Ο Διονύσιος Σολωμός στον καμβά

Λεύκωμα με έργα 65 ζωγράφων εμπνευσμένα από το έργο του ποιητή, μαζί με κείμενο του N. Μάντζαρου

Σκιαγραφώντας τον Διονύσιο Σολωμό - 65 εικαστικές απόπειρες μνημόνευσης
Νικόλαος Μάντζαρος, Σημειώσεις για τον κόμη Σολωμό.
μετ., επιμέλεια, σημειώσεις: Βασίλης Ρούβαλης
Επιμέλεια έκθεσης - εισαγωγικό κείμενο: Ιρις Κρητικού
εκδ. Μικρή Αρκτος

Εξήντα πέντε ζωγράφοι εμπνέονται από το πρόσωπο και το έργο του εθνικού μας ποιητή: μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση αναδεικνύει εκείνα τα στοιχεία του σολωμικού έργου που ορίζουν την ανοιχτότητα και τη διαρκή ανατρεπτικότητά του. Τα έργα αυτά συμπληρώνονται από μιαν εισαγωγή, ένα κείμενο του Νικόλαου Μάντζαρου, φίλου του Σολωμού, και λίγες επιστολές του ποιητή: προκύπτει ένας θαυμάσιος τόμος, που λειτουργεί φυσικά ως κατάλογος της έκθεσης, μνημειώνοντας την πρωτοβουλία, αλλά και ως έργο καθαυτό, το οποίο συναιρεί το εικαστικό με το κειμενικό σε ένα συναρπαστικό όλον.

Δεν διαθέτουμε πολλά κείμενα που να μιλούν για την προσωπικότητα, για τη μορφή, τις σκέψεις και τις αντιλήψεις του Σολωμού από συγκαιρινούς του. Αυτό ακριβώς ορίζει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της κατάθεσης του Μάντζαρου, στη νέα αυτή μετάφραση του Βασίλη Ρούβαλη. Το κείμενό του ζωντανεύει τον άνθρωπο σε όλες τις εκφάνσεις του, την ευάλωτη, ασταθή φύση του που δεν του επέτρεπε να γνωρίσει τους ανθρώπους, αλλά ούτε τον εαυτό του· τη μόνωσή του, το κράμα αθωότητας και πονηριάς ενός αριστοκράτη που προάσπιζε την κοινωνική του θέση, αλλά και την ευζωία του, παραμένοντας με το ένα πόδι εντός και το άλλο εκτός της κοινωνίας των ανθρώπων· την πνευματική μεγαλοσύνη και την ανθρώπινη αδυναμία του σε ένωση αξεδιάλυτη, την αθωότητα και την παρορμητικότητά του, την πονηριά και την αφέλειά του, τη μετριοφροσύνη και το πέταγμα της ψυχής του.

Οξυδερκές και βαθιά αγαπητικό, το κείμενο του Μάντζαρου προσπαθεί να ορίσει τόσο τα περιγράμματα του προσώπου όσο και του έργου, με τρόπο λεπτό και καίριο. Περνώντας από την άρτια διάπλαση του ποιητή στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αυτός αντιλαμβανόταν τη μουσική, ο Μάντζαρος σχολιάζει ένα καίριο στοιχείο της ώριμης σολωμικής δημιουργίας, τη μελωδικότητα, που προκύπτει από την απάλειψη των σκληρών συμφώνων, τη λελογισμένη χρήση της χασμωδίας και της συνίζησης, τον πολλαπλασιασμό των φωνηέντων και των παρηχήσεων. Αυτή η μουσικότητα διαφοροποιεί, σε ένα βαθμό, και το σολωμικό δεκαπεντασύλλαβο, από τις καταγωγικές του μορφές. Μια μελωδικότητα που εκτός από αναζήτηση της ψυχής είναι επίσης πρόταγμα ρομαντικό, αίτημα για μια ποίηση που δεν μιμείται, αλλά αναδημιουργεί μέσα από την αίσθηση, τη συνδήλωση, την υποβολή.

Εργαστήρι ιδεώνΘαυμάζοντας όλες αυτές τις απεικονίσεις-προσλήψεις του Σολωμού, τους 65 πίνακες, φέρνει κανείς στο νου του το παρανάλωμα του ποιητικού έργου του Σολωμού, το φλογερό αρχείο που κατέλιπε, ως απόσπασμα μίας ανέφικτης ενότητας, τη δύσκολη σχέση του με τη γλώσσα, τα ιταλικά ποιήματα και τις ιταλικές σημειώσεις – σημειώσεις εναργέστατες, που σχεδιάζουν υπό μία έννοια το εργαστήρι του όπου ανέσκαπτε τις ιδέες, όπως ωραία το τοποθετεί ο Μάντζαρος, τις «μεγάλες ουσίες», τις ολόλαμπρες στη σκοτεινότητά τους ενοράσεις του.

Η πολύτροπη αυτή δημιουργία, πέραν του ότι ενισχύει τους άρρηκτους δεσμούς της νεοελληνικής ζωγραφικής με τη νεοελληνική ποίηση, ανοίγει επίσης και ένα διάλογο για την πρόσληψη του σολωμικού έργου, την επικαιρότητα και τη διαχρονικότητά του. Ενα έργο που πρέπει πρώτα να φτάσει στο ευρύ κοινό της Ελλάδας, που το αγνοεί, και στη συνέχεια να ανοιχτεί στον κόσμο. Ωστε να βρει ο Σολωμός τη θέση του στο πάνθεον των μεγάλων Ευρωπαίων ρομαντικών

( Τιτίκα Δημητρούλια, εφ. Καθημερινή, 7/12/2008)