...έστω θυμήσου λίγο παράθυρο...

Κάποιοι από σας ζητήσατε ένα τρίωρο κριτήριο αξιολόγησης,

για να το κάνετε σπίτι σας. Σας το δίνω από εδώ.

Προσπαθήστε να εφαρμόσετε στις απαντήσεις σας ό,τι επισημάναμε στα τελευταία μαθήματα που κάναμε στην τάξη, ώστε να εξασφαλίσετε

την καλύτερη δυνατή απόδοση.

Γιώργη Παυλόπουλου, Τα αντικλείδια

1 Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.

2 Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν

3 τίποτα και προσπερνούνε. Όμως μερικοί

4 κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι

5 και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπουν.

6 Η πόρτα τότε κλείνει. Χτυπάνε μα κανείς

7 δεν τους ανοίγει. Ψάχνουνε για το κλειδί.

8 Κανείς δεν ξέρει ποιος το έχει. Ακόμη

9 και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια

10 γυρεύοντας το μυστικό να την ανοίξουν.

11 Φτιάχνουν αντικλείδια. Προσπαθούν.

12 Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ

13 για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος.

14 Ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν

15 από τότε που υπάρχει ο κόσμος

16 είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια

17 για ν' ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης.

18 Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.

ΘΕΜΑΤΑ
1. Το ποίημα βασίζεται στην τεχνική της αντίθεσης. Εντοπίστε και αναφέρετε τρία σημεία του ποιήματος όπου παρατηρείται αυτό. ( Μον. 15)
2. Ποια γνωρίσματα της γραφής του Γιώργη Παυλόπουλου προκύπτουν από το συγκεκριμένο ποίημα; Αναφέρετε τέσσερα παραθέτοντας δύο παραδείγματα για το καθένα. ( Μον.20)
3. Σχολιάστε το σχήμα του κύκλου με το οποίο ανοίγει και κλείνει το ποίημα. ( Μον. 20)
4. " Ίσως τα ποιήματα που γράφτηκαν

από τότε που υπάρχει ο κόσμος

είναι μια ατέλειωτη αρμαθιά αντικλείδια

για ν' ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης.

Μα η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή.": Σχολιάστε το περιεχόμενο των στίχων εστιάζοντας την ανάλυσή σας στον τρόπο με τον οποίο ο ποιητής φαίνεται να αντιλαμβάνεται τα ποιήματα και την Ποίηση. ( 140 - 160 λέξεις) ( Μον. 25)
5. Α. Δικταίος: Η Ποίηση
……………………………………
Μα εσύ, Ποίηση,
που δε μπορείς να κλειστείς μέσα σε σχήματα,
μα εσύ, Ποίηση,
που δε μπορούμε να σ’ αγγίξουμε με το λόγο,
εσύ,
το στερνό ίχνος της παρουσίας του Θεού ανάμεσά μας,
σώσε την τελευταία ώρα τούτη του ανθρώπου,
την πιο στυγνή και την πιο απεγνωσμένη,
που ο Θάνατος,
που η Μοναξιά,
που η Σιωπή,
τον καρτερούν σε μια στιγμή μελλούμενη.
(απόσπασμα)

Πώς συνδέονται οι παραπάνω στίχοι με τα Αντικλείδια του Παυλόπουλου; ( Μον. 20)

Αντί άλλου αποχαιρετισμού,

ένα μικρό απόσπασμα από άτιτλο ποίημα

της Κικής Δημουλά, της συλλογής

"Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως":

Δυσπνέεις. Κατανοητό.

Πνιγηρή τοῦ καθενός μας ἡ δύση.

Κάνε ὅμως κάτι, σκαρφάλωσε

ἤ

χτύπα συνθηματικά τόν τοῖχο

τοῦ διπλανοῦ τρόμου

ἤ

ἔστω θυμήσου λίγο παράθυρο

ἄσε κουφωτό ἕνα λάθος

νά μπαίνει ἐλάχιστος ἄνθρωπος

ἴσα νά φέγγει νά διακρίνεις

νά μή χτυπᾶς ἐπάνω στίς κόγχες

τῆς ἐπίγνωσης.

Υπό φθινόπωρον...

Από τη συλλογή "Επί τα ίχνη",

του 1963, ιδού το ποίημα

"Υπό φθινόπωρον…" της Κικής Δημουλά.

Παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με το

Σημείο (μας...) αναγνωρίσεως.

Μπορείτε να τις βρείτε;


ΥΠΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΝ
Σκηνή σε πάρκο με άγαλμα

Γυναίκα μαρμάρινη
Πλαγιασμένη κι εξέχουσα
Λίγο του βάθρου σου
κατά μία υποψία φυγής
στον ίσκιο της ανίας σου
στην άπλα του μεσημεριού
παιδί εργατικό κοιμάται.
Η σκισμένη του μπλούζα
αυτοβιογραφία του.
Τη διαβάζουμε, εγώ κι εσύ
επί τη ευκαιρία
παίρνεις μιαν ιδέα
των φθειρομένων πραγμάτων
του προς στιγμήν εφήβου
και κάτι από το απίθανο της ποιήσεως
όταν συμπίπτει
να στέκουν τα φθινόπωρα
στα δένδρα
προς εποπτείαν των διαθέσεων.

Και για αποχαιρετισμό,

από το "Εκρηκτικό πόρισμα" του

"Ήχος απομακρύνσεων" (2001)

αποσπασμένο το τρίστιχο:

" Ηρέμησε λοιπόν.
Έχω κι εγώ ένα σωρό απωθημένους ουρανούς
μα δε σκοτώνω άστρα."

Μποτίλια στο πέλαγος

Μέρες (εξετάσεων) που έρχονται, ας γράψουμε ένα σημείωμα, ας το κλείσουμε σε μία μποτίλια, μήπως και η θάλασσα το οδηγήσει στην παραλία της ΚΕΓΕ, μήπως και βοηθήσει να θυμηθούμε, οι φιλόλογοι, κάτι από τις "Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο γενικό λύκειο" που μας στέλνει κάθε χρόνο το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Κάτι που μας είναι χρήσιμο για τον τρόπο που θα διατυπώσουμε τα θέματα των Πανελλαδικών εξετάσεων.

Στο εγχειρίδιο με τις οδηγίες, λοιπόν, και στο κεφάλαιο με τίτλο "Σχετικά με την αφηγηματολογία στη διδακτική πράξη", επισημαίνεται η δυσκολία που υπάρχει στη χρήση των όρων της αφηγηματολογίας. Μέσα σε τρεις σελίδες, τέσσερις φορές(!) συστήνεται η φειδωλή χρήση τους, τόσο κατά τη διδασκαλία, όσο και κατά τη διατύπωση των ερωτήσεων.

Δείτε:
1. "Οι αφηγηματολογικοί όροι - δεδομένης μάλιστα της ασυμφωνίας που εντοπίζεται σχετικά με τη χρήση τους στα σχολικά αλλά και στα θεωρητικά εγχειρίδια - πρέπει να χρησιμοποιούνται με φειδώ."

2. "Οι παραπάνω διακρίσεις [του αφηγηματικού προσώπου και της εστίασης] πρέπει να χρησιμοποιούνται με μέτρο, διότι η κατάχρησή τους οδηγεί σε μια στατική, φορμαλιστικού τύπου, προσέγγιση του κειμένου(…)"

3. "Πρέπει, δεδομένης της σύγχυσης που επικρατεί στα σχολικά αλλά και στα θεωρητικά εγχειρίδια, να αποφεύγονται γενικευτικού χαρακτήρα ερωτήσεις, όπως "να βρεθούν οι αφηγηματικές τεχνικές" ή "να βρεθούν οι αφηγηματικοί τρόποι". Προτιμότερο είναι κατά τη διατύπωση των ερωτήσεων να είναι απολύτως συγκεκριμένα τα ζητούμενα (π.χ"ποια είναι η λειτουργία του χρόνου στο διήγημα")"

4. "Πρέπει, εφόσον φυσικά κρίνεται αναγκαίο να διατυπωθούν τέτοιου τύπου ερωτήσεις, [που να σχετίζονται με το χώρο της αφηγηματολογίας] να είναι οι ερωτήσεις αυτές απολύτως σαφείς και απολύτως συγκεκριμένες (…)"

Αυτές τις οδηγίες να βάλουμε στη μποτίλια, μήπως και τις βρει κανείς και θυμηθεί πώς να θέσει τα θέματα των εξετάσεων. Γιατί το 2001 (Ιωάννου) και το 2006
(Παπαδιαμάντης), π.χ, φαίνεται πως το ξέχασαν: "Στο απόσπασμα, που σας δίνεται, να εντοπίσετε τέσσερις διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές και να αναφέρετε τη λειτουργία τους" ζήτησαν, ξεχνώντας αυτό ακριβώς που οι οδηγίες συστήνουν να αποφεύγουμε!

Σημείωση: Γιατί, βέβαια, το εγχειρίδιο οδηγιών θεωρεί δεδομένη και αμετακίνητη την ασυμφωνία και τη σύγχυση που υπάρχει στα σχολικά βιβλία, αυτό είναι ένα από τα συνήθη νεοελληνικά ακατανόητα.

Κ. Καβάφη, Πολύ σπανίως

Bilinska Bohdanowicz (1857-1893), Γέρος με βιβλίο

Πρώτα, ένα πολύ ωραίο ποίημα:


Κ. Καβἀφη
Πολύ σπανίως ( 1913)

Είν' ένας γέροντας. Εξηντλημένος και κυρτός,
σακατεμένος απ' τα χρόνια, κι από καταχρήσεις,
σιγά βαδίζοντας διαβαίνει το σοκάκι.
Κι όμως σαν μπει στο σπίτι του να κρύψει
τα χάλια και τα γηρατειά του, μελετά
το μερτικό που έχει ακόμα αυτός στα νειάτα.

Εφηβοι τώρα τους δικούς του στίχους λένε.
Στα μάτια των τα ζωηρά περνούν οι οπτασίες του.
Το υγιές, ηδονικό μυαλό των,
η εύγραμμη, σφιχτοδεμένη σάρκα των,
με την δική του έκφανσι του ωραίου συγκινούνται.

Τώρα καιρός για λίγη δουλίτσα, μια και στην τάξη δε θα προλάβουμε να κάνουμε πολλά: Εξετάστε το σαν παράλληλο κείμενο με τη Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου.
Είχε πέσει στις εισαγωγικές εξετάσεις τέκνων ελλήνων του εξωτερικού του Σεπτεμβρίου του 2008 με την εξής διατύπωση:
" Να σχολιάσετε ως προς το περιεχόμενο το ποίημα «Πολύ σπανίως» του Κ. Π. Καβάφη συγκρίνοντάς το με τη «Μελαγχολία …» του ίδιου ποιητή."

Τις απαντήσεις σας με e-mail, στα σχόλια ή σε χαρτί, στην τάξη.
Καλή δουλειά!
:-)

(κι αν έχετε όρεξη για κουβέντα,
τις εντυπώσεις σας από το ποίημα στα σχόλια! )

Ερωτήσεις του ΚΕΕ για τα δύο ποιήματα της Κ. Δημουλά

Αφού χρειάστηκε να μείνει ανενεργό το ιστολόγιό μας για είκοσι σχεδόν μέρες, είμαστε εδώ ξανά, με μια αγκαλιά ευχές για τις μέρες που έρχονται και που πρέπει να είναι μέρες ήρεμης και επίμονης προσπάθειας μέχρι τις εξετάσεις του Μαΐου.
Θα τις βαδίσουμε παρέα, αναρτώντας ασκήσεις και "παράλληλα" αδίδακτα κείμενα, επισημαίνοντας στοιχεία θεωρίας, υλικό άλλοτε ίσως χρήσιμο και άλλοτε…χαλαρωτικό.
Επειδή τόσο μαζί στο σχολείο, όσο και μόνοι σας στο σπίτι αυτό τον καιρό θα κάνουμε επαναλήψεις, σας θυμίζω ότι είτε στα σχόλια της κάθε ανάρτησης είτε μέσω

e-mail μπορείτε να ρωτάτε τις απορίες σας.
Καλή δουλειά, λοιπόν, και ευχές για ένα μήνα ήρεμο και ταυτόχρονα γόνιμο και αποτελεσματικό.

ΣΗΜ. Όσοι δεν έχετε πάρει τις ερωτήσεις του ΚΕΕ πάνω στα δύο ποιήματα της Δημουλά, δείτε τις από 'δω:

1. Για το κονιάκ μηδέν αστέρων

Α. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Το ποίημα δομείται σε δύο ενότητες. Σε ποια επίπεδα χρόνου αναφέρονται αντίστοιχα και πώς συνδέονται μεταξύ τους;
2. Να επισημάνετε την τραγική ειρωνεία των στίχων 6-8 και να τη σχολιάσετε.
3. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η αίσθηση της ματαιότητας των ανθρώπινων πραγμάτων;
4. Ποιες αφηρημένες έννοιες προσωποποιούνται στο ποίημα και ποιο αισθητικό αποτέλεσμα προκύπτει απ’ αυτήν την τεχνική;
5. Ποια είναι η λειτουργία της φωτογραφίας στο ποίημα;

Β. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος και τον τρόπο με τον οποίο συνδέεται με το περιεχόμενο του.
2. Πώς σχολιάζει η ποιήτρια το θάνατο στους τρεις πρώτους στίχους;
3. Ποια συναισθήματα του ποιητικού υποκειμένου ανακινεί η φωτογραφία;
4. Ποια αντίληψη της ποιήτριας για τη ζωή υποδηλώνεται στο στίχο «νέοι λιγάκι ανώφελα αγκαλιασμένοι»;
5. Τι συμβολίζει η λέξη θάλασσα στον τελευταίο στίχο;
6. Πώς εκφράζεται στο ποίημα η αίσθηση της χαμένης ευτυχίας;

2. Για το σημείο αναγνωρίσεως:

Α. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευση μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκ-φραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Πώς δομείται το περιεχόμενο του ποιήματος;
2. Ποιος είναι ο ρόλος της επανάληψης του επιρρήματος κατευθείαν στους δύο πρώτους στίχους και γιατί τονίζεται το εγώ;
3. Ποιο κλίμα δημιουργεί η προσφώνηση του αγάλματος σε β΄ ενικό πρόσωπο και ποια αισθήματα της ποιήτριας εκφράζονται με αυτήν;
4. Το ποιητικό υποκείμενο φαίνεται να ταυτίζεται με το άγαλμα - γυναίκα. Ποια κοινά χαρακτηριστικά θα συνηγορούσαν σ’ αυτή την ταύτιση;
5. Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται η «αιχμαλωσία» της γυναίκας;

Β. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Η ποιήτρια χαρακτηρίζει τη γυναίκα αιχμάλωτη. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το περιεχόμενο της «αιχμαλωσίας» της;
2. Να σχολιάσετε τους στίχους 16-19, στους οποίους διακρίνεται το παράπονο του ποιητικού υποκειμένου για τη γυναίκα - άγαλμα.
3. Ποια εντύπωση δημιουργεί στο ποιητικό υποκείμενο η στάση του αγάλματος και ποιες σκέψεις του υποβάλλει;
4. Πώς συνδέεται ο Άργος με τη γυναίκα - άγαλμα;
5. Πώς αντιλαμβάνεσθε την «ελευθερία» και την «ισότητα» για την οποία αγωνίζονται οι «δούλοι», οι «νεκροί» και το «αίσθημά μας»;
6. «Σε λέω γυναίκα γιατ’ είσ’ αιχμάλωτη»: Ποια πεποίθηση για τη θέση της γυναίκας δηλώνεται σ’ αυτούς τους στίχους;
7. Με ποιο τρόπο σχολιάζει το ποιητικό υποκείμενο την προσφορά της γυναίκας στη δημιουργία (στ. 35-37);