνονται από τον γύρω κόσμο.»
(Π.Παπαχριστοδούλου)

« Κάθε ήρωας ζει το δικό του απόλυτα συνειδητό δράμα, πιο συγκεκριμένα ακόμα υποφέρει από κάποια βασανιστική σκέψη, που του καταντά τη ζωή μαρτύριο. Κι απ’ αυτή την έμμονη και βασανιστική σκέψη, δε βρίσκει στο τέλος τη λύτρωση, όσο κι αν προσπαθήσει. Γι’ αυτό διαβάζοντας κανείς τα διηγήματα του Βιζυηνού αισθάνεται λύπη και πόνο πολύ για την ανθρώπινη αδυναμία.»
( Κ. Μαμμώνη)

«Λυρική αυτοβιογραφία είναι ο καλλίτερος ορισμός που δόθηκε στο έργο του Βιζυηνού (…) [άλλες αρετές του έργου του Βιζυηνού είναι] η απλότητα, η ειλικρίνεια, το βαθύ αίσθημα, η αληθινή δραματικότητα και ιδιαίτερα η ηθογραφική και ψυχογραφική ικανότητα.»
(Ε. Καμαριανάκης)

« Δεν τον ενδιαφέρει η επιφάνεια και η εξωτερική περιπέτεια. Ενδιαφέρεται περισσότερο για τη δραματική, ηθική και ψυχολογική δομή, συλλαμβάνοντας εκ των «έσω» τον άνθρωπο μέσα στις αμοιβαίες συγκρούσεις των αντίθετων χαρακτήρων των ηρώων του. Αυτή η μέθοδο των ψυχολογικών αντιθέσεων του είναι ιδιαίτερα αγαπητή και τη χειρίστηκε με μεγάλη επιτυχία (…)
( Κ. Θρακιώτης)

« Στις σελίδες των διηγημάτων του πάνε πλάι πλάι ο ηθογράφος κι ο ψυχογράφος σε μια συνεργασία κι ένα σφιχτό δέσιμο με το άφθονο αυτοβιογραφικό υλικό και παρουσιάζει υποδειγματική ενότητα.»
(Π. Χάρης)

Επαληθεύσετε, λοιπόν, ή διαψεύσετε την άποψη του Άλκη Θρύλου,

που είναι με κόκκινα γράμματα στην ανάρτηση,

κάνοντας αναφορές από το διήγημα

"Το αμάρτημα της μητρός μου"

Όσο για τις δικές σας κρίσεις, μη βιάζεστε.

Τις πληκτρολογώ και σε μια από τις επόμενες αναρτήσεις θα τις δείτε.

Καλή δουλειά.

Μελωδικά παράλληλα (Αναπλήρωση 4)

Ο Νίκος Ξυδάκης

Ας ελπίσουμε ότι η σημερινή αναπλήρωση θα είναι κάπως πιο ευχάριστη,

αφού τα παράλληλα κείμενα – δυο ποιήματα του Γεωργίου Βιζυηνού - θα τα ακούσουμε μελοποιημένα από την αισθαντική μουσική του συνήθους υπόπτου

και…ευεργέτη του ιστολογίου μας Νίκου Ξυδάκη.
Η ερώτηση που έχετε να απαντήσετε είναι: " Ποια από τα στοιχεία που υπάρχουν στα ποιήματα σας είναι γνωστά από το διήγημα " Το αμάρτημα της μητρός μου";

Λοιπόν, να τα και καλή ακρόαση:

1) Γεωργίου Βιζυηνού Επί του τάφου του πατρός μου
(παραλείπονται τρεις στροφές)

Ξύπνα, πατέρα! χαραυγὴ

τὸν οὐρανὸ χρυσώνει,

κι᾿ ὅλη ξυπνᾶ ἡ μαύρη γῆ.

Ξύπνα καὶ σὺ μὲ τὴν Αὐγή, ν᾿ ἀκούσουμε τ᾿ ἀηδόνι.

Μὲ τὴ μητέρα μία ψυχή,

σὲ κάθε τέτοιαν ὥρα

πετούσατε στὴν προσευχή.

Τὸ σήμαντρό μας ἀντηχεῖ. Γιατί κοιμᾶσαι τώρα;

Εἶναι τὸ ὄνειρο μακρὸ

ποὺ βλέπεις αὐτοῦ πέρα;

Κοιμήθηκες, κι᾿ ἤμουν μικρό,

κι᾿ ὡς νὰ τελείωση τὸ πικρό, ἐτράνεψα, πατέρα!

Θυμᾶσαι; Μ᾿ ἔκλεψες φιλὶ

μιὰ ᾿μέρα παιχνιδιάρη,

καὶ μ᾿ εἴπες - Ἀφτερο πουλί,

χρειάζεσαι καιρὸ πολὺ νὰ γένης παλλικάρι. -

Ἦρθ᾿ ὁ καιρός. Νἆμαι τρανό!

Διέ με, καλὲ πατέρα,

Σοῦ ᾿τράνεψα· μά... ὀρφανό!

Στὸ δρόμο, πού συχνὰ περνῶ, μὲ εἴπανε μιὰ ᾿μέρα.

Περνᾶ τὸ δόλιο τ᾿ ὀρφανό!

Δὲ γνώρισε πατέρα!

Τὸν ἔχασε τριῶ χρονῶ!-

Μοιάζει σὰν ἔρημο πτηνό! - Ἂς τὸ χαρῆ ἡ μητέρα!

Πές μου, πατέρα, τὴν αὐγή,

πού καίει τὸ λιβάνι

ἡ μάνα καὶ μoiρολογεῖ,

Ἡ μυρωδιὰ περνᾶ τὴ γῆ; ᾿Μπορεῖ νὰ σὲ ζεστάνη;

Τὸ βράδυ πώρχομαι γοργὸ

κι᾿ ἀνάφτω τὸ κανδύλι

τὸ ξέρεις ποὺ τ᾿ ἀνάφτω ᾿γώ;

Ξύπνα, πατέρα! θὰ καγῶ, σὰ λυχναριοῦ φυτήλι!

Μὲ ᾿φώναζες νὰ κοιμηθῶ

στὸ σπλαχνικὸ πλευρό σου.

- Ἔλα, μικρό, νὰ ζεσταθῶ. -

Κι᾿ ἐγὼ πετοῦσα νὰ χωθῶ στὸν κόρφο τὸ γλυκό σου.

Τώρα, πατέρα, στὴν πικρὴ

τὴ γῆ τὴ χιονισμένη,

στὴν κρύα κλίνη τὴ μικρή,

σ᾿ αὐτὴ τὴ νύχτα τὴ μακρή, πές μου ποιὸς σὲ ζεσταίνει;...

Θέλεις ἐγὼ ν᾿ ἀποκριθῶ;

Κανείς, καμιὰν ἡμέρα!

Μὰ ἦρθα ᾿γώ πιὰ νὰ χωθῶ

Στὸν κόρφο σου νὰ κοιμηθῶ, νἆσαι ζεστός, πατέρα

2) Γεωργίου Βιζυηνού « Αποχαιρετισμός»

" Φυσά βοριάς, φυσά θρακιάς,
γεννιέται μπόρα φοβερή!
με παίρνουν, μάνα, σαν φτερό,
σαν πεταλούδα τρυφερή,
και δεν μπορώ να κρατηθώ·
μάνα μην κλαις,
θα ξαναρθώ.

Βογγούν του κόσμου τα στοιχειά,
σηκώνουν κύμα βροντερό!
θαρρείς ανάλυωσεν η γη,
και τρέχ' η στράτα, σαν νερό,
και γω το κύμα τ' ακλουθώ
μάνα μην κλαις,
θα ξαναρθώ.

Όσες γλυκάδες και χαρές
μας περεχύν' ο ερχομός,
τόσες πικράδες και χολές
μας δίν' ο μαύρος χωρισμός!
Ωχ! Ας ημπόργα να σταθώ…
μάνα μην κλαις,
θα ξαναρθώ.

Πλάκωσε γύρω καταχνιά,
κι ήρθε στα χείλη μ' η ψυχή!
Δος με την άγια σου δεξιά,
δος με συντρόφισσαν ευχή,
να με φυλάγη μη χαθώ,
μάνα μην κλαις,
θα ξαναρθώ.

Πώς σας φάνηκαν;

ΣΗΜ. Τα βιντεάκια φτιάχτηκαν με εικόνες ως επί το πλείστον κατεβασμένες από το διαδίκτυο - και, βέβαια, χωρίς ιδιαίτερη γνώση των μέσων...Την ανοχή σας!

Αναπλήρωση 3 Εντοπισμός χαρακτηριστικών έργου συγγραφέων

Όσο περισσότερο, βαθύτερα, μελετάμε το έργο ενός συγγραφέα, τόσο καλύτερα αντιλαμβανόμαστε τους τρόπους που αυτός χρησιμοποιεί για να στήσει την ιστορία του.
Τα εισαγωγικά σημειώματα του σχολικού βιβλίου συνήθως συνοψίζουν τους τρόπους αυτούς, τα αφηγηματικά και τεχνικά μέσα του συγγραφέα.

Στις πανελλαδικές εξετάσεις, οι τρεις πρώτες ερωτήσεις, από τις πέντε που είναι συνολικά, αναφέρονται, όπως ξέρετε, σ’ αυτά τα χαρακτηριστικά (γραμματολογικά στοιχεία, στοιχεία δομής, μορφής του κειμένου , αφηγηματικές τεχνικές, τρόποι κα)
και σας ζητούν να τα εντοπίσετε, να τα αναφέρετε.

Ας παρατηρήσουμε προσεκτικά τις τρεις πρώτες ερωτήσεις των πανελλαδικών του 2003 ( εξεταζόμενο κείμενο το «Αμάρτημα της μητρός μου» του Γ. Βιζυηνού):
Ήταν οι εξής:
1. Από πού αντλεί το αφηγηματικό υλικό του ο Γεώργιος Βιζυηνός και πώς το αξιοποιεί; (Μονάδες 9) Να αναφέρετε τρία σημεία του παραπάνω κειμένου,
τα οποία τεκμηριώνουν τη θέση σας (Μονάδες 6). (Μονάδες 15)

2. Να αναφέρετε, με παραδείγματα μέσα από το παραπάνω κείμενο,
πέντε από τα βασικά χαρακτηριστικά της διηγηματογραφίας του Βιζυηνού. (Μονάδες 20)

3. «Ο Βιζυηνός έχει την ικανότητα να διαγράφει αυθυπόστατους ανθρώπινους τύπους, επιμένοντας πολύ στη λεπτομερειακή απόδοση των ψυχικών καταστάσεων. Οι ήρωές του, ιδωμένοι με αγάπη, έχουν μια ειδική ευαισθησία, είναι ήρωες παθητικοί».
(Γιώργος Παγανός, Η Νεοελληνική Πεζογραφία, τ. Α΄, Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1999).
Να επαληθεύσετε την παραπάνω άποψη με στοιχεία από το απόσπασμα του Γ. Βιζυηνού.
(Μονάδες 20)


Ανοίξτε τώρα το σχολικό βιβλίο στις σελίδες 122-123.
Διαβάστε από την κάθε σελίδα την τελευταία της παράγραφο.
Αντιλαμβάνεστε ότι η 1η ερώτηση «ακουμπάει» στην τελευταία παράγραφο της σελ. 122 και η 2η στην τελευταία παράγραφο της σελ. 123.
Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πόσο μεγάλη σημασία έχει α) να έχετε διαβάσει καλά την εισαγωγή και β) να την έχετε κατανοήσει έτσι ώστε να αναγνωρίζετε τα αναφερόμενα χαρακτηριστικά στις γραμμές του κειμένου που θα σας έχει δοθεί και να τα αναφέρετε ως παραδείγματα, ως τεκμηριωτικό υλικό, αφού αυτό σας ζητείται.



Στη σημερινή προτεινόμενη άσκησή μας,
έχοντας ως σώμα κειμένου το απόσπασμα
« -Όχι, όχι, μητέρα! … και εγώ εσιώπησα» (σελ. 151 – 153),
ας πάρουμε ως πρότυπο τη 2η ερώτηση των εξετάσεων του 2003 και
ας απαντήσουμε:

Να αναφέρετε από δύο παραδείγματα μέσα από το παραπάνω κείμενο, που επιβεβαιώνουν το καθένα από τα χαρακτηριστικά της διηγηματογραφίας του Γ. Βιζυηνού:
α) διείσδυση στα μύχια της ψυχής,
β) αφηγηματικό υλικό αντλημένο από τις προσωπικές και οικογενειακές μνήμες.
γ) πλούσια γλώσσα υψηλού ήθους

ΣΗΜ.1. Αιτιολογήστε, πολύ συνοπτικά, τις επιλογές σας.
ΣΗΜ.2. Τα γνωστά: Οι απαντήσεις στα σχόλια, με mail, στο τετράδιο. Όπου σας βολεύει.
ΣΗΜ.3. Μονότονο να συνδυάζουμε τη συννεφιά και το γκρίζο με τις ακεφιές μας.
Κι οι συννεφιασμένες μέρες, σαν τη σημερινή, έχουν τη γλύκα τους :-)
Καλό υπόλοιπο, λοιπόν!

Αναπλήρωση 2 Συμπλήρωμα στα λαογραφικά και ηθογραφικά του Γ.Βιζυηνού - και εξάσκηση

Στη σημερινή αναπλήρωση ας ολοκληρώσουμε τη συζήτηση που ανοίξαμε στην τάξη

για την ηθογραφία και τη λαογραφία, ας απαντήσουμε στην άσκηση που είχατε

και, τέλος, ας προτείνουμε 1-2 εργασιούλες λιγότερο και περισσότερο σχετικές.

Τα στοιχεία που περιγράφουν την ηθογραφία και που, όπως όριζε η εργασία σας, τα αντλήσατε από τις σελίδες 76-78 του λεξικού λογοτεχνικών όρων, μπορείτε να τα δείτε στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση

( http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2010/10/blog-post_26.html ),

αλλά και εδώ: http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2009/10/blog-post_20.html

Τα λαογραφικά είναι στοιχεία που καταγράφουν αναλυτικά τα ήθη και τα έθιμα του λαού, όπως διαβάζουμε στη σελίδα 76 του λεξικού. Περιγράφουν, δηλαδή, ήθη και έθιμα, αντιλήψεις, στοιχεία της παραδοσιακής ζωής. Τα βρήκατε, ούτως ή άλλως, κι εσείς στην εργασία σας. Μπορείτε να τα δείτε κι από μια προπέρσινη ανάρτηση εδώ:

http://logotexniakatefthinsis.blogspot.com/2008/11/blog-post_17.html

Εκείνο που χρειάζεται να καταλάβουμε είναι πως η ηθογραφία αποτελεί το συνολικότερο τρόπο με τον οποίο στήνει την ιστορία του ο συγγραφέας, τον τρόπο που αντιμετωπίζει, περιγράφει, σκηνοθετεί την ιστορία του. Γι’ αυτό μέσα μπορούν να περνάνε και οι χαρακτήρες των ανθρώπων, οι ιστορίες τους, το περιβάλλον τους, οι σχέσεις τους.
Ενώ τα λαογραφικά στοιχεία ( γι’ αυτό τα λέμε και στοιχεία) αποτελούν πληροφορίες που αφορούν στα ήθη και τα έθιμα, στην παραδοσιακή ζωή. Έτσι, στα ηθογραφικά διηγήματα θα μπορούμε να συναντάμε λαογραφικά στοιχεία, διάσπαρτα ή εμβόλιμα, οργανικά δεμένα με την πλοκή του έργου, άλλοτε στενότερα και άλλοτε χαλαρότερα.
Θυμηθείτε τι είπαμε στην τάξη: Η σκηνή με τον…χονδρό της συνοικίας κουρέα είναι μια όμορφη σκηνή ενός ηθογραφικού κειμένου ( γιατί;), η οποία περιλαμβάνει κάποιες λαογραφικές πληροφορίες (ποιες;)

Μια μικρή εξάσκηση μπορείτε να κάνετε και μέσα από ένα απόσπασμα του διηγήματος του Βιζυηνού «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον». Διαβάστε και ξεχωρίστε τα λαογραφικά στοιχεία από το υπόλοιπο σώμα του (ηθογραφικού) κειμένου:

« Είναι αληθώς θαυμαστή η προθυμότης και η ευσέβεια, μεθ' ης και ο δυστροπώτερος των ανθρώπων υπακούει παρ' ημίν εις την τελευταίαν επιθυμίαν των αποθνησκόντων. Δεν ηξεύρω εάν πιστεύεται, ότι οι μη συντείναντες προς εκπλήρωσιν αυτής προκαλούσιν εφ' εαυτών των την του ουρανού δυσμένειαν. Ίσως ―κατά την φιλοσοφικωτάτην ηθικήν του λαού― αποφεύγει έκαστος να πράξη ό,τι δεν επιθυμεί να συμβή εις αυτόν. Το βέβαιον είναι, ότι η αποδημούσα ψυχή εφ' όσον έχει ακόμη επιθυμίαν τινά ανεκπλήρωτον, δεν δύναται ν' αποσπασθή του ξένου πλέον αυτή σώματος και αναχωρήση, αλλά τριγυρίζει γογγύζουσα και παραπονουμένη επί των χειλέων του ψυχορραγούντος· φρικτόν δε θεωρείται και στιγματίζεται ως ασέβεια, εάν οι συγγενείς και οικείοι δεν σπεύδουν να πράξωσι παν το επ' αυτοίς, όπως ετοιμάσωσιν ήσυχον και ευχαριστημένην την αναχώρησιν της ψυχής από ένα κόσμον, εις τον οποίον δεν ανήκει μεν πλέον, μετά του οποίου όμως την συνδέει ακόμη η τελευταία της επιθυμία. Εκ της εκφράσεως μάλιστα, ην λαμβάνει το πρόσωπον του νεκρού, αφού εκπνεύση, δύναται ν' αποφανθή τις αλανθάστως, εάν τούτο εγένετο ή όχι.

Εκ τούτου συμβαίνει, να λαμβάνωσι χώραν παρά την κλίνην των θανατιώντων σκηναί συγκινητικώταται, σπαραξικάρδιοι ενίοτε. Εδώ ο άσωτος υιός, η απερίσκεπτος κόρη, ων η ελαφρά διαγωγή εξοργίσασα τον αυστηρόν πατέρα, απέκλεισεν αυτούς από της ολομελείας του οίκου, συνιστώνται υπό της ολιγοδρανούς πλέον μητρός των εις την επιείκειαν του πατρός, όστις ολολύζων τοίς ανοίγει πάλιν φιλοστόργως τας αγκάλας, εν μέσω των θαλερών δακρύων των παρισταμένων. Εδώ η ανέκαθεν μισητοτάτη παρά τοις Έλλησι μητρυιά εμπιστευομένη παρά του ψυχορραγούντος πατρός εις την στοργήν του εκ της προτέρας συζύγου τέκνου του, ευρίσκει παρ' αυτώ την θερμοτέραν, την μάλλον αφωσιωμένην περίθαλψιν. Εδώ συμβιβάζονται μακραί οικογενειακαί διχόνοιαι· εξαλείφονται ύπουλα μεταξύ αδελφών μίση· διαλύονται έχθραι και αυταί αι θανασιμώτεραι μεταξύ συγγενών και οικείων. Εδώ τέλος πάντων, τα μέλη της οικογενείας, μέχρι και αυτών των απωτάτων, συνέρχονται από των περάτων της χώρας επί το αυτό, ουχί εκ χαιρεκάκου, εξ ασεβούς προσδοκίας υλικής κληρονομίας, αλλά διότι αι ψυχαί αυτών συνδεδεμέναι υπό της φύσεως στενότερον προς την αποδημούσαν ύπαρξιν, έλκονται ορμεμφύτως να συναντηθώσιν έτι άπαξ μετ' αυτής, ενόσω ευρίσκεται ακόμη πλησίον των, εν των επιγείω κόσμω, ν' ανταλλάξωσι μυστηριωδώς το τελευταίον πνευματικόν αυτών φίλημα. Διότι ―ποίος δεν το βλέπει; Η ψυχή, η ανιπταμένη εν μέσω των ευχών και των ευλογιών των, υπάγει εκεί, όπου ευρίσκονται τα προαποθανόντα μέλη της οικογενείας. Ο αποχωρισμός λοιπόν ούτος ο μερικός, είναι γενική συνάντησις μετά των ψυχών εκείνων, είναι έμμεσος προς τους νεκρούς συγκοινωνία των ζώντων.

Η αποδημούσα ψυχή θα ευρεθή μετ' ολίγον εν τω μέσω των φιλτάτων αυτών

εις τας υπερκοσμίους χώρας, και θα περικυκλωθή υπ' αυτών ερωτωμένη, εάν είδε, και πώς είδε τους επί γης αγαπητούς των. Δεν πρέπει λοιπόν να λείπη από της κλίνης

του αποθνήσκοντος οικείου ο μη ών άμοιρος και της εσχάτης προς τους νεκρούς του ευσεβείας και στοργής. Εάν τις εκ των οικείων, ή ασθενών βαρέως, ή ευρισκόμενος πολύ μακράν εις τα ξένα, δεν ειμπορεί να παρευρεθή κατά την τελευταίαν εκείνην συνάντησιν,

οι παρόντες αποφεύγουσιν επιμελώς να κάμωσι μνείαν του ονόματός του,

μη τυχόν ακούσας επιθυμήση ο ασθενής να τον ίδη.

Διότι τότε, εάν ο ποθούμενος δεν προφθάση να έλθη, θα μείνουν οι οφθαλμοί του νεκρού ημίκλειστοι προσδοκώντες την άφιξίν του, και όταν ακόμη η εν αυτοίς ζωή προ πολλού απεσβέσθη.»

Λοιπόν, μπορείτε να ξεχωρίσετε τα λαογραφικά τμήματα του κειμένου από το ηθογραφικά;
Κι αν θέλετε και περισσότερη δουλειά, για να προχωράμε και λίγο λίγο, ας αναζητήσετε αυτοβιογραφικά – πια – στοιχεία από το απόσπασμα: « Όχι, όχι, μητέρα! ( σελ. 151) – Οι οφθαλμοί της επληρώθησαν δακρύων και εγώ εσιώπησα (σελ. 153) »

Καλό απόγεμα :-)

ΣΗΜ. Τον καιρό που ο Γ. Βιζυηνός ήταν στο Βερολίνο και στο Παρίσι, τα χρόνια, πάνω κάτω,

που δημοσιευόταν το Αμάρτημα της μητρός μου αρχικά και τα άλλα του διηγήματα στη συνέχεια,
Ένας έλληνας ζωγράφος, ο Γεώργιος Ιακωβίδης, φιλοτεχνούσε τα έργα του στο Μόναχο.

Τέσσερα απ’ αυτά, τη «μητρική στοργή», την «πίπα του παππού» και την «προσφυγοπούλα»

και «το κερί της βλάχας» συνοδέψαν, σαν εικαστικό παράλληλο, την ανάρτησή μας.